Lijkt het erop dat de fiscale bordjes verhangen worden n.a.v. de corona crisis? Er wordt althans over gesproken in middens waarvan men het niet verwacht. Er zijn blijkbaar eerst duizenden doden nodig om te doen wat nodig is en waar al jaren wordt op aangedrongen: rechtvaardig belasten, de sterkste schouders het meest. Maar laat ons niet het vel van de beer verkopen voor hij geschoten is.(foto Rode Kruis)
De Corona pandemie heeft veel mensen met een smak op de grond geworpen. Na corona zal niets meer hetzelfde zijn. Voor het eerst in honderd jaar is een pandemie uitgebroken. De sociaal- economische gevolgen zijn catastrofaal. Men moet al teruggaan naar de grote depressie van de jaren dertig van vorige eeuw zoals de nieuwe voorzitter van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) de Bulgaarse Kristalina Georgieva stelde. Tot nu toe is de samenleving het eldorado voor de rijken en superrijken en hun politieke handlangers. Zij vliegen met privé jets naar hun exotische eilanden of van het ene villa ‘optrekje’ naar het andere, hoog boven les misérables. Hun eldorado betekent dat zij de wettelijke mogelijkheden kregen een groot deel van de belastingen te ontlopen die aan de samenleving toekomen. De grote fiscale fraude heeft de overheden de laatste decennia heel wat gekost, hen verplicht to besparingen. Eerder hebben we al aangetoond hoe de besparingen in gezondheidszorg en de zorgcentra (bejaarden, gehandicapten, psychiatrie, jeugd…) ons slecht voorbereidden op de Covid-19 pandemie (de expertise en het voluntarisme van het witte jassen personeel in ziekenhuizen en zorgcentra redden vooralsnog de meubelen).
Nutteloze miljarden in belastingparadijzen
In Europa stapelden de fiscale schandalen zich op, mede aan het licht gebracht door een wereldwijd consortium van journalisten (waaronder bij ons journalisten van De Tijd en Le Soir). Er was bijv. LuxLeaks (Luxemburg Leaks). Deze etterbuil barstte in 2014 open. De documenten over de periode 2000-2012 lieten zien hoe de Luxemburgse regering op grote schaal systematisch vertrouwelijke belastingdeals sloot met private bedrijven (“tax rulings”). Dit bood grote firma’s de kans in geheime onderhandelingen fiscale tarieven af te spreken die veel lager waren dan de officiële tarieven. Tussen 1995 en 2013 was de christendemocraat Jean-Claude Juncker
(foto) premier van Luxemburg. Hij cumuleerde deze functie met die van minister van Financiën van het Groothertogdom en was toen voorzitter van de eurogroep (de groep van ministers van Financiën van de eurozone). Hij werd nadien voorzitter van de Europese Commissie. Hij bestond het te verklaren in verband met de sociale catastrofe in Griekenland, dat de logica van extreme besparingen opgelegd door de ‘troika’ (EU, IMF, ECB) prioriteit heeft op de democratie in Griekenland die zich bij verkiezingen tegen de besparingen verzette. Niemand keek er van op dat Luxemburg een beleid van fiscale ontduiking voerde. Evenmin was er voor de Europese Volkspartij(E.V.P.) van J.C. Juncker een vuiltje aan de lucht (de grootste fractie in het Europees parlement, een verbond van christendemocraten en centrumrechtse partijen). Ze schoof de kussende en publiek handtastelijke Jean Claude naar voren als kandidaat voorzitter van de Europese Commissie. Hij rijfde de hoofdprijs binnen met steun van sociaaldemocraten en liberalen. In de jaren nadien bracht hetzelfde consortium van journalisten andere schandalen aan het licht zoals de Swiss Leaks in 2015 en de Panama Papers in 2016-2017.
Deze documenten tonen aan hoe wijd verspreid duistere praktijken in belastingparadijzen zijn, van bedrijven, sportsterren tot witte boord geboefte. Dank zij deze onthullingen zien we hoe groot de geldstromen zijn die aan de fiscaliteit worden onttrokken. Onderzoeken wijzen uit dat het gaat om zowat 8- à 10.000 miljard dollar. En dat geldt niet alleen voor belastingparadijzen onder een warme exotische zon zoals in de Britse Kaaimaneilanden 
maar ook in Europa met Nederland
(foto), Zwitserland, Cyprus, Kreta…En de Britse eilandjes Jersey, Guernsey, vlak voor de Normandische kust van Frankrijk. Ze zijn Brits Kroonbezit, zijn zelfstandig, geen lid van Groot-Brittannië en de EU met een eigen, zeer laag belastingtarief (net zoals bijv. de Kaaimaneilanden).
