Op 1 januari 2019 vierde Cuba de zestigste verjaardag van de Cubaanse revolutie. De Cubaanse leiding schetste een zeer positief bilan van 60 jaar revolutie. En dit ondanks de boycot, de moordplannen, de vijandigheid van de supermacht de Verenigde Staten die het kleine buureiland in een economische wurggreep houdt.
Raoul Castro, eerste secretaris van de Communistische Partij van Cuba, verklaarde dat de revolutie even jong is als zestig jaar geleden. Op twitter stelde de jonge, enkele maanden geleden benoemde president Miguel Diaz Canel dat hij de continuïteit van de revolutie belichaamt. Cuba is al decennia lang, een inspiratie voor de Latijns- Amerikaanse volkeren en voor links. De revolutionairen o.l.v. Fidel Castro die op 1 januari 1959 de macht overnamen in een onderontwikkeld, arm land, hebben het eiland uitgebouwd tot een degelijk derde wereldland. Historisch wordt 1 januari 1959 beschouwd als de dag van de triomf van de revolutie. Op die dag verdreven Fidel Castro
(foto) en zijn broer Raoul, samen met de uit Argentinië afkomstige dokter Che Guevara en enkele tientallen medestanders de pro-Amerikaanse dictator Fulgencio Batista. Batista had van het eiland een rovershol gemaakt voor de Amerikaanse maffia, met casino’s, prostitutie. Cuba leefde toen sedert vele jaren onder controle van multinationals die zich verrijkten met de rijkdommen van het land en tegelijk het volk in extreme armoede en onderontwikkeling hielden. Het was dan ook niet verwonderlijk dat Fidel en zijn strijdmakkers in hun triomfantelijke intocht in de steden, als bevrijders werden onthaald. Zij begonnen aan een odyssee waarin het arme, ongeletterde Cuba zijn nationaal gekleurde socialistische revolutie zou beginnen.
Na korte dooi, terug confrontatie met de VS
60 jaar later, werd in toespraken van de president en de politieke leiders van het land aangeklaagd dat de Verenigde Staten onder president Donald Trump terug een vijandige politiek tegenover Cuba voeren, na een korte periode van ontspanning onder de vorige president Barack Obama. De Verenigde Staten hebben terug de weg van de confrontatie gekozen en stellen het vreedzame en solidaire land voor als een bedreiging voor de regio, zegt de president van Cuba. Onder het bewind van president Barack Obama werd opnieuw de ambassade geopend, werden de economische contacten versoepeld (toerisme) na een Amerikaans embargo sedert 1962. Donald Trump maakte een einde aan die ontspanningspolitiek van B. Obama en noemde Cuba een deel van de “troïka van tirannie”, samen met het Venezuela van president Nicolas Maduro en Nicaragua van president Daniel Ortega. De demonisering van die drie landen is geen toeval. Het zijn landen, in de achtertuin van de VSA, die zich proberen te onttrekken aan het juk van het Amerikaanse imperialisme. Misschien zal Mexico onder het bewind van de links soevereinistische president A.M.L. Obrador weldra ook aan dat lijstje worden toegevoegd, als hij niet in de pas loopt.
De Amerikaanse boycot heeft volgens cijfers van de Verenigde Naties in de voorbije zestig jaar 134,5 miljard dollar gekost aan Cuba. Steeds minder landen zijn het met die boycot eens. De Verenigde Staten hebben, sinds het verdwijnen van de Sovjet-Unie in 1991, quasi alle steun verloren in de Algemene vergadering van de Verenigde Naties voor een economische boycot van Cuba. In een niet bindende resolutie dringt een overgrote meerderheid van staten aan op het einde van de boycot, en dit al vele jaren. De boycot belette niet dat Cuba wereldvermaard bleef voor zijn tabaksbladeren en handmatig gemaakte sigaren. (foto).
