In 2018 verscheen het goed gedocumenteerde boek onder de titel “China tegen Amerika, de nieuwe Koude oorlog?” van de Britse Jude Woodward (*). Jude Woodward schetst ons in haar boek een analyse van de verhouding tussen beide grootmachten. Deze bijdrage is een vervolg op de eerste van 14 juni 2020.
In dit tweede deel hebben we vooral aandacht die Jude Woodward in het boek
(foto) heeft voor de economische prestaties van China. De schrijfster wil bewijzen dat het Westen het verkeerd heeft in de voorstelling dat China aan de rand van de afgrond staat en dat het “China probleem” vanzelf zal oplossen doordat het land implodeert door zijn interne tegenstellingen. Ze geeft ook veel aandacht aan de strategieën van het politieke en militaire establishment in Washington om China te isoleren en te omsingelen met prowesterse allianties. Maar, de Verenigde Staten hebben geen agenda voor Azië kunnen opstellen waarin de noodzaak om zich tegen China te verdedigen primeert op de voordelen van samenwerking met China.
China’s economische groei
De meeste waarnemers waren er niet op voorbereid dat China zich als ontwikkelingsland zo snel zou ontwikkelen. Pas in 2008, het jaar van de Olympische Spelen in Peking, de verkiezing van Barack Obama in de VS en de financiële crisis, kwam daar verandering in. Er werd een indrukwekkende openingsceremonie georganiseerd door filmregisseur Zhang Yimou. Hij bood een panorama van 5.000 jaar Chinese cultuur. Het moderne China komt maar net kijken in de mainstream cultuur en blijft grotendeels een gesloten boek. Het is daarom nodig fabels en overdrijvingen die de populaire vooroordelen over China kenmerken te nuanceren of te weerleggen. De auteur heeft het dan onder over het inschatten van de economische prestaties en de vooruitzichten van China.
Er wordt gezegd dat de Chinese groei reëel is, maar lijdt aan enorme verspillingen. Een klassiek voorbeeld is een reportage van 60 Minutes in 2013 van het Amerikaanse CBS getiteld “De Chinese spooksteden”. Het is inderdaad af en toe het geval, zij het tijdelijk. Er zijn ook voorbeelden van excessieve en nodeloze investeringen: te grote sportstadions, gemeentehuizen, grootse standbeelden,…Dergelijke gevallen verzinken in het niet bij belangrijke investeringen in moderne metrostelsels, hogesnelheidstreinen
(foto opening langste hoge snelheidslijn ter wereld), verharde wegen naar elke stad, een efficiënt elektriciteitsnetwerk, een netwerk van poliklinieken, musea van wereldklasse,..Dat gezegd zijnde is de infrastructuur nog steeds onderontwikkeld, dus er zijn nog veel mogelijkheden voor grote investeringen. China en de VS zijn qua oppervlakte ongeveer even groot. Maar de totale lengte van de Chinese wegen is slechts 62% van die in de VS, voor spoorwegen is dat slechts 38%. Het vrachtvervoer in ton/km is per hoofd in China slechts 23,5% van dat in de VS. Het internetgebruik per hoofd in China is slechts 53% van het totaal in de VS.
China heeft grote milieuproblemen. Het bekendste is de slechte luchtkwaliteit in de steden. Het is niet alleen een Chinees probleem. De conclusie van het rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie uit 2014 is, dat New Delhi de meest vervuilde stad ter wereld is en dat de drie daarop volgende steden ook in India liggen. Dit zijn problemen waar ook Westerse steden niet zo lang gelden ook mee kampten. De smog in London is wel bekend. Het is waar dat China in het kader van de klimaatopwarming met name het steenkoolgebruik hoognodig moet beperken. China pakt die problemen aan en heeft in 2015 90 miljard dollar geïnvesteerd in hernieuwbare energie. China heeft in één kwartaal meer zonnepanelen geïnstalleerd dan bijv. in heel Frankrijk. China is nu al de grootmacht van koolstofarme industrieën. Ook internationaal treedt China steeds krachtdadiger op. Zo heeft het land ervoor gezorgd dat op de Klimaattop van 2015 in Parijs bepalingen werden opgenomen in de overeenkomst, waardoor de ontwikkelingslanden het akkoord ook konden ondertekenen. China had hiervoor de basis gelegd door in 2014 de South-South Climate Cooperation Fund mede op te richten voor initiatieven op het gebied van klimaatverandering in de ontwikkelingslanden. Voor de top in Parijs had China al 3,1 miljard dollar toegezegd.
