In tijden van schitterende technologieën, robots, computers, ergonomie, sociale wetten, zou arbeid in deze tijden nog weinig moeten herinneren aan de duistere vroegere tijden. Maar wat stellen we vast? Vele werknemers vinden het niet meer leuk op het werk, de werkdruk is te hoog, de verloning is te laag in vergelijking met de gepresteerde tijd. Sommige bedrijven lijken meer op dwangarbeidskampen. Het doet denken aan de schitterende film “Modern Times” (1936) van Charlie Chaplin over het helse bandwerk in de kapitalistische fabrieken toen, dat nu een nieuw kleedje heeft aangetrokken.(foto ABVV)
Schokkend was het, toen we in december van vorig jaar hoorden dat de rechts-nationalistische regering van Hongarije onder de leiding van premier Viktor Orban (samen in één Europese fractie met onze ‘gematigde’ christendemocraten), in het Hongaarse parlement er een arbeidswet had doorgeduwd die we niet meer voor mogelijk houden.
Hongarije: strijd tegen de “slavenwet”
Die wet had de bedrijfsbazen in Hongarije de macht gegeven hun personeel te dwingen tot 300 overuren per jaar te werken. Met als kers op de taart: het cadeau aan de bazen om de uitbetaling van die overuren tot 3 jaar uit te stellen. Het spreekt vanzelf dat dit neerkomt op gratis arbeid, vermits een betrokken personeelslid in die drie jaar allang kan ontslagen zijn. In feite is het een cadeau aan de vnl. Duitse automultinationals die met de wet, als wespen naar een confituurpot zullen worden aangetrokken. Sinds december zijn er dan ook grote protestbetogingen aan de gang in de hoofdstad Boedapest, tegen wat de Hongaren: “de slavenwet” noemen. Wie denkt dat het hier in onze contreien er veel beter aan toe gaat vergist zich. In dit maandblad werd een neerslag gegeven van de wantoestanden op de luchthaven van Zaventem. Ook daar voelden de werknemers zich eerder “goed geklede” slaven (Ryanair) dan mensen wier hun eer en trots en hun werk wordt gerespecteerd. Enquêtes wijzen uit dat vele werknemers zich niet goed in hun vel voelen op het werk. De werkgevers passen niet alleen tegenover de vakbonden de confrontatiekoers toe, maar ook vaak tegenover hun werknemers. Bedrijven dreigen dwangarbeidskampen te worden. Eens je het veiligheids- draaipoortje van het bedrijf voorbij, worden alle wetten van beschaving, respect en welzijn van de werknemers gedumpt en heerst alleen nog de kazernediscipline. Onderzoeken van universiteiten en van bijv. human relations- dienstverlener Agilitas wijzen uit dat het onbehagen een belangrijke oorzaak vindt in het niet gewaardeerd worden door de bazen. Voor vele bazen zijn de werknemers een kost, een object, dat zo veel en zo snel mogelijk moet uitgeknepen worden als citroenen.
Gaat het dan over eender welke baas die bevoegdheid heeft over werknemers? Zelfs vele “tussenbazen” zijn samen, met de hen ondergeschikte werknemers, evengoed of nog meer het slachtoffer, geplet als zij worden tussen de werkvloer en het hogere- het hoogste echelon in de hiërarchie. Cijfers uit het European Working Conditions Survey tonen aan dat 20% van de werknemers in België een slopende job heeft die kan leiden tot stress, burn out, slaapproblemen en hart- en vaatziekten. Het economisch systeem is geen welvaartsmachine meer, behalve voor de aandeelhouders, maar een verstikkende octopus. Die octopus verstikt werknemers niet alleen op de werkvloer, maar tot in hun privé leven met de tablets, smartphones waardoor je dag en nacht bereikbaar moet zijn voor de baas. In 1936 beeldde Charlie Chaplin in de film “Modern Times” uit hoe de mens in de bedrijfsmachine verstrikt geraakt (foto).
