De winsten en cadeaus aan voornamelijk super bedrijven en supervermogens swingen de pan uit. Maar iemand moet het betalen. En dat zijn de mensen die dagelijks hun brood verdienen en zorgen voor goed draaiende bedrijven en diensten. Maar, de “beloning” van de politieke elite is meestal dat de lonen worden geblokkeerd, dat de burgers verpletterd worden tot moes onder een uitputtend werkritme, belastingdruk en besparingen. De koopkracht daalt. In Frankrijk is daarover een heuse revolte bezig van de zogenaamde “gele hesjes”. Maar ook in België is de malaise groot.
We worden vandaag geconfronteerd met een gevaarlijk extremisme dat al jarenlang woekert: het neoliberaal beleid belichaamd in partijen die zichzelf “gematigd” noemen. Die “gematigde” partijen zijn erin geslaagd, sinds de jaren zeventig van vorige eeuw, het loonaandeel in het nationaal inkomen van onze landen met zo’n 15 tot 20% te doen dalen ten voordele van het inkomen uit kapitaal, zegt de Nederlandse financieel geograaf Ewald Engelen (Knack, 28 november jl.) Dat is enorm en we zien nu de gevolgen ervan in de straat en op politiek vlak. Dit beleid is succesrijk geweest voor de superrijken. Die burgers wordt aangeraden, zoals Guy Verhofstadt in zijn burgermanifesten begin de jaren negentig schreef om: “uit de staat te treden” (1991). De superrijken hebben zijn advies gevolgd. Ze zijn niet alleen uit de staat gestapt en betalen nauwelijks belastingen, maar hebben ook de staat geprivatiseerd. Hun spaarpotje bevindt zich in de belastingparadijzen zoals Monaco waar sportvedetten en zakenlui graag vertoeven in en rond hun luxeboten (foto)
. (Journalisten, verenigd in een Internationaal Consortium, waaronder ook een aantal Belgische, hebben een belangrijke rol gespeeld om namen en bedragen te plakken op de fortuinen in belastingparadijzen). Het zijn de superrijke kerosine- burgers: ze vliegen meestal van de ene villa naar de andere, van de ene conferentie naar de andere of naar hun bedrijfsfilialen: bankiers, ceo’s van multinationals, technocraten, entertainment sterren, criminelen in alle maten en gewichten,… Het kan hen geen moer schelen hoe het met de samenleving gesteld is. Zelfs als de maatschappij voor miljoenen mensen én het leefmilieu een tranendal is. Om de werkelijkheid goed te praten wordt er een gigantisch beïnvloedingsapparaat ingezet van deskundigen, de mooipraters, het commentariaat uit de studiediensten van de banken, de multinationals, de vermogensbeheerders, de lobbygroepen en media,…Wie heeft nog niet de preken van de vrije markt imams in de media moeten ondergaan zoals deze van Geert Noels (vermogensbeheerder Econopolis) , Johan Denys (Randstad), Marc De Vos (Itinera), Noël Slangen (liberaal communicatieadviseur en lid Raad van Bestuur VRT)? Terwijl kranten zoals De Standaard bijv. hun best doen om de koopkrachtdaling te verbloemen, moeten zelfs zij herkennen dat: “de koopkracht de voorbije crisisjaren wel degelijk onder druk stond, ondermeer door de invoering van indexsprongen van de regering, gekoppeld aan hogere taksen en lasten, vooral door de btw-verhoging op elektriciteit.” (DS, 29/11 jl.). Hoogleraar Ive Marx, wijst op de groeiende kostenposten die wegen op het budget van gezinnen met een laag inkomen, wiens koopkracht extra onder druk staat. Tot hetzelfde besluit komen een aantal Leuvense economen die spreken over een gemiddelde koopkrachtstijging waarvan vnl. de hoogste inkomens voordeel gehaald hebben. Het gezegde indachtig dat je in een rivier van gemiddeld vijftig centimeter diep kunt verdrinken, geldt hier ook: massa’s mensen in de laagste inkomensgroepen zagen hun koopkracht dalen. Het zijn die mensen, die werkende armen zijn geworden. Ze hebben het gevoel als pummels beschouwd te worden door de kerosine elite die aan de stuurknuppel zit. Het is de koopkrachtdaling bij die sociale groepen ,die de voorbije maanden de vakbondsacties verklaren en nu, de beweging van de “gele hesjes”. Niet verwonderlijk dat de voedselbanken een groeisector zijn geworden waar mensen aan gratis voedsel pakketten kunnen komen afhalen (zie foto)
. Als we de klassenverhoudingen niet in rekening brengen, dan is het lot van de minder gefortuneerden dat zij opdraaien voor alle ecologische- en gezondheidsmaatregelen (“gezondheidsindex”, zie verder) en het spijzen van de staatskas, terwijl anderen liggen zonnen in een exotisch belastingparadijs.
