Op 13 september verscheen een bijdrage op de Franse website “Le Grand Soir” van Diana Johnstone over het decennia lang sluimerende maar nu geactiveerde revanchisme. Het Duitse en Oost-Europese revanchisme bestaat erin dat in sommige middens de nederlaag tegen Sovjet-Rusland in de Tweede Wereldoorlog nooit verteerd is. Er speelt ook mee: Het klassieke anticommunisme, maar ook de diep gewortelde russofobie. Dit revanchisme is echter in strijd met de economische belangen en sociale stabiliteit van Europa. Pleidooien voor een gemeenschappelijke Europese ruimte zijn voorlopig taboe (foto Europa van Lissabon tot de Oeral). In wat volgt een bewerking van de bijdrage van Diana Johnstone (cursief-vet-foto’s van de blogger).
“Decennialang na de intrede van het Sovjet leger in Berlijn en de beslissende nederlaag van het Derde Rijk in de Tweede Wereldoorlog, maakten de Sovjetleiders zich al zorgen over de dreiging van het Duitse revanchisme. Zou de Duitse agressiviteit in de “Drang nach Osten” niet nieuw leven worden ingeblazen, vooral als ze Anglo-Amerikaanse steun had? Het was niet de wens van de Sovjet-Unie (SU) om na de oorlog in Europa het communisme te verspreiden. Maar het land had na zijn ervaringen met de Westerse aanval, wel de behoefte om een bufferzone tegen dergelijke gevaren te installeren in de Oost-Europese landen. De belangrijkste motivatie was een permanente politieke en militaire repressie van de Sovjet-Unie op al die landen van Bulgarije tot Polen die het Rode Leger had gered van de nazi’s.
Deze bezorgdheid voor het revanchisme nam duidelijk af toen in de jaren tachtig van vorige eeuw een jongere generatie Duitsers en Europeanen de straat opgingen om vreedzaam te betogen tegen de stationering van Amerikaanse en Russische raketten die de kans op een nucleaire oorlog op Duitse-Europese bodem zouden kunnen vergoten. Deze beweging creëerde het beeld van een nieuw, vreedzaam Duitsland. Michaël Gorbatsjov
(foto) nam deze transformatie serieus. Ik twijfel er niet aan dat Gorbatsjov oprecht geloofde in een “gemeenschappelijk Europees Huis” waar Oost-Europa en West-Europa in harmonie naast elkaar zouden leven, verenigd door een soort “democratisch socialisme“. Gorbatsjov stierf twee weken geleden op 30 augustus, op 91-jarige leeftijd. Zijn droom om Rusland en Duitsland vreedzaam te zien leven in een “Gemeenschappelijk Europees huis” werd snel verbrijzeld door het groen licht dat de regering-Clinton had gegeven aan de uitbreiding van de NAVO naar het oosten.
Maar, de dag voor Gorbatsjovs overlijden, op 29 augustus 2022, verpletterden prominente Duitse politici, die zich in Praag hadden verzameld, elke hoop op zo’n gelukkig einde. Ze spraken hun wil uit om een Europa te leiden dat toegewijd was aan het bestrijden van de Russische vijand. Het kwam van politici van dezelfde partijen- de Duitse SPD en de groenen- die in de jaren tachtig het voortouw hadden genomen van de vredesbeweging”.
Duits Europa moet uitbreiden naar het oosten
“De Duitse bondskanselier, de sociaaldemocraat Olaf Scholz, is een kleurloze SPD-politicus. Maar, zijn toespraak op 29 augustus jl. in Praag was opruiend in de implicaties ervan. Scholtz riep op tot een uitgebreide en gemilitariseerde Europese Unie onder Duitse leiding. Hij beweerde dat de Russische operatie in Oekraïne de vraag doet rijzen “waar zal in de toekomst de scheidingslijn zijn tussen dit vrije Europa en een neo-imperiale autocratie?”. We kunnen niet toekijken zei hij: “Vrije landen die van de kaart worden geveegd en verdwijnen achter muren of ijzeren gordijnen”. Opmerking.
Het conflict in Oekraïne is duidelijk een uitloper van de ineenstorting van de Sovjet-Unie, verergerd door kwaadaardige provocaties van buitenaf. Net als tijdens de Koude Oorlog worden defensieve reacties van Moskou geïnterpreteerd als voorbodes van een Russische invasie van Europa en daarom als voorwendsel voor de opbouw van wapens. Om op deze denkbeeldige dreiging te reageren, zal Duitsland het voortouw nemen in een uitgebreide en gemilitariseerde Europese Unie. “Ik ben vastbesloten om de Europese Unie uit te breiden met de landen van de westelijke Balkan, Oekraïne, Moldavië en op lange termijn Georgië”.