E-commerce of 21 eeuwse dwangarbeid
Niet alleen lage kost vliegmaatschappijen maken van de werknemers “puppets on the string”, maar ook de zich opdringende e- commerce waarvan je een enthousiasteling moet zijn om mee te zijn inde ‘vaart der volkeren’ Het zijn grote door de elektronica geleide dwangarbeidskampen. De winsten die de werknemers bijv. bij Amazon creëren, maken van de grote baas van Amazon, Dhr. Jeff Bezos, de grootste rijkaard ter wereld. De dwangarbeid die er georganiseerd wordt midden een cleane omgeving, moeten psychisch bijna niet onderdoen voor de dwangarbeidskampen die in vorige eeuw totalitaire regimes organiseerden. In een interessante bijdrage over e- commerce schetst wetenschappelijk medewerker Sachaz Dierckx, van de denktank Minerva een ontluisterend beeld over de e-commerce bij Amazon, Bol. com,…(De Morgen, 5/01 jl.). E-commerce zonder ernstige overheidsregulering en vakbondscontrole, maakt van de werknemers slaven. Drie items per minuut uit de rekken halen, uren aan één stuk, 25 kilometer per dag moeten lopen, geen enkele controle over je werkuren hebben, twee dagen vooraf moeten horen of je moet werken. En dat allemaal voor 10 euro per uur. Je zou voor minder een hesje aantrekken en staken of rotondes gaan bezetten. Er zijn bijdragen in de pers over de hellhole die e-commerce bedrijven zijn. Er is verslaggeving over werknemers die een fles moeten bij hebben en daarin plassen omdat ze bang zijn pauze te nemen. Of ambulances die bijna elke dag in Duitsland bij Zalando uitgeputte werknemers komen ophalen. De waanzin van de e-commerce bloeit en groeit omdat de samenleving alles in die richting drijft. De consumenten richten zich massaal tot de e-commerce. Zij willen “mee zijn” in de laatste consumententrends, en storten zich als kiekens zonder kop in de waanzin van de elektronisch gestuurde dwangarbeidskampen, zonder enige empathie voor de slachtoffers die “hun pakje” tot aan hun huis moeten brengen. Eigenlijk zijn de consumenten ook slachtoffer. Immers hun vaak drukke dagtaak laat weinig tijd over om rustig te gaan winkelen en zien in de e-commerce een vluchtweg voor tijdbesparing. Consumenten en werknemers in de e- commerce bedrijven zitten samen in een infernale, waanzinnige hellhole van uitbuiting, stress, gebrek aan tijd. De “Modern Times” van Charlie Chaplin hebben een 21e eeuws kleedje aangetrokken.(foto)
De politieke klasse is rechtstreeks schuldig aan de onmenselijke arbeid in de e- commerce. De regering Ch. Michel(MR) versoepelde het nachtwerk in de e-commerce en de liberalen pleiten ervoor het nachtwerk goedkoper te maken, ondanks de zeer schadelijke effecten voor de gezondheid van de werknemers. Kamerlid Patricia Ceysens (VLD) is niet toevallig voorzitter van Becommerce, de lobbygroep van de e- commerce bedrijven. Net zoals bij de acties op de luchthaven van Zaventem (zie Meervoud nr 241) zal het ook in de e-commerce moeten komen van de vakbonden. In november staakten al de vakbonden in bpost tegen het helse arbeidsritme in de e-verzendingshallen. In Nederland spande de vakbond FNV een proces in tegen PostNL voor de onderbetaling van werknemers in onderaanneming. Met de eindejaarsdagen waren er stakingsacties bij Amazon- Spanje, Duitsland, Italië, het Verenigd Koninkrijk. En om te illustreren in welk klimaat in Amazon moet gewerkt worden, is het al een zegebulletin wanneer wordt bekend gemaakt dat “er actieve pogingen zijn om er een vakbond op te richten”.