Volgens Jude Woodward doet China het goed m.b.t. het welzijn van de Chinezen. Ze kijkt daarvoor naar de gestegen levensverwachting, de bijna uitroeiing van de armoede en de groei van de persoonlijke consumptie.
Op basis van de wereld ontwikkelingsindicatoren van de Wereldbank komt de auteur tot het besluit dat China op basis van het bbp per hoofd, in 2011 zich als het beste van alle BRICs- landen rangschikt (BRICS= Brazilië, India, China, Rusland, Zuid-Afrika) inzake levensverwachting, ook al is het bbp per hoofd niet zo hoog als dat van Rusland en Brazilië. Het Russische bbp per hoofd is meer dan twee keer zo hoog als dat van China, en het Braziliaanse 29% hoger, maar de levensverwachting is 69 jaar in Rusland, 73 jaar-5 maanden in Brazilië en 73 jaar- 6 maanden in China. Wat betreft levensverwachting staat China 11 plaatsen hoger dan we kunnen verwachten op basis van de economische ontwikkeling van het land.
In de VS is het precies het omgekeerde. Het bbp per hoofd is het hoogst van alle ontwikkelde economieën, maar de levensverwachting het laagst: de gemiddelde levensverwachting in Japan is 83 jaar, in Italië en Frankrijk 82, in het VK en Duitsland 81, in Canada 80, maar minder dan 79 in de VS. De verbeteringen in de levensverwachting heeft China deels kunnen bereiken door vooruitgang in de armoedebestrijding en de verbetering van de levensstandaard. Weinigen zullen kunnen ontkennen dat de Chinese prestaties in het uitroeien van de armoede van mondiaal belang zijn. Uit de gegevens van de Wereldbank blijkt tussen 1981 en 2010 dat het aantal mensen in China dat volgens de Wereldbank in “extreme armoede” leeft is afgenomen van 878 miljoen tot 150 miljoen. Dus 728 miljoen mensen werden in China uit de extreme armoede getild in de 29 jaar tot 2010 (foto). Wel moet gezegd dat de sociale ongelijkheid snel is toegenomen in China. China erkent duidelijk dat er iets moet worden gedaan aan deze ongelijkheid. In het plenum van 2015 zijn doelstellingen opgenomen om de inkomensongelijkheid te beperken. Het percentage mensen met een gemiddeld inkomen moet stijgen. En nog eens 100 miljoen mensen moeten tegen 2020, waarvan 70 miljoen mensen in de plattelandsgebieden uit de armoede gehaald worden. Jude Woodward: “Gezien de trends in levensverwachting en armoedebestrijding is het belachelijk om te beweren dat de Chinese economische groei ten koste van de bevolking is gegaan”.
Rusland herstelt breuk met China
Volgens Jude Woodward hangt veel af van de geopolitieke positie van Rusland. “Of Rusland een sterke band heeft met China of de VS is waarschijnlijk de belangrijkste factor in de geopolitieke ontwikkelingen in de komende jaren”. Tot dusver hebben de VS geen wig kunnen drijven tussen China en Rusland. Zoals ze deden van 1972 tot 1989, wat cruciaal was voor het winnen van de Koude Oorlog.