“Het is vreemd om te zeggen dat Rusland de demarcatielijn naar het westen opschuift wanneer er EU-plannen zijn om drie voormalige Sovjetstaten te annexeren, waarvan één land Georgië geografisch en cultureel erg ver van Europa ligt, maar wel aan de poorten van Rusland. In de westelijke Balkanlanden ‘produceren’ Albanië en vier extreem zwakke dwergstaten uit het voormalige Joegoslavië (Noord-Macedonië, Montenegro, Bosnië en Herzegovina en het grotendeels niet-erkend Kosovo) voornamelijk emigranten en zijn ze zeer ver van de economische- en sociale EU-normen. Kosovo (Amerikaanse Bondsteel- basis) en Bosnië zijn de facto NAVO-protectoraten, militair bezet. Servië, dat steviger is dan anderen, toont geen teken van het opgeven van zijn gunstige betrekkingen met Rusland en China. Het volkse enthousiasme voor ‘Europa’ onder de Serviërs is vervaagd”.
“Door deze nieuwe lidstaten ontstaat een sterke, soevereine en meer geopolitieke Europese Unie” zei Scholz. We zouden veeleer spreken over een geopolitiek Duitsland. Terwijl de EU zich naar het Oosten uitbreidt, bevindt Duitsland zich “in het midden” en zal er alles aan doen om ze samen te brengen. Daarom roept Dhr. Scholz op om ‘naast de uitbreiding tot een ‘geleidelijke overgang naar meerderheidsbesluitvorming te gaan op het gebied van gemeenschappelijk buitenlands beleid’ ter vervanging van de huidige unanimiteit”.
Frankrijk buiten spel?
“Voor de Fransen zijn deze Duitse ambities duidelijk. Historisch gezien hebben de Fransen de consensusregel verdedigd om niet te worden meegesleurd in een buitenlands beleid dat ze niet willen. Franse leiders verheerlijken het mythische Frans-Duitse duo als de hoeder van de Europese harmonie. Vooral om de Duitse ambities in toom te houden. Maar Scholz zegt dat hij geen “EU van exclusieve staten of directoraten wil”. Dat impliceert de definitieve scheiding van het duo Parijs-Berlijn.
Met een EU van 30 of 36 staten merkt hij op is “snelle en pragmatische actie nodig”. En hij kan er zeker van zijn dat de Duitse invloed op de meeste van deze arme, schuldenlastige en vaak corrupte lidstaten de nodige meerderheden zal opleveren. Frankrijk heeft altijd gehoopt op een van de NAVO onderscheiden Europese veiligheidsmacht met het Franse leger in een leidende rol. Maar Duitsland heeft andere ideeën. “De NAVO blijft de borg voor onze veiligheid” zei Scholz en is verheugd dat Biden een overtuigd trans-Atlantist is. “Elke verbetering, elke eenwording van de Europese defensiestructuren in het kader van de EU versterkt de NAVO. Samen met andere EU-partners zal Duitsland ervoor zorgen dat de door de EU geplande snelle reactiemacht in 2025 operationeel is en dan ook haar kern vormt”. Dit vraagt om een duidelijke commandostructuur. Duitsland zal deze verantwoordelijkheid op zich nemen. ”Wanneer we in 2025 de snelle reactiemacht leiden”, zei Scholz. Er is al besloten dat Duitsland Litouwen zal steunen met een snel inzetbare brigade en de NAVO met andere high-readness militairen”.
Het Westerse rijk dienen…waarheen?
“De militarisering van Duitsland zal gevolg geven aan de gekende verklaring van Robert Habeck in Washington afgelopen maart 2022 waarin hij stelde dat: “Hoe sterker Duitsland dient, hoe groter haar rol zal zijn”. Let op. Dit komt uit de mond van een Groene, Minister van Economische Zaken en vice kanselier, de op één na machtigste man van de Duitse regering. De opmerking werd in Washington goed begrepen. Door het westerse imperium onder de leiding van de Verenigde Staten te dienen, versterkt Duitsland zijn rol als Europese leider. Net zoals de Verenigde Staten Duitsland bewapenen, trainen en bezetten (basis Ramstein), zal Duitsland dezelfde diensten verlenen aan de kleine staten van de EU, vooral in het oosten”.