De boven geschetste problemen zijn zo verregaand, zo systeemgebonden, zo ingrijpend voor miljoenen mensen dat pappen en nat houden niet meer aan de orde is. De polarisatie die tot nu toe bestaat, is er een van de belangrijke maar secundaire problemen die gebruikt en misbruikt worden om de hoofdproblemen af te dekken of ervan af te leiden. Denk aan de migratie. We zijn het met onze vriend, de sociaal geograaf Ewald Engelen eens dat de “gevaren van migratie lang niet zo groot zijn als men ons wil doen geloven. We kunnen beter de oorzaken van migratie aanpakken”. En die liggen in een genadeloos ultraliberaal economisch systeem met in het Westen de hoofdkwartieren en met in Afrikaanse hoofdsteden hun collaborateurs dictators die zich verrijken en hun fortuinen naar belastingparadijzen sluizen. Mondiaal gedwongen migratie wordt ook uitgelokt naar onze landen, door onze bommen, ‘regime change’ oorlogen, onze vernietiging van lokale markten, de klimaatverandering door onze industrie,…Met Ewald Engelen zijn we het eens: “ Op die manier kun je het onevenwicht tussen het grootkapitaal en de arbeid niet op de agenda plaatsen. De machtsstrijd tussen kapitaal en arbeid moet dè inzet worden van het debat en de strijd”. (Knack, 28 november 2018). Terecht. Het onevenwicht in de machtsverhoudingen tussen arbeid en mondiaal grootkapitaal herstellen is alleen behapbaar binnen de nationale soevereine staten. We mogen niet de nuttige idioten worden van het mondiaal kapitaal dat er alles op zet om de sociale beweging en de soevereiniteit van de volkeren te destabiliseren. Dat sluit samenwerking niet uit. De samenwerking en de gecoördineerde acties van nationale vakbonden op Europees vlak heeft de baas van de lage kostenvliegmaatschappij Ryanair doen plooien.
Werktijdverkorting of werken om te leven
De algemene 30-urenweek, met behoud van inkomen, is sinds jaren hoog op de hitlijst van vakbonden, en linkse politieke partijen. Zweedse experimenten zijn wereldnieuws. De ACW-vrouwenorganisatie Femma, het vroegere KAV, maakt zich sociaal sexy door in de eigen organisatie, onder begeleiding van een professor uit de VUB, over te gaan tot de 30-urenweek. Uiteraard vanuit patronale hoek springen de banvloeken in het rond. Zoals ze al honderdvijftig jaar doen. Ook hier komen de Millenials stevig uit de hoek met een degelijk betoog over arbeidstijdverkorting. We bedoelen het recente boek van Olivier Pintelon “De strijd om tijd” (Epo, 264 blz., 2018) (foto). Hij wijst het patronale verzet af en stelt “doemscenario’s zijn van alle tijden. Sinds 1870 werken we de helft van het aantal uren voor een loon dat twaalf keer hoger ligt. Wie de kortere werkweek niet haalbaar vindt gelooft eigenlijk niet in maatschappelijke vooruitgang. De samenleving is maakbaar, en zal dat altijd zijn”. 
Volgens Pintelon hangt er een prijskaartje aan vast, maar hoeven de kosten niet de pan uit te rijzen. Hij stelt dat de stijging van het uurloon moet afgestemd worden op de productiviteitsstijgingen. Dan blijvende productiekosten constant. Dat kan niet in alle sectoren. In de zorgsector kan er geen productiviteitsgroei zijn, immers je kunt geen bejaarden meer wassen in een uur. Het betalen van werktijdverkorting wordt dan een zuivere politieke kwestie, die op het niveau van de staat moet geregeld worden. Voor die bedrijven in de dienstensectoren moet de overheid bijspringen. De auteur roept een gloednieuwe geldbron om de werktijdverkorting te betalen. Dat geld moet vrijkomen door twee grote ingrepen: een gevoelige vermogensbelasting en de afschaffing van tal van loonsubsidies. Verder zal de overheid uitgaven verminderen omdat werknemers minder ten laste zullen komen van de ziekteverzekering door burn outs, stress, hartziekten,…Pintelon: “Op die manier is de 30-urenweek perfect haalbaar. En dat zonder grote revolutie.”. Maar laten we er toch niet te licht aan tillen. Het zal wel een stevige confrontatie worden tussen de wereld van de arbeid, de overheid en de politiek enerzijds en de wereld van het kapitaal anderzijds. De acties van de gele, rode, blauwe en groen hesjes zijn maar een voorproefje. De acties zullen politiek moeten vertaald worden. Werktijdverkorting is inderdaad nog geen revolutie en hoeft dat ook niet te zijn, maar houdt wel een hevige strijd in met de wereld van het kapitaal en het grote geld die liever mensen ziet leven om te werken voor hun winsten, dan geld te besteden aan mensen om ze te zien werken om te leven.