De staat, onze hoop in bange dagen
De sociaal- economische schade als gevolg van het ontwrichtend karakter van het Covid-19 virus is ongezien voor onze generatie. Op een paar weken tijd zijn er in de wereld miljoenen werklozen bijgekomen, zijn er miljoenen hongerlijders bijgekomen die aanschuiven bij de voedselbanken. Vandaag is de laatste hoop voor de samenleving de nationale staat. Maar die staat is in de recente veertig jaar als een starving beast behandeld door de neoliberale indoctrinatie en het beleid. De staat, het beest, het monster moest uitgehongerd worden met besparingen en privatiseringen. Guy Verhofstadt schreef nog in zijn Burgermanifesten van in de jaren negentig van vorige eeuw, dat de “burger het recht moet krijgen vitale kwesties zoals het onderwijs voor zijn kinderen, zijn oude dag of zijn gezondheid te vrijwaren zonder tussenkomst van de staat en de politiek”. De voorbije jaren kon er nooit genoeg bespaard worden. De slanke staat behoort nog altijd tot de neoliberale dogma’s van orakels die in media, onderwijs, studiediensten, denktanks hun verhaaltjes verkopen. Niet het begrotingsevenwicht is het doel van de neoliberalen, hoewel ze het tegendeel beweren. Hun agenda is onder meer de fiscale inkomsten zo doen dalen en de schulden van de staat zodanig doen oplopen, dat hij eindeloos moet besparen en er nog een skelet overblijft.
Het corona virus en zijn catastrofale gevolgen voor mensen, gezondheidssystemen, en bedrijven heeft dus de rol van de nationale staat terug op het voorplan gebracht. Hij is de laatste reddingsboei voor de samenleving vooraleer chaos, anarchie en geweld gaan woekeren. Zij verwachten nu dat de staat het sluitstuk is als beschermer van de bevolking, ondanks het feit dat dezelfde burgers tot nu toe vaak de rol van de staat uitspuwen en besparingen steunen. En nu met een handen open bedelen om steun bij de overheid. Ze denken dat alle heil komt van de geglobaliseerde “vrije markt”. Ze steunen rechtse Vlaamse politieke partijen die samen zowat driekwart van de kiezers-kleinburgers achter zich krijgen.
Met corona naar rechtvaardiger fiscaliteit?
De staat heeft met de financiële deregulering, de globalisering op maat van de superrijken, geen greep op het belasten van de inkomsten van de superrijken en de grote winstgevende bedrijven. Er zijn toestanden waar de secretaresse van de baas van een grootbedrijf meer belastingen betaalt dan het bedrijf zelf. De onrechtvaardige fiscaliteit is een dodelijk virus dat het lichaam van de staat en de samenleving heeft verzwakt. Die verzwakte staat kan vandaag met Covid-19 alle vragen voor financiële steun niet tegemoet komen. De Covid-19 crisis drijft de nood zover dat zelfs conservatieve leiders van Europese staten besluiten nemen die vnl. ter linkerzijde verdedigd worden. Zo heeft de Russische president Vladimir Poetin, een conservatieve patriot, aangekondigd dat hij de grote fortuinen van de Russische oligarchen een solidariteitsbelasting zal opleggen, waarmee onder meer de Russische Kmo’s zullen geholpen worden. Kmo’s zullen kunnen beschikken over gratis geld om lonen uit te betalen, op voorwaarde dat ze op 1 april jl. nog negentig procent van hun werknemers te werk stelden. In Polen heeft de conservatieve eerste minister Mateusz Morawiecki aangekondigd dat de Poolse regering een hulpprogramma van 100 miljard zlotys (of 22 miljard euro) voorzien heeft voor steun aan firma’s in moeilijkheden. Maar hier zijn een aantal voorwaarden aan gekoppeld. Om van de overheidssteun te kunnen genieten moeten de bedrijven hun personeelsbestand behouden, belastingen betalen en niet geregistreerd zijn in fiscale paradijzen. Volgens de Poolse eerste minister kan die hulp twee- drie miljoen Poolse arbeidsplaatsen redden. Op 18 april deelde de Deense regering mee dat