“Sinds het begin van de Russische militaire operatie in Oekraïne heeft de Duitse politica en voorzitter van de Europese Commissie Ursula Von der Leyen (foto)
haar positie gebruikt om steeds drastischer sancties op te leggen aan Rusland. Zo is de dreiging van een ernstige energiecrisis in Europa toegenomen. Haar vijandigheid en haat jegens Rusland is grenzeloos, al van voor de interventie van Rusland in Oekraïne. Ze verklaart dat “Rusland zal wegzinken in economisch, financieel en technologisch verval, terwijl de toekomst gloort voor Oekraïne in Europa”. Voor mevrouw Von der Leyen voert Oekraïne onze oorlog. (red. het is gemakkelijk denkbaar dat hieronder een diepe revanchistische geest schuilgaat).
“Annalena Baerbock, minister van Buitenlandse Zaken voor de Groenen is vastbesloten om “Rusland te ruïneren” (red. Hitler had het niet beter kunnen zeggen). In de vredesbeweging van de jaren tachtig nam een generatie Duitsers afstand van hun ouders. Merkwaardig genoeg verwees de volgende generatie, Baerbock, geboren in 1980, naar de Wehrmacht waarin haar grootvader vocht tegen de Sovjet-Unie als iemand die op één of andere manier had bijgedragen aan de Europese eenheid. Is dit de generatiewissel van vandaag”?
De kleine wraak
“Er zijn redenen om aan te nemen dat de huidige Duitse russofobie veel van zijn legitimatie ontleent aan de russofobie van voormalige nazi-bondgenoten in kleinere Oost-Europese landen. Terwijl het Duitse anti-Russische revanchisme twee generaties nodig had om zich te laten gelden, bloeiden een aantal kleinere, meer obscure revanchismen op aan het einde van de Europese oorlog 1940-1945. Ze werden geïntegreerd in de operaties van de Koude Oorlog van het Westen. Deze kleine revanchismen waren niet onderworpen aan denazificatie maatregelen of Holocaustschuld die Duitsland was opgelegd. Integendeel deze Oost-Europese revanchismen werden verwelkomd door de CIA, Radio Free Europe en VS-congrescommissies vanwege hun vurig anticommunisme. Ze werden in de Verenigde Staten versterkt door de anticommunistische diaspora’s van Oost-Europa”.
“Er zijn de Balten, de Polen, Tsjechen,…Maar de Oekraïense diaspora is de grootste en meest invloedrijke, zowel in Canada, als in het Amerikaanse middenwesten. Oekraïense fascisten die eerder met de nazi-indringers hadden samengewerkt waren in die landen talrijkst en actiefst. Ze leidden het blok van antibolsjewistische Oost-Euopese naties die banden hadden met de Duitse, Britse en Amerikaanse inlichtingendiensten”.
“Oost-Europees Galicië (niet te verwarren met het Spaans Galicië), maakte eeuwenlang deel uit van Rusland en Polen. Na de Tweede Wereldoorlog werd het verdeeld tussen Polen en Oekraïne. Oekraïens Galicië is het centrum van virulent Oekraïens nationalisme, waarvan de belangrijkste held van de Tweede Wereldoorlog Stephan Bandera is. Dit nationalisme kan terecht fascisme
(foto vaandel van het fascistische Azov-bataljon) genoemd worden. Niet alleen vanwege de uiterlijke symbolen, de groeten of tatoeages, maar omdat het altijd fundamenteel racistisch en gewelddadig is geweest. Gestimuleerd door de westerse mogendheden, Polen en Litouwen”.
“Het was de sleutel tot het Oekraïens nationalisme dat westers was en dus superieur. Omdat Oekraïners en Russen tot dezelfde bevolking behoorden, was het prowesters en Oekraïens nationalisme gebaseerd op de denkbeeldige mythe van raciale verschillen: “Oekraïners maken deel uit van het echte Westen, wat dat ook moge betekenen, terwijl Russen vermengd waren met “Mongolen” en daarom een inferieur ras zijn”. De Banderistische Oekraïense nationalisten riepen openlijk op tot de liquidatie van de Russen als inferieure wezens. (red. net zoals vandaag bijv. de Poolse eerste minister)”.
