De 26e klimaatconferentie van de Verenigde Naties COP26 in Glasgow is ten einde. Er werd een tekst aanvaard door de 197 deelnemende landen van de Verenigde Naties. Hieruit blijkt nogmaals de grote rol van nationale staten. Het is uiteraard een compromis geworden. Er werden hier en daar stappen vooruitgezet. Maar of dit een afdoende antwoord is op de klimaatverandering is zeer betwistbaar. Eén van de kritiekpunten is dat meer kon ingezet worden op de sociale dimensie van de klimaatcrisis.
De 26e klimaattop in Glasgow die enkele dagen geleden werd beëindigd is vooral een conferentie geweest van een bezorgde, welvarende middenklasse, de sub elite in dienst van de echte heersers van het sociaaleconomisch-, politiek systeem. Van de echte grote jongens in het economisch radarwerk hebben we weinig of niks gehoord
Armere landen verdrogen en verzuipen
Wel is andermaal de kloof duidelijk tussen de inspanningen die moeten worden geleverd door de rijke, ontwikkelde landen vnl. de VS, Canada, Japan en Europa en de rest van de (armere) wereld (alhoewel in die armere wereld er ook een rijke superlaag is wiens ecologische voetafdruk groot is). Positief is in elk geval dat de VS en China, de grootste uitstoters van koolstof, concreet gaan samenwerken in het lopende decennium. We mogen niet uit het oog verliezen dat op deze VN-conferentie 197 landen een akkoord moesten zien te bereiken. Dat kan dus niet anders dan een compromis zijn. De Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties Antonio Guterres is echter kritisch over het resultaat van Glasgow. “De klimaatcatastrofe klopt nog steeds aan onze deur met te hoge koolstofuitstoot. Glasgow leidde tot stappen vooruit, maar onvoldoende”. De armere landen komen er bekaaid vanaf. Op de Glasgow top is er nog geen sluitend budget voor 100 miljard dollar die vorig jaar werd beloofd voor klimaat neutrale oplossingen. Positief is dat tegen 2025 er een verdubbeling zal komen naar 200 miljard. Wait and see. Geld voor catastrofale verliezen door droogte, overstromingen
, branden en het herstel werd niet toegezegd, het blijft vaag tot woede van Oxfam en 11-11-11- België. Maar ook tot grote onvrede bij woordvoerders van armere landen. De minister van Leefmilieu van Bangladesh, dhr. Saleemul Huq: “Het is alsof de vervuilers ons zeggen: loop naar de hel, we geven geen cent. Voor mij is deze top een doodvonnis voor de armsten op de planeet. Deze top is een verschrikkelijke mislukking. We hoopten op een oplossing voor verlies en herstel voor de klimaatrampen die ons nu treffen. De arme landen hebben geen middelen om de overgang naar een klimaat neutrale economie te financieren. Voor rijke landen is het al moeilijk, maar voor arme landen onmogelijk. Arme landen hebben extra te lijden onder klimaatrampen en er is daarvoor geld nodig voor het herstel na droogte, overstromingen (foto Solidair) en branden.” De minister van Madagaskar is teleurgesteld. “Het zuidelijk deel van ons eiland wordt getroffen door droogte die nu al vier jaar duurt. Meer dan 1 miljoen mensen hebben dringend voedselhulp nodig. Madagascar heeft dan ook de trieste eer om officieel de eerste hongersnood te kennen als gevolg van klimaatverandering. We hadden concrete afspraken verwacht. Het is een kwestie van leven of dood.” De minister van Leefmilieu van Barbados Mia Mottey zei dat “een opwarming van 2 graden of meer voor Barbados en andere kleine eilandstaten niet anders is dan een doodvonnis”. Met de stijging van de zeespiegel zullen heel wat eilandstaten en andere onder de zeegolven verdwijnen.
