BOEK- De Grote Verkilling

Het gebeurt zelden in onze Vlaamse contreien dat  met hoogstaand literair woordgebruik  gekoppeld aan degelijke feitenanalyse, de sociale zekerheid  wordt verdedigd.(tekening, bediendenvakbond ACV: LBC-maandblad ‘Ons Recht’).  De sociale zekerheid  is een toppunt van Europese beschaving zo stelt de auteur in zijn boek “De Grote Verkilling”(2019).  We hebben  het over de Brussels- Vlaamse  journalist, schrijver, dichter Geert Van Istendael.(*)

Dit  manifest voor de sociale zekerheid is een sociaal feit op zich. Immers, in Vlaanderen is vandaag een falanx intellectuelen en politici aan het werk, die aan de universiteiten, in de pers, in de media, en in de politiek de sociale zekerheid  marginaliseren, ze op de besparingspijnbank leggen.  Deze Vlaamse falanx  is de smeerolie van het neoliberaal- conservatieve gedachtegoed dat vandaag omnipresent is. Dit gedachtegoed vormt de onderstroom in Vlaanderen die universiteiten, media, en politieke partijen vergiftigt. (zij  worden gesteund door zowat 70% van het electoraat). De schrijver van vermeld boek gaat daar haaks op in. “Een spook waart door Europa” zegt de schrijver zoals het Communistisch Manifest van Karl Marx in 1848 begint.  Voor de schrijver is het spook in Europa  170 jaar later,  de machten die de sociale zekerheid, in zijn ogen de Europese beschaving, willen vernietigen voor eigen profijt. Dat spook beantwoordt de auteur met zijn Manifest

Beeldenstormers

Het eerste deel onder de  titel “de eerste beeldenbestormers” schetst hij hoe de aanval op de sociale zekerheid  onlosmakelijk verbonden is  met een dame en heer die het in hun respectievelijke landen het voor het zeggen kregen in de jaren tachtig van vorige eeuw. G. Van Istendael: “Tijdens het decennium dat aan de betonrot van de Berlijnse Muur en het wegroesten van het IJzeren Gordijn voorafging, had Europa met bewondering- walging- verbazing (schrappen wat niet past) de daverende intrede op het politieke schouwtoneel bekeken van Ronald Reagan en Margaret Thatcher (foto). De Amerikanen kozen een acteur van B-films die de rol van president zou spelen. De Britten kozen een politiek genie dat hardvochtigheid uit de somberste bladzijden van Charles Dickens verhief tot adelstand” (blz. 33). De aanval op de sociale zekerheid vanuit de Angelsaksische wereld zou ook continentaal Europa besmetten in Frankrijk, Duitsland, België, Italië, Nederland,…Het waren niet alleen liberale partijen die de dans leidden, maar ook groenen, christendemocraten  en sociaaldemocraten waren het haantje de voorste voor de aanval op de sociale zekerheid.

De schrik voor het alternatief

Wat voor sommigen  in het Westers progressief en links wereldje wellicht ongemakkelijk zal zijn, is in het boek de interesse van de schrijver voor de invloed van de sociale systemen eertijds van wat gemeenlijk het ”Oostblok” genoemd wordt. Waar de communistische partijen regeerden tot ca 1990 over verarmde, feodale landen die ze de moderniteit in catapulteerden. Maar toch in hun armoedigheid een sociaal zekerheidssysteem op poten hadden gezet.

De auteur reisde veel naar het “Oostblok” midden in de Koude Oorlog, waar het “Oostblok” de collectieve vijand was voor het Westen.  Hij schetst er het leven zoals het er was. Met een scherp observatievermogen, schitterend verwoord. Hij schildert in het boek op een kritische wijze de toestanden waarmee hij geconfronteerd wordt.  De schrijver: “Groot was de aantrekkingskracht van de arbeidersparadijzen niet. Zelfs nostalgici als ik bleven gereserveerd, ondanks het melancholieke  wegkwijnen der steden, ondanks de slecht verlichte straten waar je geesten van golems en dode dichters meende te ontwaren, ondanks de stilte waar plots een viool klinkt uit een open raam. En altijd regen. Nee, nee, niemand wilde ruilen, toch?” En verder: “Maar alleen het idee dat er een alternatief bestond was sterk genoeg om het woeste kapitalisme te ketenen aan één hand misschien, maar toch, ketenen. Het kapitalisme kon niet losbreken en ongeremd alles op zijn weg vertrappelen… Het besef van het onaantrekkelijke, verwerpelijke, maar onmogelijk te negeren alternatief was levendiger in kringen van politici, bedrijfsleiders, vakbondsleiders en intellectuelen dan wellicht bij de mensen die wellicht enig voordeel hadden kunnen halen bij een of andere vorm van communisme. Was hun besef krachtig geweest, ze hadden, volgens het woord van een toekomstige hoogleraar arbeidssociologie (waar de schrijver mee studeerde),  allemaal of op zijn minst massaal voor de communisten gestemd. De Fransen (foto), ja, de Italianen, ja, de provincie Groningen, ja, in zekere mate toch..In West-Europa werden alle ook maar een héél klein beetje gunstige en ons dus onwelgevallige berichten uit het Oosten weggewuifd als communistische propaganda.(blz. 161-166)

