De volkswoede tegen het neoliberaal beleid van besparingen, van uitbuiting, van verarming en zelfverrijking van de elite is een wereldwijd fenomeen. Dichter bij huis, in Frankrijk ontplooit zich een explosief sociaal verzet. Vlaanderen, België heeft ook een traditie van sociale strijd, recent tegen de regering Michel (MR)-Van Overtveldt (N-VA). Nu tegen het beleid van de Vlaamse regering o.l.v. minister-president Jan Jambon (N-VA).
De geschiedenis van 40 jaar verzet tegen het neoliberaal beleid moet nog geschreven worden. Het is een lang verhaal. Het sociaal protest tegen het rechtse beleid van de regering Michel (MR)-Van Overtveldt (N-VA) is dit jaar uitgemond in een electorale afstraffing van de regeringspartijen (Open VLD, N-VA, MR, Cd&V). Dat verzet uitte zich ook in verschillende vormen op straat en aan de bedrijfspoorten. Het Brussels onderzoeksinstituut CRISP (Centre de Recherche et d’ Information Socio-Politiques) berekende de stakingsdagen in vorige legislatuur van de Belgische regering Charles Michel (2014-2019).
Vele stakingsdagen onder de regering Michel
In de legislatuur onder de regering Michel gingen liefst 2.152.748 werkdagen verloren aan stakingen. Zowat 25 jaar geleden in 1991 waren er enkel meer stakingsdagen onder eerste minister Jean- Luc Dehaene (CVP). Vooral in 1993 waren er hevige protesten tegen het Globaal Plan. Dus het is niet zo dat de sociale beweging afhankelijk is van één of andere politieke kleur van de regering om te beslissen of zij tot de aktie overgaat of niet. Het bewijst de relatieve onafhankelijkheid van het sociale middenveld. Onder de regering Michel- Jambon bewezen volgens de CRISP de vakbonden hun mobilisatievermogen en hoge organisatiegraad. Interessant is dat in deze periode van de regering Michel er nieuwe sectoren het protest zijn gaan vervoegen, met rekrutering uit andere bevolkingslagen dan deze van de vakbonden. Denk aan de gele hesjes beweging die in Frankrijk ontstond
(foto). Of aan de klimaatprotesten met jonge vrouwen aan de kop die in 2019 duizenden scholieren en studenten mobiliseerden. Uiteraard waren er ook hardnekkige en voorbeeldige acties in multinationale bedrijven zoals in de grootwarenhuizen Lidl en Carrefour, en de acties op de luchthaven bij de maatschappij Ryanair dat van de uitbuiting, rechteloosheid en lage lonen in het bedrijf zijn handelsmerk heeft gemaakt. Die strijd eindigde voorlopig met een overwinning van het personeel en hun vakbonden. Of denk aan de acties van de bagage afhandelaars op Zaventem of de luchtverkeersleiders die in actie gingen tegen onderbezetting en grote werkdruk. En er was ook nog de nationale vakbondsstaking in februari dit jaar.
Programmadecreet Vlaamse regering: de karwats
Volgens een document van de studiedienst van het Vlaams ABVV was het allereerste wapenfeit van de nieuwe Vlaamse regering de goedkeuring van het programmadecreet. Daarin staan maatregelen die de regering neemt om de begroting van 2020 uit te voeren. Echter, met het programmadecreet worden ook 981 miljoen of quasi 1 miljard euro aan besparingen voor de legislatuur 2019-2024 goedgekeurd. De rechts nationalisten en hun meelopers in de Vlaamse regering, CD&V en VLD, richten hun kanon vooral op de doorsnee Vlamingen. Ondanks het feit dat het centrumrechtse beleid in Vlaanderen werd afgestraft in de jongste verkiezingen.