Koopkrachtdaling is een kwestie van de krachtsverhoudingen tussen kapitaal en arbeid op het terrein, in de overlegorganen en op politiek vlak. We gaan even in op de politieke besparingsmaatregelen, de rol van de index der consumptieprijzen en de loon vorming.
Besparingen
Vooreerst moet gezegd dat de Internationale Arbeidsorganisatie van de Verenigde Naties (IAO) in een studie over de koopkracht in België, tot het besluit komt dat sinds de regering Michel, de Belgische bevolking 2,3% koopkracht heeft verloren. De indexsprong, de lage loonopslag, hogere accijnzen tariefstijgingen samen met het uithollen van de cruciale openbare diensten heeft het gezinsinkomen van de Vlaming uitgehold. Sinds 2014, toen de regeringen Michel en Bourgeois aantraden, werden ondermeer volgende besparingsmaatregelen genomen.
Een indexsprong van 2% op alle brutolonen en sociale uitkeringen die vnl. de laagste inkomensgroepen trof; btw- stijgingen van 6 tot 21% op elektriciteitsverbruik; hogere minimumtarieven voor kinderopvang; minder kinderbijslag door de dubbele indexsprong; hogere maximumbedragen die de scholen mogen aanrekenen als je kinderen hebt in het kleuter- of lager onderwijs; hogere inschrijvingsgelden voor kinderen aan uniefs en hogescholen; prijsstijgingen bij De Lijn; afschaffing gratis openbaar vervoer voor kinderen en 65-plussers; afschaffing gratis 15.000 liter water; afschaffing gratis 100 kilowattuur stroom per gezinslid; hogere tarieven voor verplichte Vlaamse zorgverzekering; vermindering belastingaftrek voor wie een hypothecaire lening afsluit voor het kopen of renoveren van een eerste eigen woning; verhoging accijnzen op alcohol en tabak.
Op de websites van de vakbonden werd op basis van deze besparingsmaatregelen berekend hoeveel deze aan inkomensverlies veroorzaakten. Volgens de berekeningen van het ABVV gaf dit het resultaat dat de Vlaming er door de regeringsbesparingen er gemiddeld 800 euro per jaar op achteruit gaat aan koopkracht, wat kan oplopen tot 1.000 à 1.500 euro per jaar. (Bron: ACV-studiedienst, Guido Deckers op de website “De Wereld Morgen”).
Index der consumptieprijzen
Loonopslag is ook al niet mogelijk omdat de loonindexering speelt, wordt gezegd. Dat wil zeggen de aanpassing van de lonen aan de indexstijging van de consumptieprijzen. Het is trouwens voor ons land een uniek sociaal systeem dat een beperkte consumptiebescherming biedt voor de loonarbeid. Het is een kroonjuweel van de sociaal-economische klassenstrijd en uniek in Europa. Hoewel je de index moet relativeren, gezien de indexsprong maanden achter de feitelijke prijsstijgingen doorgevoerd wordt. Daarbij werden tientallen jaren lang pogingen ondernomen om van de index een lege schelp te maken. In de jaren 1982-1986 werd door de centrumrechtse regering W. Martens (CVP)- J. Gol (PRL) een indexsprong toegepast .In 1994 werd de index verminkt doordat de CVP-SP-regering J.L. Dehaene er tabak, alcohol, benzine en diesel uitlichtte. Met het gekende cynisme van Dr. Dehaene werd dit een “gezondheidsindex “ genoemd. In 2012 werd door de regering Elio Di Rupo de “soldenindex” ingevoerd. Dat wil zeggen dat de regering besliste rekening te houden met de soldenprijzen van sommige producten uit de indexkorf. Zo werd de stijging van de index kunstmatig vertraagd waardoor loonaanpassingen uitgesteld werden. Het waren regeringen met “vrienden” van de arbeidersbeweging die de start gaven aan de uitholling van de index als minimale bescherming tegen koopkrachtverlies.