De schrijver was er als BRT- journalist zelf bij toen de Muur viel in 1989.(foto) Hij beschrijft uitvoerig de gesprekken die hij had met de Oostduitsers die de muur afbraken en richting Westen kozen, weg van de dictatuur.  Geert Van Istendael: “Desondanks blijft dat ene aantrekken:  werk voor iedereen. Na én door de herfststormen die november 1989 door Duitsland en Europa raasden, heb ik begrepen dat het alternatief niet zomaar een schrikbeeld was. Het had een werkelijke inhoud. De intelligentste machthebbers in het Westen snapten maar al te goed dat de verzorging van de wieg tot het graf zoals die in het Oosten van Europa bestond, blijvende aantrekkingskracht kan uitoefenen op ten minste een deel van de bevolking”. (blz.179).

Het Westen was beter dan het Oosten

De schrijver stelt dat de democratie en de welvaartsstaat machtige, maar zachte middelen waren om mensen hier te overtuigen van iets heel simpels: dat het Westen beter was dan het Oosten. Men is er goed in geslaagd te voorkomen dat mensen rare ideeën zouden gaan koesteren,  dat ze bijvoorbeeld zouden lonken naar de van wieg tot het graf verzorgde dictaturen in Warschau of Praag. “Het gevolg was dat de politieke partijen die het West-Europese systeem van sociale bescherming hadden gegrondvest en verspreid, sociale eisen konden stellen en dat ze een grote meerderheid van de kiezers jarenlang achter zich bleven scharen”(blz.179). Met dank aan het rode gevaar.

Eerder op deze BLOG schreven we een beschouwing over 75-jaar sociaal pact dat na de tweede wereldoorlog werd afgesloten door de vakbonden en werkgevers in België (Tags: België, sociaal, 23 april 2019). Ook de schrijver heeft het erover: “Na 1945 kreeg een grote stilzwijgende afspraak geldigheid. Leiding en volk, werkgevers en werknemers, elite en massa hadden een sociaal contract afgesloten. Je kunt de clausules van dit pact als volgt samenvatten. De heersende klasse mag zoveel rijkdom vergaren als ze wil, zolang de doorsneeburger kan rekenen op een solide welvaart en zolang de doorsneeburger een degelijke sociale zekerheid heeft. Op de achterflap van dat sociaal contract stond het silhouet van Stalin. Vadertje Stalin, één der koudste en smerigste massamoordenaars uit de wereldgeschiedenis, was in de jaren vlak na de oorlog populairder dan we nu kunnen vermoeden, zelfs in West-Europa. Zijn leger had Hitler de nek gekraakt. Dat telde” (blz. 181).

Manifest

Het laatste hoofdstuk  ‘Manifest tegen de grote Verkilling” komt de auteur tot besluiten. Vooraf stelde de auteur dat progressief niet hetzelfde is als links. Links verbindt  de schrijver met sociaal-economische standpunten, progressief is de liberaal spraakmakende elite die het liever heeft over  gender, migratie, individuele rechten. Terecht verwijst de auteur naar  de tijd toen in gramsciaanse zin, de linkse elite de hegemonie (egemonia culturale) uitoefende . Het economische deel van de hegemonie is al sinds de jaren tachtig in andere handen, in neoliberale handen. Op andere gebieden vinden neoliberalen naadloos aansluiting bij de progressieve liberalen, denk aan het grenzeloze wereldburgerschap, het aanbidden van het globale, aan een levensstijl bezaaid met groene symbolen, vergroend kapitalisme Het grote probleem van vooral sociaaldemocraten is, dat ze zich al te gemakkelijk hebben laten inpakken door het neoliberale en dat ze tegelijk meegedreven zijn met de progressief liberale wereldburgers (blz.194-195). De auteur blijft erin vertrouwen dat de sociaaldemocraten en christendemocraten zich herpakken. Sociale zekerheid moet de speerpunt  zijn in hun strijd. Sociale Zekerheid is er zowel voor de armste bedelaar als de rijkste plutocraat.

