Aan armoedebestrijding maakt de nieuwe Vlaamse regering Jambon in zijn regeerprogramma – letterlijk – geen woord meer vuil. Nochtans kleurt de ‘armoedebarometer’ rood. De armoedebarometer, een initiatief van “Decenniumdoelen” groepeert de Vlaamse armoedeorganisaties. Zij trekken aan de alarmbel. Vlaanderen dreigt verder in twee te splijten.
In november 2019 werden de armoedecijfers gepubliceerd. In België leeft 16,4% van de bevolking in armoede. De cijfers verschillen sterk naargelang het gewest. In Vlaanderen ligt dat cijfer op 10,4% wat neerkomt op zo’n 680.000 Vlamingen, drie keer de omvang van de bevolking van de stad Gent. Sinds 2006 is dit cijfer nagenoeg constant gebleven, hoewel toen de Vlaamse regering de bedoeling had de armoede in Vlaanderen te halveren. Volgens de kinderarmoede index van de Vlaamse parastatale “Kind & Gezin”, groeit één op zeven kinderen op in kansarmoede. Sinds 2006 is de kansarmoede index meer dan verdubbeld. Er zijn nog indicatoren die aantonen dat de armoede stevig ingeplant is. Steeds meer Vlamingen moeten beroep doen op een leefloon (41.000 mensen). Vele gepensioneerden hebben een te laag pensioen. Het sociaal verzet wil een minimumpensioen van 1.500 euro per maand (tekening)
. De voedselbanken groeien als bloemkool (160.000 aanvragen). De wachtlijsten voor sociale woningen zijn opgelopen tot 154.000 kandidaten. De schoolverlaters zonder diploma stijgen. Steeds meer mensen stellen hun doktersbezoek uit omwille van de kost. Vlaanderen moet excelleren, zegt de nieuwe (rechtse) Vlaamse regering van N-VA, VLD, CD&V onder de leiding van de uiterst conservatieve minister-president Jan Jambon. Het ziet ernaar uit dat dit excelleren eerder bestemd is voor een beperkte groep Vlamingen, de ondernemers van het VOKA, de villabewoners in de parken in en rond Brasschaat, de thuisbasis van Jan Jambon.
De armen gebruikt door criminele rijken
Sommigen armen drinken zich verloren, nemen drugs om hun sociale en psychologische miserie te verdoven. Er zijn ook tussen de verpauperde armen kleine misdadigers die om geld te verdienen en om een sociale status op te bouwen beginnen aan een misdaadcarrière. Ze worden pooier van jonge gemarginaliseerde meisjes. Of worden drugskoerier om rijke milieu ’s van drugs te voorzien voor hun party’s. Of worden jihadist en leggen bommen in naam van de islam waarvan ze nauwelijks iets begrijpen. Ze verdienen geld voor moordopdrachten of wapenhandel. Het is een fenomeen dat al jaren ettert in onze steden. De grote havens in Rotterdam en Antwerpen zijn draaischijven van de doorvoer van grote drugladingen en afrekeningen met veel geweld (foto).
Karl Marx noemde dat in zijn tijd het lompenproletariaat. Een cocktail van mensen die niet tot de kapitalistische elite en meelopers behoren, maar ook geen rol spelen in de strijd tegen sociaal onrecht. In de tijd van Marx waren dat oneervol ontslagen soldaten, vrijgelaten bandieten, oplichters, dieven, bordeelhouders. Hij zag niks in deze groepen voor de klassenstrijd. Ze worden gebruikt door de elite en fascistische bewegingen als provocateurs, als infiltranten in de sociale bewegingen, als knokploegen en moordenaars. Vandaag spreken we over kleine- en grote drugcriminelen en hun rijke afnemers, maar ook mensensmokkelaars, wapenhandelaars, pooiers. Ze zijn onderaan of boven de maatschappelijke ladder de bondgenoten van de elite in een kapitalisme “pur et dur”. Linkse militanten en politici die strijden voor sociale rechtvaardigheid, sociale zekerheid, voeren de strijd op twee fronten: tegen de elite en tegen het lompenproletariaat. Volgens een Franse magistraat J. De Maillard in zijn boek “Le marché fait la loi, l’usage du crime dans la mondialisation” (2001) “is mensenhandel, drugtrafiek, terrorisme, wapenhandel, niets anders dan een geslaagd huwelijk tussen de criminaliteit van de rijken en de “gevaarlijke klassen” aan de rand van de samenleving. Armoede en achterstelling zijn voor sommige rijken een bijzonder winstgevende markt geworden”.