In de kinderbijslag wordt 107 miljoen bespaard. Door de kinderbijslag niet te indexeren vanaf het derde kind. Dat komt neer op woordbreuk. De vorige regering G. Bourgeois beloofde dat niemand in het oude systeem zou verliezen. Vooral kwetsbare gezinnen worden getroffen en verliest de kinderbijslag aan kracht als wapen tegen armoede. Vandaag is de kinderbijslag in Vlaanderen lager dan die in Wallonië en Brussel. Op de dienstencheques en PWA-cheques wordt 70 miljoen bespaard. Dit bedrag wordt gefinancierd door een vermindering van de belastingaftrek, een achterbakse ingreep die pas voelbaar wordt in de berekening van de belastingaangifte. De financiering van de dienstencheques moet herzien worden. Maar in plaats van te besparen zou men beter aandacht hebben voor de loon- en arbeidsvoorwaarden van de Vlaamse poetshulpen
(foto A.C. ABVV) die soms gebruikt worden als slaafjes bij sommige Vlaamse parvenu’s. Slechts 41% van de Vlaamse huishoudhulpen ziet zijn/haar taak haalbaar tot de pensioenleeftijd, d.w.z. 15% minder dan het Vlaamse gemiddelde. Ze voerden ook al actie, want het gaat om 160.000 huishoudhulpen in ons land. In dat verband is er een wetsvoorstel van de PvdA die de loonmatiging wil opheffen en bij wet een minimumloon van 14 euro per uur wil vastleggen. Om jobs- jobs- jobs te creëren gaat de Vlaamse regering de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling (VDAB) cynisch nog een eindejaargeschenkje geven met de schrapping van 419 jobs. In de coulissen staan private groepen en multinationals klaar om de taken van de VDAB over te nemen. De afschaffing van de woonbonus levert een besparing op van 328 miljoen. een platte belastingverhoging. Het is een gemiste kans om in te zetten op steun aan eigenaars met lage inkomens en op sociale woningen. De hervorming wordt gecompenseerd door de verlaging van de registratierechten. Maar, die verlaging komt goed uit voor rijke Vlamingen die de duurste en grootste huizen kunnen kopen. Op de overheidsdiensten wordt 256 miljoen bespaard. Hier ook komen de Vlamingen er bekaaid vanaf. Het gaat immers over minder gratis diensten, minder subsidies aan lokale verenigingen, langere wachttijden aan de loketten, minder overheidscontrole op fraude (voedsel bijv.). Het is niet verwonderlijk dat een neoliberale regering Jambon van de overheidsdiensten een kreupele wil maken. De overheid verliest daarenboven nog eens 220 miljoen door kortingen op de Sociale zekerheid voor de tewerkstelling van laaggeschoolden te schrappen. Zo worden oudere werknemers en enkel middelbaar gediplomeerden weer duurder en dalen hun kansen op een job.
Het Avondland bedreigd?
Het neoliberale beleid van besparingen heeft vandaag een rechts Vlaams- nationalistisch kleed aangetrokken. Nadat dit beleid jaren verpakt te zijn geweest in een belgicistisch christendemocratisch, sociaaldemocratisch en liberaal kostuum. Belgicistisch rechts of Vlaams-nationalistisch rechts: Het is quasi lood om oud ijzer. Vandaag wordt de Vlaamse regering geleid door een minister- president wiens partij het syndicaat is van het VOKA, vnl. van ondernemers, kaders van multinationals en de diamantsector. Of wiens partij het syndicaat is van zelfstandige beroepen en sommige ‘gearriveerde’ werknemers’. Als het van Jambon en de zijnen afhangt wordt Vlaanderen een gated community, een afgesloten hekwerkwijk waar alleen de welvarende, de rijke Vlamingen thuis zijn en het toegangsticket, zoals hij zelf zegt, om in Vlaanderen te deftig te wonen en te werken hoog zal zijn voor immigranten, en voegen wij eraan toe: ook voor de niet-immigranten.
Met het rechtse vlaams-nationalisme aan de macht denken velen in die middens dat de tijd van revanche en confrontatie met de culturele wereld is aangebroken. De belgicistische “subsidieslurpers” moeten op droog zaad gezet worden. Echter, revanche is een slechte drijfveer om een natie op te bouwen. Een natie opbouwen vergt het veroveren van de harten en geesten van alle Vlamingen. Velen die getroffen worden door besparingen worden nog meer bevestigd in hun afkeer van het beleid van het Vlaams nationalistisch rechts. Vlaanderen als een neoliberaal paradijsje aan de Noordzee onder een verstikkende culturele stolp. Eskadrons Vlaamse intellectuelen zijn grote ijveraars om in een conservatieve Blitzkrieg, het kanon van Jambon en cs. te laden met hun redeneringen, riedeltjes en demonisering van alles wat één millimeter afwijkt. Er zit iets interessants in wat de sociaaldemocraat Bruno Tobback zegt: “De aanpak van de regering Jan Jambon voorspelt weinig goeds. Ze leven met de ideeën van een Vlaanderen dat cultureel bekrompen is en achteruit kijkt. Ze hebben nog altijd een Cyriel Verschaeve-reflex: de angst dat het Avondland en de westerse cultuur ten prooi vallen aan allerlei bedreigingen, van de moderniteit tot de “bruin mannen” en van zelfs klimaatactiviste Anuna De Wever. Hoe dan ook: vroeger was het per definitie beter. De Vlaamse canon van de N-VA stopt ergens bij De Witte van Ernest Claes. Dàt Vlaanderen was een bekrompen, armoedig, paternalistisch land. De kleine man moest naar de baron luisteren en zijn klak afzetten als de notaris voorbijkwam. Nu wil de N-VA dat de Vlaming zich schikt naar de notabelen van vandaag, naar letterlijk de nieuwe (haven) baronnen als Fernand Huts of bedrijfsleiders van de chemische industrie rond Antwerpen.”(Knack, 4/12).