Luxe koolstofuitstoot 
Uit een nieuw Oxfam-rapport blijkt dat de koolstofafdruk van de rijkste 1% van de wereldbevolking in 2030 een aandeel zal hebben van 16% van de totale wereldwijde uitstoot. Dat is dertig keer te hoog om de opwarming van de aarde onder de 1,5° te houden zoals afgesproken in het klimaatakkoord van Parijs (2015) en wat nu in Glasgow wordt onderhandeld. Het Oxfam(foto)-rapport steunt op het wetenschappelijk onderzoek van het Institute for European Environmental Policy (IEEP) en het Stockholm Environment Institute (SEI). Het geeft een zo nauwkeurig mogelijke schatting van de koolstofvoetafdruk van rijkere en armere mensen over de hele wereld. Eerst wordt de CO² uitstoot bestudeerd van de wereldbevolking in functie van de verschillende inkomensgroepen.
Volgens de Instituten zal de armste helft van de wereldbevolking nog steeds veel minder uitstoten dan het gemiddelde om onder een stijging van 1,5° te blijven. De rijkste 1% en de rijkste 10% van de bevolking in de wereld zullen dit niveau respectievelijk 30 en 9 keer overschrijden. De CO² uitstoot van iemand die behoort tot de rijkste 10 procent zou bovendien met ongeveer 97 procent moeten verminderen ten opzichte van vandaag om dit niveau te bereiken. Nafkote Dabi, hoofd Klimaatbeleid van Oxfam stelt het zo: “Een kleine elite lijkt een vrijgeleide te krijgen om te vervuilen. Hun buitensporige uitstoot wakkert overal ter wereld extreme weeromstandigheden aan en brengt de doelstelling om de opwarming van de aarde te beperken in gevaar. De rijkste 10% stoot zoveel uit dat we de limiet van 1,6% in de komende negen jaar al kunnen overschrijden. Dat zou een ramp zijn voor de meest getroffen landen die nu te kampen hebben met dodelijke stormen, honger en armoede”. Tim Gore, auteur van het rapport en hoofd van het Low Carbon and Circular Economy programma bij het IEEP stelt: “De rijkste burgers op onze planeet stoten buitensporige koolstof uit. Om de emissiekloof tegen 2030 te dichten, moeten regeringen maatregelen richten op de rijkste, grootste vervuilers. Dat de wereldwijde emissiekloof te groot is om de 1,5° doelstelling van Parijs te halen komt niet doordat het grootste deel van de wereldbevolking te veel consumeert. Het zijn net de rijksten op onze planeet die buitensporig veel uitstoten. De klimaatcrisis en de sociale ongelijkheidscrisis vragen om één aanpak. Dat omvat zowel maatregelen om luxe koolstofconsumptie zoals megajachten
(foto), zwembaden, privéjets en ruimtereizen aan banden te leggen, als om klimaat destabiliserende investeringen, zoals aandelenbezit in de fossiele brandstofindustrie, de kop in te drukken”. Oxfam besluit dat “De wereldleiders moeten zich richten op grotere emissieconstructies tegen 2030. In overeenstemming met hun eerlijk aandeel. Ze moeten ervoor zorgen dat de rijksten radicaal minder uitstoten. Zij hebben het potentieel om dit proces drastisch te versnellen, zowel door een soberder levensstijl te volgen als door hun politieke invloed en investeringen te richten op een koolstofarme economie”.
Nieuwe kolonisatie?