De armen gebruikt voor hoge privé winsten
Armen hebben ook een positie in het economisch systeem en vormen een “arbeidsreserveleger” dat sociaal dumpend werkt op de arbeidsmarkt en de winsten beschermt of vergroot. Zo zal de Vlaamse regering de arme werklozen verplichten tot ‘gemeenschapsdienst’ betaald met hun uitkering en niet met een volwaardig loon. Rechts hanteert de promotie van armoede. Immers, als bijv. werklozen maar arm genoeg zijn zullen ze wel een job zoeken. Het economisch systeem voor de consumenten scheurt in bijna een apartheidssysteem: goederen voor consumenten die welvarend zijn, luxegoederen voor de superrijken en een economie voor de schooiers. Vandaag wordt in het economisch systeem winst gemaakt met de lage inkomens van de armen. Wallmart in de VS, het grootste distributiebedrijf in de wereld, mikt in zijn prijzen en producten op de armen en lage inkomens. Bij ons dragen de kringloopwinkels ecologisch verantwoorde recyclage van producten hoog in het vaandel, maar ze zijn ook de winkelcentra waar de lage inkomensgroepen tweedehands artikelen kunnen kopen. De kringloopwinkels in Vlaanderen kennen een grote expansie niet alleen door een groeiend bewustzijn om goederen te hergebruiken vanuit sociaal-ecologische overwegingen, maar ook door de verarming en de armoede van grote groepen mensen die naar goedkope spullen op zoek zijn.(foto)
Armoede gebruikt voor de elitaire cultuur
Cultureel heeft de superrijke klasse zich ook van de armoede meester gemaakt. Het van oudsher gekende voorbeeld is de uitbouw van een liefdadigheidssysteem waarin de rijken als gunst hulp verlenen aan de armen. In de 19e eeuw deelden de barones en de kerk achteraan de kerk brood uit voor de armen. Vandaag zijn de barones en baronnen de nieuwe rijken, de miljardairs die in plaats van hun rechtmatig deel van de belastingen te betalen, het liever aan liefdadigheid geven als een gunst. Gunsten in plaats van sociale zekerheidsrechten. Hoewel bijv. miljardair Warren Buffett zegt dat de belastingen voor miljardairs zouden moeten verhoogd worden. Iets waarmee super filantroop Bill Gates niet mee akkoord is. De bekende armoedesocioloog Georg Simmel schreef einde vorige eeuw: “De liefdadigheid en armoedebestrijding geeft op de eerste plaats antwoord op de behoefte van de neoliberale elites”. Niets mag de onbegrensde verrijking van een kleine minderheid in de weg staan, maar er is behoefte aan “waarden” en een goed geweten. Filantropie en liefdadigheid zijn voor de rijken belangrijker dan voor de armen. De neoliberale elites hebben er alle belang bij dit te stimuleren als een sociaal project dat niet verdelend is, dat naadloos aansluit bij het hunne en hen, als kers op de taart, ook een goed geweten en een morele legitimiteit verleent. Een deel van Vlaanderens kleine burgerij vindt zich heel goed in liefdadigheidsacties zoals de “Rode Neuzen” en “De Warmste Week”. Ze kaderen in het neoliberaal kapitalisme waar sociale rechten, de sociale zekerheid worden ontmanteld en er steeds meer vrijwilligheid wordt gevraagd voor sociale projecten. Dezelfden die razend enthousiast zijn in vernoemde projecten voor “De Rode Neuzen” en “De Warmste Week”, zijn wellicht diegenen die kiezer zijn voor partijen die in het Vlaams regeringsbeleid de sociale rechten van sociaal zwakkeren vandaag onderuit halen. In plaats van wafels te bakken zouden we beter een vuist maken naar de overheid tegen de huidige sociale besparingen van de Vlaamse regering. Of liefst alle twee tegelijk. Typisch voor de rijken in hun omgang met armoede is ook de cultus van de “poverty chic”. Iedereen kent nieuwe rijken en kosmopolieten die uitpakken met “arme mensen chic”. Superrijken kiezen dus voor kleding en een levensstijl die mensen met minder geld ook dragen, maar met één verschil: deze laatsten hebben er niet voor gekozen. De cocktails van rijke lui in de bar Dusk Till Pawn die in Manchester eruit ziet als een pandjeshuis, moeten wel wrang zijn bij bijv. een vrouw in schuldbemiddeling die haar trouwring afstaat voor wat ponden in een echt pandjeshuis in de buurt. Stigmatisering in negatieve zin, maar tegelijk snobisme en esthetisering van armoede door de rijken is nooit ver weg. Denk ook aan het programma in Vlaanderen waar rijke mensen een paar dagen gaan inwonen bij een arme en omgekeerd. Er zijn rijke beroemdheden die zich armer voordoen dan ze in feite zijn in hun huis, kleren. De Italiaanse modejournaliste Anna Batista gaat hiertegen te keer. Zij haalt op haar blog uit naar “de arme schooiers look en mode poseurs die het zich kunnen veroorloven om te doen alsof ze gewoontjes zijn en het niet zijn”.