Eind vorige maand raakte bekend dat een half miljoen bedienden in de privé sector op een indexering van 2,17% op hun loon konden rekenen als gevolg van de inflatie. Koppig en misleidend wordt deze aanpassing door al wat liberaal is verkeerdelijk voorgesteld als een loonopslag, terwijl het in feite een aanpassing is aan de levensduurte. De indexsprongen die de opeenvolgende regering hebben doorgevoerd heeft de koopkracht van de mensen aangetast. De huidige indexering is dus een klein doekje voor het bloeden.
Loonvorming
De nieuwe wet van de regering Michel op het concurrentievermogen maakt dat voor de komende twee jaar (2019-2020) een complete loonblokkering werkelijkheid zal worden. De werknemers zullen dat niet aanvaarden. Het vormt een explosieve cocktail, vooral omdat de werknemers weten dat de meeste bedrijven al 2 jaar recordwinsten optekenen. De vakbondsleiders verwijzen naar de revolte van de “gele hesjes” tegen de daling van de koopkracht. De vakbondenleiders: “Na alle zegebulletins van regering en patronaat over de florissante economie willen de werkers, die zich elke dag uit de naad werken en de economie doen floreren, meer loon”. Volgens de berekeningen van de vakbonden moet er in het inter-professioneel overleg ruimte zijn voor een loonopslag van 1,4% over twee jaar. De index is voor de vakbonden geen argument omdat dit een aanpassing is aan de gestegen levensduurte. Vergeten we niet dat de “werkende armen” een steeds grotere massa worden. Zij werken vaak in onzekere contracten. Het zijn hardwerkende mensen, met een gezin en een schamel loon, verpletterd door allerlei prijsstijgingen en taksen, die in opstand komen.
Europa
De aanval op de koopkracht via lonen en arbeidsvoorwaarden kan niet begrepen worden indien het ruime EU kader er niet bij wordt betrokken. Herinneren we eraan dat in het Europees Parlement enkele jaren geleden een belangrijke stap zette in het zogenaamde Europluspact. Dat pact herleidt menselijke arbeid tot een kost. Het is een cijfer, een kost en heeft geen menselijke waarde. Arbeid is voor werkgevers louter een kost die de concurrentiepositie en de winsten bezwaart (een bedrijf dat afdankt kent vaak stijging van de aandelenkoersen op de beurs). Na de stemming werd door de Europese Commissie een competitiviteitplan opgelegd aan de nationale staten waarin de loonkosten centraal staan. Nadien regent het adviezen aan de lidstaten. Maar dat was niet voldoende volgens het Duitsland van Angela Merkel (CDU-CSU). Er moesten sancties komen. Deze sancties kwamen er in 2011 met de zogenaamde sixpack. De sociaaldemocraten en groenen stemden via allerlei kromredeneringen voor deze sancties. In het rapport dat premier Michel in april 2016 naar de Europese Commissie stuurde zegde hij trots dat hij een indexsprong van 2% gerealiseerd heeft, de “taksshift” beslist heeft en loonstijgingen blokkeert. De gele hesjes en de vakbonden die een stijging van de lonen, de vermindering van taksen en accijnzen eisen om de koopkracht te ondersteunen hebben niet alleen tegenstanders op nationaal vlak, maar ook op het vlak van een supranationale EU. In dit verband valt het op dat we weinig horen van sociaaldemocraten en groenen om de eisen van de gele hesjes en de vakbonden luid en duidelijk te steunen.
veelkleurige hesjes in actie (foto)
Wie de komende twee jaren in dit land op een loonsverhoging rekent, bovenop de indexaanpassing, dreigt dus met het hoofd tegen de muur te lopen. Want, volgens de vakbonden die steunen op de cijfers van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven, zullen in 2019 en 2020 de werknemers kunnen fluiten naar een echte loonopslag. Het ABVV trekt daarom aan de alarmbel. Niet zomaar. De vakbonden plannen aan actiedag op 14 december e.k. waarin de koopkracht hoog op het lijstje staat (indien u dit artikel leest is de actiedag wellicht voorbij). Daarnaast spelen de komende onderhandelingen voor een Inter-professioneel Akkoord (IPA) tussen vakbonden en patronaat voor de komende twee jaar een rol. Het wordt tijd dat de cynisch en systematisch uitgevoerde daling van de koopkracht voor de hardwerkende en consciëntieuze bevolking stopt. Volgehouden acties van de gele- , rode- , groene- en blauwe hesjes moeten de eisen kracht geven om op het sociale- en politieke niveau substantiële resultaten te boeken.