Naar aanleiding van de zestigste verjaardag van de Cubaanse revolutie wees de leiding van Cuba erop dat het land zoveel als mogelijk overbodige uitgaven moet schrappen en vooral de export moet diversifiëren en “buitenlandse investeringen” aanmoedigen. Volgens de Cubaanse leiding zijn die investeringen geen “aanvulling maar een fundamenteel element om de economie verder te doen ontwikkelen”. Er wordt dan natuurlijk gedacht aan de oude bondgenoot Rusland, en de relatief nieuwe economische economische partners: China en Europa.
Een nieuwe president voor Cuba
Gezien de economische boycot van de VSA en de extreem- rechtse agitatie van Cubaanse ballingen vanuit Miami, in samenspraak met de CIA en de criminele wereld (moordpoginen op de leiders, besmetten van oogsten, mislukte invasie in de ‘Varkensbaai’), was vanaf de start van de revolutie, Fidel Castro verplicht een soort Cubaans oorlogssocialisme te installeren en andere partners voor economische samenwerking te zoeken. Hij kwam daarvoor terecht bij de socialistische Sovjet-Unie, die jarenlang solidair was met de Cubanen en daarmee ook geostrategisch een voet in huis kreeg in de buurt van de grote rivaal in de Koude Oorlog. De Cubanen leverden landbouwproducten waaronder suiker, de Sovjet-Unie leverde jaarlijks zo’n 13 miljoen ton olie. Ook verleende de Sovjet-Unie de nodige militaire steun in opleiding, materiaal. Na de val van de Sovjet- Unie maakte de Cubaanse economie een moeilijke overlevingsperiode door. Ook omdat de opvolgersstaat Rusland, zeer zwak geworden was, in de jaren negentig door het invoeren van een roofzuchtig kapitalisme. De samenwerking op economisch vlak was ineen gezakt.
Het partnerschap met het kapitalistisch geworden Rusland herleefde onder het bewind van president Vladimir Poetin. De voormalige ideologische bondgenoten zijn nu pragmatisch samenwerkende partners geworden. Rusland beschouwt Cuba nog altijd als een geostrategische partner van belang in de achtertuin van de VSA en omgekeerd. De eerste stappen van de hernieuwde samenwerking werden gezet in het jaar 2000. Toen de pas aangetreden Russische president Vladimir Poetin een bezoek bracht aan het eiland. In 2014 bracht President Poetin (foto) 
terug een bezoek aan Cuba en werd verwelkomd door de vice president toen, Miguel Diaz-Canel. Vooraf aan het bezoek werd door Rusland een schuldkwijtschelding cadeau gedaan aan Cuba, schuld die nog stamde uit de Sovjet- periode. Dit bezoek leidde ook tot tien bilaterale akkoorden in de sectoren van energie, olie, industrie en luchtvaart.
Een nieuwe fase brak aan toen op 1 april 2018 Raoul Castro als president werd opgevolgd door de relatief jonge vice-president Miguel Diaz-Canel
(foto). Hij is een vijftiger, elektronica ingenieur en doceerde aan de universiteit in de stad Las Villas, hij diende drie jaar in het leger. Hij was lid van de hoogste bestuursorganen van de Communistische Partij van Cuba. Hij was minister van Hoger Onderwijs van 2009-2012.
Rusland, China, Europa
Op 1 november 2018 bracht de nieuwe president Diaz-Canel een driedaags bezoek aan Moskou. Als gevolg van dit bezoek sloten Moskou en Havana economische contracten ter waarde van ca 260 miljoen dollar. Eén van die contracten is een overeenkomst om in 2019-2021 837 treinwagons te leveren, 15.000 LED- lampen en de bijhorende onderdelen. De partijen ondertekenden ook een akkoord over de modernisering van verschillende energie- centrales en het upgraden van een metallurgiefabriek. De grootste autoconstructeur van Rusland, Avto-VAZ, levert meer dan 500 (gemoderniseerde) Lada’s. Verder is er een contract voor het moderniseren van de Cubaanse spoorwegen. Russian Railways (RZD) is in gesprek met de Cubaanse overheid voor het upgraden van 1.000 km spoorlijnen en voor het aanleggen van een hogesnelheidslijn die Havana moet verbinden met de badplaats Varadero. Voor het bezoek van de nieuwe president leverde het Russisch privé bedrijf Samara Transport Machines in 2017 de eerste lading van 75 locomotieven ter waarde van 190 miljoen dollar. Er wordt Cubaans personeel opgeleid in Rusland om vertrouwd te worden met de Russische technologie van apparatuur bijv. voor locomotieven en de spoorweg. Cuba kan maar in 50% van zijn oliebehoeften voorzien. Bovendien trok Venezuela zich terug uit de olieraffinaderij van Cienfuegos, die het land mee had opgestart tien jaar geleden. Als alternatief voor dat wegvallen van Venezuela heeft het Russische staatsoliebedrijf Rosnoft de brandstoflevering aan Cuba hervat en heeft het plannen om de olieraffinaderij van het eland Cienfuegos te moderniseren.