De uitbreiding van de NAVO naar de westgrens van Rusland en de gebeurtenissen in Oekraïne hebben Rusland en China nader tot elkaar gebracht. De auteur is ervan overtuigd dat, indien de Verenigde Staten geen garen hadden kunnen spinnen bij de geschillen tussen China en de Sovjet-Unie maar tegenover een verenigd front van de twee landen had gestaan, dan was de Koude Oorlog in de tweede helft van vorige eeuw wellicht heel anders gelopen. In Amerikaanse kringen begrijpen ze goed dat China alleen maar kan worden afgeremd als China en Rusland zich niet verenigen. Zoals in een publicatie van de Heritage Foundation staat, “is het belang van de Verenigde Staten om de betrekkingen tussen het grootste land en het land met de meeste inwoners zo te beïnvloeden dat ze niet samen tegenover de VS komen te staan”. De auteur schetst de relaties tussen China en de Sovjet-Unie en de breuk tussen beide communistische landen. En hoe president Nixon handig gebruik maakte van de breuk door China te lijmen. In de jaren vijftig schoof Sovjet- leider Nikita Chroestjov op richting de VS. Om zijn onderhandelingspositie tegenover de VS te versterken in verband met het verbod op atoomproeven, gaf hij China niet langer toegang tot de nucleaire technologie van de Sovjet-Unie. Mao vond het onvergeeflijk dat Chroestjov de toekomstige verdediging van China minder belangrijk vond dan overeenkomsten tussen de Sovjet-Unie en het Westen. Dat was in een tijd dat China als ontwikkelingsland internationaal nog steeds geïsoleerd was. De breuk was het begin van 30 jaar destructieve, koude betrekkingen (grensoorlog) met China tussen 1959-1989.
Michael Gorbatsjov
(foto) secretaris-generaal van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie en de eerste en laatste president van de Sovjet-Unie, was actief om de breuk tussen China en de Sovjet-Unie te lijmen. In 1989 bracht, voor het eerst sinds dertig jaar, Sovjet- leider Gorbatsjov een bezoek. Er kwam een grensovereenkomst in 1991. In 1994 bezocht president Jiang Zemin Moskou, het eerste bezoek van een Chinees staatshoofd sinds 1957. In 2001 werd een vriendschapsverdrag gesloten, met jaarlijkse topbijeenkomsten over onder andere militaire samenwerking, handel en financiële transacties. China heeft duidelijk gemaakt dat het veel belang hecht aan de betrekkingen met Rusland. Zowel Hu Jintao
in 2003 als Xi Jinping (foto H. Jintao links)
in 2013 kozen Moskou als bestemming voor hun eerste staatsbezoek als president van de Volksrepubliek China. De economische belangen tussen beide landen zijn enorm gegroeid. Rusland levert gas en olie aan China door duizenden km. pijpleiding. Rusland wordt steeds belangrijker voor China om het energiezekerheid te schaffen via landroutes. China kan zo de kwetsbare zeeroutes vanuit het Midden Oosten omzeilen. Voor Rusland kunnen de leveranties aan China het land meer onafhankelijk maken van de Europese energiemarkten.
De Russische pivot to Asia
De gebeurtenissen in Oekraïne in 2014 waardoor Oekraïne in de Westerse invloedssfeer werd getrokken, bracht verandering in het Russisch buitenlands beleid. Jude Woodward verwijst naar de kernachtige verwoording van directeur van het Carnegie Moscow Centre Dimitri Trenin: “Door de Oekraïne crisis die begon in 2014 is de geopolitieke as van Eurazië verschoven. Rusland dat tijdens de afgelopen 25 jaar probeerde zich aan te sluiten bij het Westen en een volwaardig lid van Europa te worden, is weer teruggekeerd naar zijn traditionele positie als Euroaziatische macht tussen het Oosten en het Westen. Bovendien neigt Rusland, geconfronteerd met politieke en economische druk van de Verenigde Staten (en hun bondgenoten) steeds meer naar China.”