“Zolang de Sovjet-Unie bestond werd rassenhaat van Oekraïners jegens de Russen verborgen, toegedekt door het anticommunisme. De westerse inlichtingendiensten konden hen steunen op basis van “pure” ideologie van de strijd tegen het communisme en het bolsjewisme. Maar nu Rusland niet langer door de communisten geregeerd wordt, is het masker gevallen. Het racistische karakter van het Oekraïense ultranationalisme is zichtbaar – tenminste voor iedereen die het wil zien”.
“Oekraïne is geen westers land zoals de anderen. Het is diep en dramatisch verdeeld tussen de oostelijke Donbass regio, Russische gebieden die door de Sovjet-Unie aan Oekraïne zijn gegeven, en het anti-Russisch Westen waar Galicië ligt. De Russische verdediging van de Donbass, al dan niet op een verstandige manier, duidt op geen enkele manier op de Russische intentie om andere landen binnen te vallen. Dit vals alarm is het voorwendsel voor de remilitarisering van Duitsland in alliantie met de Angelsaksische mogendheden tegen Rusland”.
Het Joegoslavisch voorspel
“Dit proces van remilitarisering van Duitsland begon met het uiteenvallen van Joegoslavië in de jaren negentig. Joegoslavië was geen lid van het Sovjetblok. Juist om die reden kreeg het land leningen van het Westen die leidden tot een schuldencrisis waarin de leiders van elk van de zes Joegoslavische deelrepublieken de schulden aan andere wilden doorgeven. Deze schulden bevorderden seperatistische tendensen in de relatief rijke Sloveense en Kroatische republieken. Ze werden versterkt door etnisch chauvinisme en aanmoediging van westerse mogendheden, op de eerste plaats Duitsland. De Duitsers drongen aan op snelle erkenning van Slovenië en Kroatië. En inderdaad, de erkenning werd gevolgd door een massale westerse interventie die tot op vandaag voortduurt.
“Door partij te kiezen hebben Duitsland, de Verenigde Staten en de NAVO uiteindelijk een rampzalig resultaat bereikt. Een half dozijn dwergstaten, met veel onopgeloste problemen en sterk afhankelijk van de westerse mogendheden. Bosnië- Herzegovina staat zowel onder militaire bezetting als onder het dictaat van een “hoge vertegenwoordiger” die toevallig Duits is. Die gebieden verloren ongeveer de helft van hun bevolking aan migratie. Alleen Servië vertoont tekenen van onafhankelijkheid. Het land weigert ondanks sterke druk, deel te nemen aan de westerse sancties tegen Rusland. Voor de strategen van Washington was het uiteenvallen van Joegoslavië een oefening in het gebruik van etnische verdeeldheid om grotere entiteiten, de Sovjet-Unie en vervolgens Rusland op te splitsen”.
“Westerse media en politici – van links tot rechts -hebben het publiek ervan overtuigd dat de NAVO-bombardementen op Servië in 1999 een “humanitaire” oorlog waren, genereus gevoerd om de “Kosovaren te beschermen”. Maar wat echt in het geding is dat de Kosovo-oorlog de NAVO heeft getransformeerd van een defensieve alliantie voor het Noord Atlantisch gebied -zijn verdragsgebied- in een agressieve alliantie. Zodoende was de NAVO klaar om overal oorlog te voeren zonder VN-mandaat, onder welk voorwendsel dan ook. De Russen hebben hieruit hun lessen getrokken. Na de Kosovo-oorlog kan de NAVO niet meer geloofwaardig beweren dat het een puur “defensief” bondgenootschap is. Zodra de Servische president Milosevic toestemde om NAVO troepen Kosovo binnen te laten om zijn land te redden van vernietiging van de infrastructuur door de NAVO-bommen, pakten de Verenigde Staten een enorm stuk grondgebied in Kosovo om hun eerste grote militaire basis (‘Bondsteel’) in de Balkan te bouwen.
“Net toen de VS begonnen met de bouw van de basis in Kosovo, wisten de Russen wat zij mochten verwachten van de NAVO. In 2014 waren de VS en Duitsland erin geslaagd om de verkozen regering in Kiev omver te werpen. Ze installeerden een regering die lid wilde worden van de NAVO. Dit zou een kans zijn voor de Amerikanen om de marinebasis op de Krim over te nemen. Omdat bekend was dat de meerderheid van de bevolking de Krim terug wilde bij Rusland kon Poetin deze NAVO-dreiging afwenden door een referendum te organiseren waarin de terugkeer van de Krim naar Rusland met een overweldigende meerderheid werd goedgekeurd”.