Ook China ontwikkelt economische relaties met Cuba. De nieuwe Cubaanse president bezocht in november 2018 jl. in zijn rondreis, na Moskou, ook Peking. China redde Cuba na de ineenstorting van de Sovjet-Unie en de zwakke jaren negentig van Rusland, met leningen van miljarden dollars. Daar stond tegenover dat het toegang kreeg tot de oliebronnen in de Golf van Mexico. De bilaterale handel tussen Cuba en China bedroeg in 2014 1,6 miljard dollar. Op het vlak van investeringen richt China zich vooral op duurzame energie en de transport sector. Sinds 2006 kocht Cuba dertigduizend energie efficiënte Chinese koelkasten, sinds 2006 werden door China honderden locomotieven verkocht. In 2004 bezocht de Chinese president Hu Jintao Cuba.
Rusland heeft sinds het begin van de revolutie omwille van economische belangen en ideologische verwantschap al 60-jaar intense relaties met het Caribische eiland. China volgde sinds het einde van vorige eeuw. Maar ook de Europese Unie komt eraan. Eind december 2016 werd een akkoord getekend tussen de Europese Unie en Cuba in het zogenaamde Akkoord voor Politieke Dialoog en Samenwerking (PDCA). De uitvoering van dat akkoord ging op 1 januari 2018 van start met een bezoek van de Hoge Vertegenwoordiger van de Europese Unie, Mevr. Federica Mogherini (foto)
. F. Mogherini meent dat de Amerikaanse boycot achterhaald is. Volgens haar is die boycot illegaal en de oorzaak van de lage welvaart van de Cubaanse bevolking. Mogherini kondigde een programma aan van 18 miljoen euro voor projecten van hernieuwbare energie op het zonnige Caribische eiland, 121 miljoen euro voor duurzame landbouw en 10 miljoen euro voor wetenschappelijke, culturele uitwisselingen. Er is een gezamenlijke Raad opgericht van de EU en Cuba, met ambtenaren die elke twee jaar de uitvoering van het PDCA controleren.