Er zijn niet alleen de sociale tegenstellingen tussen het aandeel van de rijken en de armen in de klimaatcrisis. Het is opvallend hoe de rijke kapitalistische landen zoals de VS, Canada en West-Europa proberen landen die pas aan hun ontwikkeling begonnen zijn, mee in het bad te trekken en vooral in de beste koloniale tradities proberen te culpabiliseren. Ai Weiwei, kunstenaar en Chinese dissident die in ballingschap leeft in Europa, schreef onlangs zijn biografie. Naar aanleiding hiervan verscheen in de krant De Morgen, een interview met de schrijver (6/11/2021). Op de vraag welke de rol van China is in de strijd tegen klimaatverandering antwoordt hij. “Door China op te nemen in de landen die verantwoordelijk zijn voor de klimaatverandering wordt de situatie verkeerd begrepen. Sinds 2008 is de totale uitstoot van China de VS voorbijgestreefd. China is inderdaad zo gezien de nummer één geworden. Maar de CO² uitstoot per hoofd van de bevolking is niet eens de helft van de VS (red. 330 miljoen VS-inwoners tegenover 1,5 miljard inwoners). De VS zouden de meeste verantwoordelijkheid moeten nemen voor de opeenstapeling van emissies in de atmosfeer. We mogen de zaken niet bekijken vanuit een koloniaal perspectief. Het Westen heeft de natuurlijke omgeving voor een groot deel beschadigd en de productie, die vervuilt naar China, India, en andere ontwikkelingslanden. En nu veroordeelt het Westen hen! Ten eerste hebben de ontwikkelde landen meer verantwoordelijkheid voor hun daden in de geschiedenis en moeten ze meer bijdragen. Ten tweede kan China als autoritair regime veel gemakkelijker een beleid afdwingen om een doel te bereiken vergeleken met het Westen, dat gemanipuleerd wordt door de grote bedrijven. Ik denk dat China meer hefbomen heeft om milieu-indicatoren te controleren dan het Westen. Ik betwijfel het vermogen van westerse landen om hun klimaatdoelstellingen te behalen”. In dit verband viel ons de toespraak op van de president van Bolivia, Luis Arca, op de klimaatbijenkomt in Glasgow. In zijn land belichaamt hij het alternatief voor het neoliberale kapitalistisch model. Hij is verkozen door het Boliviaanse volk dat sinds eeuwen, vooral de inheemse bevolking die hem verkozen, het concept hebben van ‘Buen Vivir’ of Sumak Kawsay in de taal van de inheemse volkeren Quechua. Sumak Kawsay is een beschavingsmodel in harmonie met de gemeenschap en de natuur. President L. Arca zei in zijn toespraak dat als de huidige generaties de klimaatcrisis niet oplossen, dit een onmogelijk te dragen last voor de toekomst van de mensheid en de planeet zal zijn. Volgens de president van Bolivia bevorderen de ontwikkelde landen een proces van herkolonisatie van de wereld, dat hij definieert als het “nieuwe koolstofkolonialisme”.
Begin met jezelf?
In het verlengde van wat de Boliviaanse president zei kunnen we stellen: De genadeloze exploitatie van de natuur door het kapitalisme is een bedreiging voor de planeet en de mensheid. Er is een sociaaleconomische revolutie nodig vooraleer iets zinnig te kunnen zeggen over de aanpak van de klimaatverandering. De planeet redden kan je niet met elites die al decennia de planeet aan het verwoesten zijn. Maar de “strijd” van die elites tegen de klimaatverandering vormt niet minder een bedreiging. Het punt is dat het westers imperialisme en kolonialisme tegenwoordig de milieuagenda gebruikt als een vorm van hybride oorlogsvoering. Het Westen probeert de klimaatafspraken zo’n draai te geven dat ze de economische ontwikkeling afremmen van arme (ere) landen die recent aan hun ontwikkeling begonnen zijn.
Wat we vandaag ook zien is dat de klimaatproblematiek in via zorgvuldig uitgevoerde campagnes grotendeels wordt herleid tot een individuele consumptiekwestie. De auteurs Matthias Lievens en Anneleen Kenis schreven hierover in hun boek “De mythe van de groene economie” (2012). Ze zeggen: “Hoe belangrijk ook campagnes zijn voor individuele gedragsverandering, ze voeren de kritische energie weg van waar ze echt naartoe zou moeten gaan: de strijd voor sociale en politieke verandering”. De auteurs verwijzen ook naar de Canadese professor Catriona Sandilands die zegt: “Individuele gedragsverandering schuift de verantwoordelijkheid in de schoenen van individuen en huishoudens en weg van overheden, bedrijven en internationale financiële instellingen. Het ondermijnt zowel het individueel als collectief verzet, het verandert politiek in burgeracties zoals afval sorteren, ethiek in het niet kopen van overdreven verpakte producten, bomen planten”.