“De uitbreiding van de EU en de NAVO naar Oost-Europa heeft de balans naar het oosten verschoven en de Duitse invloed versterkt. De politieke elites, ex-ballingen van Polen en vooral van de Baltische staten, werden sterk beïnvloed door de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Ze delen nu de lakens uit. Ze brachten naar Oost-Europa een golf van russofobie en anticommunisme naar de Europese instellingen. Het Europees Parlement stond geobsedeerd door de retoriek van de mensenrechten bijzonder ontvankelijk voor het ijverig anti-totalitarisme van zijn nieuwe leden uit Oost-Europa. Als onderdeel van de anticommunistische zuiveringen, sponsorden Oost-Europese staten “geheugeninstituten” om de misdaden van het communisme aan het licht te brengen. De Oost-Europese voorvechters van de anticommunistische herinnering aan het hoofd van deze instituten zijn erin geslaagd hun voorlichtingsactiviteiten te verplaatsen van het nationale niveau naar de Europese Unie”.
Tot hier de tekst van Diana Johnstone in “Le Grand Soir”.
Oost-Europees revanchisme in het EU-Parlement
Onder invloed van het Oost-Europees revanchisme nam het Europees Parlement op 19 september 2019 een resolutie aan “over het belang van het Europees geheugen voor de toekomst van Europa”.
Nieuw in deze resolutie is dat naast de traditionele herinnering aan de nazimisdaden en de Holocaust, de herinnering aan het communisme gelijkgesteld wordt met nazisme. In de resolutie staat letterlijk: “Communisme was de ideologische tweeling van het nazisme. De Sovjet-Unie heeft een gelijk aandeel in de schuld met nazi-Duitsland voor de start van Wereldoorlog II”. Wie de resolutie van dichterbij bekijkt ziet dat het een oefening is in anticommunistische propaganda. In de tekst wordt niet minder dan 31 keer verwezen naar de Sovjet-Unie, naar communisme en stalinisme. Daar tegenover staan amper 19 referenties naar nazisme en nazi-Duitsland. De revisionistische claim dat Hitler en Stalin beiden schuldig zijn houdt geen steek. De resolutie stelt dat het niet-aanvalspact tussen Hitler en Stalin het begin was van de Tweede Wereldoorlog. Maar, de oorlog startte al op 28-29 september 1938 toen, tot hun eeuwige schande, De Britten en Fransen akkoord gingen om Tsjechoslowakije aan Hitler over te geven. De heer Neville Chamberlain, premier van Groot-Brittannië, reisde daarvoor naar München om Hitler te ontmoeten (foto)
. Maanden erna gingen de Britten, Fransen en de Sovjets in moeilijke onderhandelingen rond de vraag om een anti-Hitler coalitie te vormen. Het wantrouwen was groot. Omdat de Sovjet-Unie ervan overtuigd was dat de Westerse imperialistische machten trachtten Hitler richting Sovjet-Unie te bewegen in zijn veroveringsoorlog. Daartegenover was Stalin bereid in augustus 1939 ca 1 miljoen Sovjet- militairen in een alliantie in te zetten tegen de Hitler dreiging. Dat waren meer soldaten dan waarover Hitler kon beschikken en zou hem gestopt hebben in zijn veroveringsdrang naar het oosten. Indien Stalins plan was aanvaard door de Westerse landen en uitgevoerd, dan was de Tweede Wereldoorlog nooit uitgebroken.
Waarom zo’n resolutie doordrukken?
Vergeten we niet dat sinds de val van de Sovjet-Unie extreemrechts en de nazi’s terug vrij spel hebben gekregen. De fascisten en hun milities marcheren onbeschaamd in de straten van de Baltische hoofdsteden en Kiev. In Oekraïne worden standbeelden en straten genoemd naar nazi-collaborateurs en oorlogsmisdadigers en beschouwd als helden. De meesten staan klaar om revanche te nemen tegen Rusland en de jarenlange guerrillaoorlog van het Rode Leger tegen de zogenaamde ‘Bosbroeders’ (tot 1955) en repressie van de Sovjet-Unie tegen Oost-Europese nazi’s. Ze trommelen dan ook constant op de Russische dreiging. Ze krijgen steun tot op het hoogste niveau. De leden van de Waffen-SS van Letland werden door de minister van Defensie geërd als helden. De uitspraak lokte veel protest uit, sommige Letten eisten zijn ontslag.