ze haar financieel programma van overheidshulp aan bedrijven en werknemers verlengt en verhoogt tot 100 miljard Kronen (15 miljard dollar). Het gaat om leningen tegen nul procent, staatswaarborgen, terugbetalingen van de BTW. Er was van links tot rechts algemene consensus in het Deense parlement om dit steunpakket te steunen met de daaraan gekoppelde voorwaarden. Ondernemingen die dividenden uitkeren of wiens hoofdzetel of filialen geregistreerd staan in belastingparadijzen, komen niet in aanmerking voor overheidssteun. In Frankrijk deed de neoliberale minister van Financiën Bruno Le Maire aanvankelijk vrijblijvend beroep op de burgerzin van de ondernemingsleiders om geen dividenden uit te keren. Onder druk van de linkse oppositie verscherpte de Franse regering haar houding. Op 23 maart jl. deelde de minister van Financiën mee dat de Franse staat geen hulp zal geven aan bedrijven doe geregistreerd zijn in belastingparadijzen, en dat ze geen dividenden mogen uitkeren aan de aandeelhouders en geen extra bonussen voor het topmanagement (ondertussen is er weer discussie ontstaan over teksten die dit wettelijk zou moeten regelen. Op het moment dat we dit schrijven kennen we nog niet de uitkomst van dit wetgevend werk).
België?
In België dringen vakbonden al lang aan op een rechtvaardige fiscaliteit. Naar aanleiding van de Covid-19 crisis vraagt ACV- vakbondsleider Mark Leemans zich af: “Hoe tolerant kan onze samenleving nog zijn voor de miljarden belastingontwijking en ontduiking? Dat is geld dat we niet kunnen gebruiken om de samenleving weer op orde te krijgen. Terwijl die samenleving daar wel recht op heeft”. In zijn 1 mei boodschap heeft de socialistische vakbondsleider in Wallonië, Robert Vertenueil
(foto) het over ons economisch systeem dat slabakt en buiten adem is. Hij wijst erop dat we de productie methodes en de arbeidsrelaties moeten heruitvinden. En verdedigt andermaal een rechtvaardige verdeling van de rijkdom, waarin een vermogensbelasting zijn plaats moet krijgen. In Vlaanderen pleiten de SP.A, Groen en de PVDA voor een crisisbelasting op grote vermogens die de financiële uitdagingen van de staat naar aanleiding van de corona crisis moeten verlichten. Ook diende de PVDA een wetsvoorstel in waarin net zoals in Polen en Denemarken, bedrijven die speculeren, dividenden uitkeren in 2020-2021, en adressen van hun hoofdzetel of filialen in belastingparadijzen hebben, uitgesloten worden van staatssteun.
Ongewoon is dat vanuit neoliberale hoek in dezelfde richting gedacht wordt. De Franstalige voorzitter van de MR- liberalen Georges- Louis Bouchez wijst de vernoemde voorstellen niet af. Zelfs voorzitter Joachim Coens van de CD&V, die niet kan verdacht worden van socialistische sympathieën, meent dat “iedereen naar draagkracht moet bijdragen. Dat betekent rechtvaardige fiscaliteit”. Ook de met hogere zakenmilieus verbonden kranten zoals De Tijd wijdde een editoriaal in zijn uitgave van 21 april jl. over het teleurstellend gebrek aan solidariteit van de hogepriesters, de ceo’s van grote beursgenoteerde bedrijven. Er wordt verwezen naar Ilham Kadri, ceo van de multinationale chemiegroep Solvay, die 15 procent van haar verloning inleverde en het geld stortte in een coronafonds. Maar de editorialist in De Tijd moet teleurgesteld vaststellen dat haar voorbeeld nauwelijks wordt gevolgd. “De bedrijfstoppers hebben de jongste tijd de mond vol van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Nu hebben ze de kans om de daad bij het woord te voegen. Om te tonen, aan hun werknemers, aan de samenleving, dat zij in deze atypische tijd, in deze zware economische crisis, ook bereid zijn een offer te brengen”. Er zijn dus hoopgevende signalen, met dank aan corona, maar dat is nog geen beleid. Dus, het vel van de beer niet verkopen…