Jude Woodward: “Sinds 2010 en de verklaring van de VS over de pivot to Asia is de realpolitiek van Poetin en zijn omgeving slimmer gebleken dan de driehoeksdiplomatie van de VS. Poetin is niet bang voor de omarming door China, maar ziet het voordeel voor de Russische veiligheid en de toekomstige geopolitieke invloed van een sterk samenwerkingsverband met China. Hij heeft zijn eigen pivot to Asia volbracht, als reactie op het offensief waar Rusland in het Westen mee werd geconfronteerd. De dynamiek, economisch, politiek, militair, blijkt al goed op gang gekomen. En beide landen ondervinden daar zoveel voordeel van, dat het moeilijk voorstelbaar is hoe de Verenigde Staten daar nog kunnen tussen komen. Dat betekent dat het Amerikaanse streven naar containment van China al een enorme tegenslag heeft gehad voor het echt van de grond is gekomen”. (blz.166)
De eeuw van Azië met China en India
Woodward voorziet in de 21e eeuw, geen New American Century, maar eerder het begin van een eeuw van Azië, waarin China en India het centrum vormen. Woodward analyseerde in het boek heel goed hoe de politieke elite in de VS verontrust is over de opkomst van China en blijft volhouden dat alleen de Verenigde Staten een stabiele, neoliberale wereldorde in stand kunnen houden, en weten hoe die eruit moet zien. Het debat tussen de liberals (vnl. democraten) en de neocons (vnl. republikeinen) in de Amerikaanse strategische kringen gaat op enkele lofwaardige uitzonderingen na over de vraag of een sterk China kan worden overtuigd om een ondergeschikte rol te blijven spelen in een door de VS gedomineerde wereld, zoals het VK, Japan of Duitsland na WOII, of dat het moet worden gedwongen. Met andere woorden de Verenigde Staten zijn zonder twijfel tegen het Chinese communistische systeem. Maar ze stellen zich ook, los van ideologie, economie of regeringsvorm, principieel tegen elke staat die genoeg “national power” heeft ontwikkeld om de eisen van de VS te kunnen afwijzen. Er is inmiddels een duidelijk voorbeeld: kijk naar het meedogenloze offensief van de VS om Rusland te verzwakken, lang nadat daar het kapitalisme was ingevoerd in de jaren 1990. Het Pentagon maakte het heel duidelijk op het einde van de Koude Oorlog na de val van de Sovjet-Unie in 1991: “Ons eerste doel is te voorkomen dat er een nieuwe rivaal opkomt, op het grondgebied van de voormalige Sovjet-Unie of elders, de een even grote bedreiging vormt als de Sovjet-Unie in het verleden. Dat is een belangrijke overweging. We moeten voorkomen dat een vijandige mogendheid een regio gaat domineren waarvan de grondstoffen, onder geconsolideerde controle, voldoende zouden zijn om in de hele wereld macht te verwerven. Deze regio’s zijn Oost-Azië, het grondgebied van de voormalige Sovjet-Unie, Zuidwest- Azië en West-Europa”. (blz.371).
De VS, confrontatie of leren leven met China?
Terwijl China voorstelt om te streven naar “samenwerking met wederzijds” voordeel, denken de meeste deelnemers aan het China debat in de VS daarentegen dat een conflict onvermijdelijk is of zelfs noodzakelijk is. De opkomst van China vormt een existentieel probleem voor de leidende positie van de VS in de wereld en moet worden voorkomen. De meesten voorspellen een conflict. Er zijn in de VS krachten die menen dat de VS met dwang moeten reageren omdat China de neoliberale economische regels afwijst, of omdat het een één partijstelsel heeft of vermeende regionale expansionistische ambities. De deelnemers aan het debat in de VS hebben een conservatief of links-liberaal standpunt en komen allemaal tot dezelfde conclusie: “Containment” (indammen, bedwingen) van China is noodzakelijk en het land moet zich aanpassen aan de internationale en nationale belangen van de VS. De auteur onderzoekt de theoretische, strategische, militaire argumenten die in het VS establishment worden gebruikt om het beleid ten opzichte van China te verdedigen.