Mecenaat versus overheidsbeleid
Door in Vlaanderen projectsubsidies fors te verminderen voor startende artiesten, zal Vlaams talent verloren gaan. Hierachter zit een bredere agenda. In feodale, ambachtelijke samenlevingen vroeger en het ruige kapitalisme nu, werden-worden kunstenaars vnl. in leven gehouden via de gunsten van een mecenas, de rijken der aarde. Mecenaat en liefdadigheid (cfr. “de warmste week”, “rode neuzen”) zijn twee zijden van de ‘gunstcultuur’ van de heersende klasse en hun meelopers. Kunstenaars plooien als een knipmes voor de grillen van “ mecenassen”. Het mecenaat is een gunstcultuur: “wie braaf is krijgt lekkers, wie stout is de roe”. Een mecenas als bijv. Dhr. Fernand Huts, havenbaron in de haven van Antwerpen (foto),
en gekend in sommige belastingparadijzen en in N-VA- middens , is zo’n mecenas, een zogenaamde ‘weldoener’. Neoliberale, conservatieve partijen zoals de N-VA willen van de besparingen een hefboom maken om het culturele veld in handen van de nukken van private investeerders te spelen en het Vlaams overheidsbeleid marginaliseren. Grote bedrijven, zien kunst als goede marketing naar het publiek en hun personeel. Kunst wordt ook een speculatief goed. Grote veilinghuizen kloppen schilderijen af aan onvoorstelbare bedragen voor een oligarch, een oliesjeik. Fernand Huts, grote baas van de Antwerpse Katoennatie en vriend van Bart De Wever, kocht het Gentse Caermeresklooster om er de Oer-tentoonstelling vorm te geven als propagandastunt. Dat moet dan aantonen dat ondernemers de drijvende kracht van de opgang van Vlaanderen zijn (met het doodzwijgen van de miljoenen Vlamingen die in de loop der tijden onze welvaart en kunsten vorm gegeven hebben in noeste arbeid).
Mecenaat moet marginaal blijven tegenover een expansief kunst- en cultuurbeleid van de overheid democratisch gecontroleerd door inspraak van experten, vakbonden, de kunstenaars en de acteurs. Overheidssteun, liefst met politici zonder een neoliberale agenda, creëert ruimte voor kritische en onafhankelijke geesten. Overheidssteun kan sociale zekerheidsrechten waarborgen aan beginnende kunstenaars op het vlak van inkomensgarantie, ziekteverzekering. Er zijn ook louter economische redenen om overheidssteun te geven. In een bijdrage (De Tijd, 12 december jl.) zeggen Prof. Bart Van Looy en Joris Janssens (ex-directeur van Vlaams Theaterinstituut en ex-hoofd van O&O bij Kunstenpunt) dat “ de belangrijkste reden voor het subsidiëren van de kunstenaars is dat zij emotie creëren en experimenteren met betekenis en vorm. Ze houden een spiegel voor, confronteren. Kunst maakt ons rijker als mens en maatschappij op het vlak van emotie, gezondheid, reflectie en zingeving. Kunstenaars vervullen een maatschappelijke rol op het vlak van betekenis. En dat inspireert niet alleen toeschouwers, maar ook andere creatieve sectoren en de maatschappij in haar geheel.” Gulle overheidssteun voor creatievelingen en doorzetters in de kunst- en cultuurwereld, echte investeringen (in plaats van vestzak- broekzak operaties) zijn de zuurstof en het bloed van een beschaving.
De subsidieslurpers
Het kanon van Jambon schiet niet alleen naar de culturele “subsidieslurpers”. Samen met de culturele sector worden andere “subsidieslurpers” geviseerd: de Vlaamse werklozen (beperking in de tijd van uitkeringen, ‘gemeenschapsdienst’ betaald met uitkering = sociale dumping), de Vlaamse mensen die zorgen nodig hebben, jaren wachtende kandidaten voor een sociale woning, de voedselbank klanten, gehandicapten, asielzoekers, bus- en treinchauffeurs, ambtenaren (vervangen door dure private consultancy bureaus). Ze worden geconfronteerd met dezelfde neoliberale besparingsobsessie. Overal ter wereld verloopt die obsessie volgens dezelfde patronen waarin de rijken rijker worden, het leefmilieu verloedert en belastingparadijzen floreren. Die obsessie pikken de volkeren niet meer (foto klimaatbetoging Chili). Vele volkeren komen in opstand tegen de roofridders van rijke oligarchen, hun politieke collaborateurs en hun besparingsprogramma’s. Ze maken het leven van velen moeilijk tot onmogelijk. Sommigen in de superrijke eliteclub spreken terecht van een naderende klassenoorlog. We komen stilaan bij het moment dat de volkeren niets anders meer te verliezen hebben dan hun ketenen. Er vallen vandaag gewonden en doden in die opstanden.
In Vlaanderen is het nog niet zover, wel in het buurland Frankrijk. De vraag kan gesteld worden: wie dient de echte belangen van het Vlaamse volk? Diegenen die het kille, koude sociale beleid uitrollen over Vlaanderen? Diegenen die de geeuwhonger naar winsten van de betonstorters, de havenbaronnen, de auto- en petroleumlobby vrij spel geven en het Vlaamse leefmilieu bezoedelen? Of de organisaties en partijen die opkomen voor de slachtoffers van het besparingsbeleid en strijden voor klimaatalternatieven?