armoede en besparingen splijten de gemeenschap
Het mondiaal kapitalisme bedient zich (naast de geconcentreerde rijkdom) ook van de armoede, zoals boven geschetst: de criminaliteit, economisch, cultureel en de liefdadigheid. De rijken hebben de armen nodig om liefdadigheid te kunnen doen en in hun morele noden te voorzien, om hun rijkdom te verantwoorden en hun maatschappelijk nut te bewijzen (wat bijv. door de linkse kandidaat voor de nominatie voor het presidentschap in de VS Bernie Sanders 
(foto) openlijk wordt gezegd: de superrijken zijn nutteloos voor de maatschappij, ze moeten weg belast worden). Armoede en rijkdom gaan hand in hand. Het neoliberalisme kan noch aan de materiële noden van de armen voldoen, noch aan de morele behoeften van de rijken. Het neoliberaal kapitalisme is een economisch systeem, een politiek systeem in dienst van de rijken (plutocratie), dat rijkdom (cfr. belastingparadijzen) en frustratie creëert, maar leeft van armoede en geweld (grondstoffen oorlogen, criminaliteit).
In Vlaanderen zijn al jaren centrumrechtse regeringen aan de macht, met deelname van de sociaaldemocraten. Wie armoede echt wil bestrijden kan niet omheen een grondige systeemkritiek. Je hoeft geen marxist te zijn om te zien dat het kapitalisme onhoudbaar is, niet alleen sociaal, maar ook ecologisch. Het is zo erg dat verdedigers van het neoliberaal kapitalisme het systeem willen redden door zeer kritisch te zijn over het kapitalisme. De “vrije markt” genereert genadeloos verarming en armoede. Niet alleen financieel, maar ook psychisch, in onderwijs en opvoeding, in sociale relaties door besparingen van de Vlaamse regering bijv. Een gevoel van “declinisme” installeert zich hierdoor in de samenleving, het gevoel dat alles achteruitgaat voor de welvaart en het welzijn van het volk. Het “einde van de maand halen” is voor vele Vlamingen een kopzorg. Het is duidelijk dat de sociale zekerheid, de sociale ontwikkeling een totaalpakket is met een levensvatbaar maandelijks inkomen, onderwijs, huisvesting, menswaardig werk. De Vlaamse regering wil excelleren zegt ze, door mensen en organisaties die werken aan fundamentele menselijke behoeften dood te knijpen. Met het jarenlang beleid van Vlaams-belgicistisch rechts en Vlaams nationalistisch rechts, sedert het jaar 2000, is Vlaanderen aan het splijten. Het vandaag dominerende Vlaams-nationalistisch rechts zit hiermee in een grote paradox: het zegt gemeenschapsvormend te zijn, maar splijt de samenleving verder.
Gelukkig is er verzet tegen de besparingspolitiek in Vlaanderen die de sociaal zwakkeren treft. Het is het andere gezicht van Vlaanderen. Het verzet van vele Vlamingen uit de zorgsector, uit de armoedeorganisaties, de artistieke- en theatersector, de gezondheids- en zorg- vzw’s, , de gevangenissen, sluit aan bij een Europees (Frankrijk) en wereldwijd verzet. Zij zijn in goed gezelschap.