Sociaaldemocraten en christendemocraten hebben hun ziel verkocht

Wat ons betreft overschat auteur Geert Van Istendael (foto)  de mogelijkheden van de politieke stromingen die hij vernoemt. Immers, waren zij de bouwers van het sociaal zekerheidssysteem zoals wij dat nu kennen, dan hebben zij gedurende de veertig voorbije jaren laten begaan en het monument van de sociale zekerheid bezoedeld. Christendemocraten en sociaaldemocraten hebben hun ziel verkocht.

Vraag: Waarom verkochten  christendemocraten en sociaaldemocraten hun ziel?  Misschien omdat na de oorlog hun motivatie veeleer negatief was ingegeven of opportunisme in de grote Koude Oorlog. Was het, vooral het counteren van het rode gevaar in West-Europa met de sterke communistische partijen en het semi- socialistisch staatsyteem o.l.v. de toenmalige Sovjet-Unie die pas Hitler hadden genekt? Nu het rode gevaar verdwenen is nemen de elites revanche door de sociale zekerheid uit te kleden, te privatiseren en er armenbijstand van te maken. Van Istendael weet dat de aanvallers op de sociale zekerheid onvoorstelbaar kapitaalkrachtig zijn. Je hebt er die dubbel zo groot zijn als het bruto binnenlands product van Duitsland en ze willen nog meer winst. De schrijver verwijst naar wereldwijde verzekeringsmaatschappijen, globale vermogensbeheerders die azen op openbare pensioenstelsels. Uitgerekend sociaaldemocraten en christendemocraten hebben  deze machten veertig jaar lang zuurstof gegeven. Zijn ze dan geroepen om de strijd aan te gaan tegen het monster dat ze zelf gecreëerd hebben?

Moet de conclusie getrokken worden dat de elites en subelites,  enkel als ze  terug onder druk komen van een sterke neo- communistische volksbeweging, de sociale zekerheid als monument in ere zullen herstellen? Vergeet niet dat pas na twee wereldoorlogen substantiële regelingen werden getroffen voor sociale vooruitgang. Wat ons betreft maakt de schrijver zich illusies: christendemocraten en sociaaldemocraten zijn sinds de jaren tachtig nauw verstrengeld met het roverssysteem (cfr. de opgelichte  BAC-spaarders die alle 800.000 zeker niet voor de CD&V stemden), topfiguren van de sociaaldemocratie die met hun dikke kont de zetels bezetten in sjieke vergaderzalen van banken, overheidsbedrijven,…en dus niet te zien zijn waar gestreden wordt voor de sociale zekerheid.

Al bij al is het boek literair én inhoudelijk een goudklompje in het Vlaamse boekenlandschap.  Het  kan aanbevolen worden als verplichte lectuur in onze scholen, vormingscursussen allerhande, als voorwerp van debatten in pers en media. Maar het is oorverdovend stil.  We vrezen dat het debat over dit boek in Vlaanderen een droom geworden is nu het land andere katten te geselen heeft zoals zwembaden die “overspoeld worden met zwembad terroristen”.

(*) De Grote Verkilling, Geert van Istendael, Uitgeverij Atlas Contact, Amsterdam-Antwerpen, 269 blz, 2019. Van de auteur verschenen een reeks dichtbundels , essays en boeken waaronder Het Belgisch labyrint, Mijn Nederland, Taalmachine en het pamflet Tot het Nederlandse volk.

 

 

 

 

 

  • Over mij

    • Miel Dullaert
      °1948 Enkele stipmomenten… Kind en tiener Ik ben geboren in Merksem. Ik behoor tot wat men noemt, de babyboomgeneratie of de eerste
      Meer lezen...
  • Citaat

    De rijken worden rijker, de armen armer,
    daar komen fascisme en oorlog van
    (J. Kruithof,prof. Filosofie RUGent, 1929-2009)

  • Edward ELGAR, NIMROD

  • Tag cloud

  • Deel onze pagina op:

    © Copyright 2024 ‐ Miel Dullaert ‐ Alle rechten voorbehouden

    Disclaimer | Privacybeleid

    Webdesign by Eye