We mogen zeggen dat in Oost-Europa momenteel een soort Pinochetachtige, neoliberale regimes heersen. Alle krachten die een evenwichtige relatie met Rusland én de EU willen zoals onafhankelijke vakbonden, communisten, journalisten, mediaeigenaren, zijn gevlucht, ondergedoken, in de gevangenis of worden mishandeld en zelfs vermoord. Zeker nu in Oekraïne waarvan de elite de vrede had kunnen bewaren, op twee A4-tjes geschreven, door niet bij de NAVO te willen in een neutraal statuut, de Russischtalige gebieden in het Oosten culturele (taal) en democratische rechten te geven (federalisme), de akkoorden van Minsk (Frankrijk, Duitsland, Rusland en Oekraïne geratificeerd door de VN) uit te voeren.
In geopolitiek perspectief is het herlevend fascisme mooi meegenomen door de Amerikanen in de NAVO. Zo beschikt de NAVO over een militante achterban (vaak vroegere ballingen in de VS en Canada) die enthousiast is over de uitbreiding van de NAVO naar de westgrenzen van Rusland en de oorlog nu in Oekraïne. Het is dan ook niet verwonderlijk dat vanuit die hoek de drijvende kracht te vinden was voor de indiening van de resolutie in het Europees Parlement. Meer opzien baarde de goedkeuring van die resolutie. Christen-, sociaaldemocraten, liberalen en groenen keurden de resolutie goed van de extreemrechtse revanchisten. Alleen de fractie van de Confederatie van Europees Links stemde tegen, waaronder de Belgische PVDA-PTB. De resolutie is in feite een politieke herschrijving van de Europese geschiedenis. Er ontstaat een merkwaardig gezelschap: fascisten krijgen steun van zichzelf noemende democratische partijen.
De resolutie heeft twee ambities: de opkomst van fascisme-nazisme tot het nieuwe normaal maken in Europa en democratische krachten, vakbonden, communisten, en links in het algemeen criminaliseren. We verwijzen naar het verbod op communistische partijen in Oost-Europese landen. Door fascisme en communisme schijnbaar op dezelfde voet te plaatsen beledigt het Europees Parlement de nagedachtenis van alle verzetsstrijders, ook communistische, die overal in Europa hun leven riskeerden of sneuvelden in de strijd tegen het fascisme-nazisme. Thomas Mann, Duitser en Nobelprijswinnaar Literatuur (1929) is meer dan ooit actueel als hij zegde: “Het Russisch communisme en het fascisme-nazisme met elkaar gelijkstellen als twee totalitaire regimes is in het beste geval oppervlakkig, in het slechtste geval puur fascisme. Wie blijft volhouden dat die twee op dezelfde voet staan mag dan wel zeggen dat hij democraat is, in werkelijkheid is hij diep in zijn hart al een fascist. En dus zal hij/zij het fascisme alleen in de vorm bestrijden, niet uit overtuiging, en zal zijn haat helemaal tegen het communisme richten”. Het revanchisme in Europa is grotendeels een reactie op een niet verteerde overwinning van Sovjet-Rusland in 1945. Iets waarvoor reeds in Sovjet tijden werd gewaarschuwd.
Slechts één toekomst: vreedzame coëxistentie
De Duitser kanselier Willy Brandt ( “Ostpolitik”, 1913-1992), de pas overleden Michaël Gorbatsjov (zie boven) en de Franse president Charles de Gaulle (foto) (“Europa van Lissabon tot de Oeral”, 1890-1970)
en ook de ooit Belgische minister van Buitenlandse Zaken en premier, Pierre Harmel (1911-2009) (‘Harmeldoctrine‘) zagen in dat de enige weg voor een Europees Russische vreedzame coexistentie, een vredespolitiek was. Het geduldig bouwen aan vertrouwen in de Europese gemeenschappelijke ruimte. En niet de vernietigende NAVO confrontatiepolitiek die naar de Russische grenzen opschuift, o.l.v. de Amerikanen. Liberalen allerhande, centrumlinks, groenen en een leger academici en journalisten zijn vandaag de boegbeelden van de NAVO confrontatie (tot ongenoegen van progressieve krachten in Azië, Afrika en Zuid-Amerika). De confrontatiepolitiek van de NAVO en de EU schaadt zowel Rusland als Europa. Met over de Atlantische Oceaan vooralsnog een lachende derde.