Trots Cuba en zijn verwezenlijkingen
Cuba blijft een trots derde wereldland. Sommigen hanteren criteria van hoog ontwikkelde landen, maar dat is vals of onwetend. “Regime changers” aanleunend bij de Amerikaanse agenda, moraalridders en anticommunisten uit het progressieve kamp hebben het vooral over de mensenrechten in Cuba. Maar de linkse theaterman Bertolt Brecht (1998-1956) wist het reeds “erst das fressen und dan die moral”. Mensenrechten zijn belangrijk, wel wetende dat een al dan niet vijandige geopolitieke omgeving, van grote invloed is voor de verdere uitbouw van de mensenrechten. Ontwikkeling, educatie en onderwijs, volkswelvaart zijn belangrijke parameters voor de mensenrechten. Dat is juist de troef voor het versterken van het binnenlands draagvlak voor de socialistische revolutie op “zijn Cubaans”. Als gevolg van het koloniaal verleden van het eiland, de “low intensity war’ van de VSA tegen het nieuwe linkse regime gedurende zestig jaar, en vooral het wegvallen van de grote economische, diplomatieke en militaire steun van de Sovjet-Unie heeft het land verschillende decennia in zijn ontwikkeling gestremd. Desondanks bleef de Cubaanse bevolking loyaal aan het nieuwe maatschappelijk project. Dat is geen toeval. Op sommige terreinen heeft Cuba zelfs de Verenigde Staten voorbij gestoken bijv. in de democratisering van de gezondheidszorg en het onderwijs. Wie herinnert zich niet dat de Amerikaanse documentairemaker Michael Moore, in zijn film “Sicko” (2004), met een handvol zieke Amerikanen de zee overstak in een bootje van Florida naar Havana, om de Amerikanen in een Cubaans ziekenhuis gratis de nodige zorgen te geven en medicijnen mee te nemen naar huis? Na 60 jaar is de levensverwachting van het derde wereldland Cuba even hoog als deze van de bevolking van de VS-supermacht: 77 jaar. Ook ligt de kindersterfte in Cuba beduidend lager dan in de VS. Volgens de Unesco statistieken over onderwijs steekt Cuba met kop en schouder boven de rest van de Caribische en Latijns- Amerikaanse landen. Terwijl het banditisme, het wapengebruik (wapens vanuit de VS geïmporteerd), de drugshandel, Centraal- Amerikaanse landen onleefbaar maken en vluchtelingenstromen naar de VS veroorzaken, is Cuba een oase van veiligheid, waar je met de huisdeuren open kunt slapen en niet dreigt vermoord te worden op straat.
Multipolaire wereld: kansen voor Cuba
Ondanks alle handicaps en fouten is Cuba er in zestig jaar in geslaagd een maatschappijproject op gang te brengen dat anders is dan de Westerse plutocratische modellen die in de wereld steeds minder overtuigen, zeker als de “democratie” geëxporteerd wordt met oorlog en bommen, en gele, blauwe, groene en rode hesjes tegen de Westerse plutocratische dictatuur op straat komen. In Cuba bepaalt niet de winst van aandeelhouders in privé bedrijven het beleid, maar het beleid richt zich op het welzijn, de ontwikkeling van de bevolking die gewaarborgd wordt door de staat.
De multipolaire wereld die aan het ontstaan is, is een troef voor Cuba. Rusland, China, Europa kunnen op termijn Cuba minder kwetsbaar maken voor de vijandige confrontatiepolitiek van de grote buur in Washington en van zijn vazallen in Latijns- Amerika. Stilaan ontgroeit Cuba van een soort permanente oorlogstoestand naar meer rustige vaarwateren. Dat straalt ook reeds af op een ontwerp van nieuwe Grondwet die op 24 februari 2019 zal voorgelegd worden aan het Cubaanse volk in een referendum, na intense discussies in de civiele maatschappij. In de nieuwe Grondwet worden heel wat nieuwigheden voorgesteld: naast een sterke economische staatssector wordt ruimte gegeven aan private eigendom, kan de markt een rol spelen door kmo’s en zelfstandigen ruimte te geven, en worden buitenlandse investeringen toegelaten. Dat alles binnen het kader van een socialistisch Cuba. Dat belet niet dat in Havana iconische Amerikaanse wagens van voor de revolutie nog aanwezig zijn in het straatbeeld van de hoofdstad Havana. (foto)
De volgende 60 jaar kondigen zich beloftevol aan voor het Cubaanse volk. Hopelijk kan het land zich ontwikkelen in een minder vijandige omgeving. Maar niets staat in de stenen gebeiteld. Het Cubaanse volk moet niet alleen zijn materiële toestand zien te verbeteren, individueel, maar ook met performante collectieve voorzieningen, en ook, overeenkomstig zijn ontwikkeling en bewustzijn, inspraak krijgen in het beleid. Ook in het socialisme is “democratie” een werkwoord. En uiteraard als de elite zijn verantwoordelijkheid blijft nemen voor het socialisme “op zijn Cubaans” en niet verzeilt in zelfgenoegzaamheid, zelfs corruptie en dus ongeloofwaardigheid.