Ze verwijst eerst naar het hoogtepunt van de macht van de VS toen ze als overwinnaar uit de Tweede Wereldoorlog kwamen. In 1945 bijv. was de Amerikaanse economie groter dan die van 29 landen van West-Europa, plus Japan, Canada, Nieuw-Zeeland en Australië samen. En iets kleiner dan die landen samen, plus die van de Sovjet-Unie. Met de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki lieten de VS weten dat ze grootste militaire macht waren die ooit op aarde bestaan had. In de jaren zeventig begon de relatieve neergang. De overwonnen landen Japan en Duitsland groeiden sneller dan de VS. In 1975 verloren de VS de jarenlang durende oorlog in Vietnam
(foto), en ondertussen ontstonden links nationalistische regimes in het Midden Oosten en Latijns Amerika. De val van de Berlijnse Muur (1989) de Sovjet-Unie in 1991 was voor de VS een hernieuwde impuls van overmoed als enig overblijvende supermacht. Jude Woodward: ”Dat Amerikaanse droombeeld van na 1989 wordt nu op dramatische wijze verstoord door de opkomst van China, een veel grotere uitdaging op economisch gebied dan Duitsland of Japan, en China is nog communistisch ook”. Dus dist het establishment in de VS de bekende verhalen op van historische verantwoordelijkheid van Amerika. Daarin krijgt het moderne China de rol van rivaal, dat weliswaar specifiek is, maar toch vergelijkbaar met de uitdaging die indertijd van Duitsland, Japan en de Sovjet-Unie uitging. De Verenigde Staten moeten China overhalen, bedreigen, overtuigen of dwingen om een ‘verantwoordelijke stakeholder’ te worden, in de woorden van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, of een nieuwe status quo macht, dus een land dat het Amerikaanse leiderschap, het kapitalistisch systeem en de bestaande wereldorde loyaal respecteert. (blz. 115). Sommige sectoren in het Amerikaanse establishment willen China tegemoet komen en zo integreren in het wereldwijde Amerikaans systeem. Men vindt ze vooral in de internationaal georiënteerde middens van het Amerikaanse bedrijfsleven, de multinationals zoals Apple, Walmart, Microsoft, Ford, General Motors,…Trump is meer de vertegenwoordiger van het Amerikaans bedrijfsleven die de hete adem voelen van China zoals fabrikanten van onderdelen en de staal- en bandenindustrie bijv. Zij eisen juist protectionistische maatregelen en overroepen momenteel de andere strekking. Belangrijke invloedrijke politici zoals de nu zeer oude (96) Henri Kissinger (foto)
zeggen dat “containment” niet zal werken. Een confrontatiepolitiek zal in Azië averechts werken zegt hij. Ook zijn oude sparringpartner, de enkele jaren geleden overleden Brzezinski, die een havik was tegen de Sovjet-Unie en nadien Rusland, is ten aanzien van China een duif geworden. Niettemin blijft “containment” van China de hoofdstrategie van de VS rond China een militaire ring te leggen, met als speerpunten Zuid-Korea, Japan en Taiwan en economische partnerschappen af te sluiten en een handelsoorlog met China te voeren. Dat alles lijkt sterk op een nieuwe Koude Oorlog met China als doelwit in de omstandigheden van de 21e eeuw.
(*) Jude Woodward, “Amerika tegen China, De nieuwe Koude Oorlog? 2018, 436 blz., Epo-uitgeverij. J. Woodward was cultureel adviseur ivm China van Ken Livingstone, burgemeester van Londen (2000-2008). Ze gaf na 2008 les aan de Shanghai Jiao Tog University en elders in China.
In een derde en laatste bijdrage zullen we het hebben we over de verhouding van Europa ten opzichte van China
