Westerse leiders reisden afgelopen maanden duizenden kilometers om landen onder druk te zetten om hun vijand, Rusland, ook tot hun vijand te maken. Maar het pakt anders uit. Waarom keuren de meeste zuiderse landen wel de invasie van Rusland in Oekraïne af? Maar weigeren ze sancties toe te passen, zoals het Zuid-Amerikaanse Brazilië (kaartje)? En meer: ze wijzen de deur aan westerse leiders voor wapenleveranties. Ze willen een diplomatieke oplossing voor het conflict in Oekraïne.
In wat volgt brengen we enkele elementen aan die verklaren waarom het zuiden met als belangrijk land Brazilië, maar ook China, Zuid-Afrika, India, niet op de oorlogstrommel van het Westen willen slaan. De president van Brazilië, Luiz Inacio Lula da Silva, kortweg Lula genoemd, brengt eerstdaags een officieel bezoek aan China met een uitgebreide delegatie.
Brazilië is één van de belangrijkste landen van de wereld, met 200 miljoen inwoners en de grootste economie van Zuid-Amerika. Het land is een subcontinent met 8,5 miljoen km², meer dan het dubbele van de oppervlakte van de EU (4,2). Het behoort tot de top tien economieën van de wereld.
Het land heeft van oudsher een door brede volksmassa’s gedragen linkse, patriottische beweging
(foto). De 21e eeuw is er één van verkozen linkse presidenten. Met gewezen vakbondsman Luiz Inacio Lula da Silva, kortweg Lula genoemd, die met twee ambtstermijnen (2003-2011) nu een derde periode startte. Daarvoor was er de partijgenote van Lula, Dilma Rousseff (2012-2016). Beiden zijn lid van de centrumlinkse Braziliaanse Arbeiderspartij PT. (foto Lula en Rousseff, PT )
Beide presidenten werden door juridisch- bureaucratische maneuvers van de rechtse oligarchie, met steun van Washington, tot aftreden gedwongen. Lula belandde in de gevangenis. Hij werd voor de verkiezingscampagne vrijgepleit en vrij gelaten. Hij kon samen met zijn partij de PT zo de electorale strijd met de uittredende president Jair Bolsonaro met succes afronden.
Washington, Londen en Brussel hebben in Brazilië rechtse conservatieve regeringen van oudsher actief gesteund. Denk aan de militaire dictatuur (de progressieve president Joao Goulart moest vluchten) en de bloedige terreur die daarop volgde (1964-1985, de latere linkse president Dilma Rousseff ging als jonge studente in verzet, werd gefolterd en een aantal jaren gevangengezet).
Dit alles is niet van aard om een kweekbodem voor een gunstig vooroordeel tegenover het beleid van het Washington te cultiveren.
Volkswagen (VW) do Brasil
Brazilië heeft honderden jaren traumatiserende herinneringen aan de roofzuchtige, bloedige onderdrukking door de westerse koloniale en imperialistische landen, meer bepaald Portugal. Dat verleden is een zware slagschaduw in de relaties tussen de nieuwe elites uit het zuiden en het Westen vandaag. De 400 jaar durende slavenhandel van de westerse koloniale regimes tussen de 16e en de 19e eeuw, waarbij 12 miljoen slaven gedeporteerd werden van Afrika naar Amerika waaronder Brazilië, weegt mee in de beoordeling door het zuiden van het westers beleid vandaag. Brazilië was 135 jaar geleden in 1888 het laatste land in Amerika dat de slavernij officieel afschafte. Maar in heel wat gebieden en economische sectoren blijft de slavernij vandaag verder kankeren.
Slavernij uitbuiting en repressie zijn niet alleen verhalen voor de geschiedenisboeken. Ze werken tot nu door. Tot op vandaag zijn er concrete vormen van slavernij in Brazilië. Nemen we bijvoorbeeld de Duitse automultinational Volkswagen (VW) in Brazilië. Hij weigert een vergoeding te betalen aan slachtoffers van misdaden begaan tijdens de crypto-fascistische militaire dictatuur (1964-1985).
Volkswagen do Brasil wil de arbeiders, die in de jaren zeventig en tachtig van vorige eeuw op één van de boerderijen van het bedrijf in het Amazonegebied als slaven werden uitgebuit, niet betalen voor het leed dat ze hebben geleden. De Braziliaanse officier van justitie betreurt deze weigering. Deze houding is in tegenspraak met de officiële toezegging van het bedrijf dat op zijn website zegt: “Respect voor de mensenrechten staat bij Volkswagen voorop”. Deze bedragen zijn alles bijeen bescheiden voor een multinational als Volkswagen. Het gaat om 165 miljoen Braziliaanse real (30 miljoen euro).
Volgens het onderzoek woonden tussen 1974 en 1986 honderden uitzendkrachten op een boerderij van 140.000 ha. Met medeweten en goedkeuring van VW verhongerden ze onder onmenselijke brutale omstandigheden, slechte voeding, gebrek aan behandeling tegen malaria… Ze leefden in schuldslavernij. Gewapende bewakers verhinderden hen de boerderij te verlaten. Met deze boerderij wilde VW in de jaren van de militaire dictatuur beginnen met kweken van runderen in gekapt Amazonewoud (foto)
en starten in de vleeshandel. Onderaannemers huurden tijdelijke arbeidskrachten in om bosgebieden in het Amazonegebied te kappen. Aangezien het project van VW ook betaald werd met publiek geld en belastingvoordelen eist de staat ook schadevergoeding van het Braziliaans VW-bedrijf.
Nog maar een paar jaar geleden gaf VW toe nauwe banden te hebben gehad met de militaire dictatuur. In VW-fabrieken werden linkse arbeiders bespioneerd, op zwarte lijsten gezet en aangeklaagd. Velen verdwenen in de martelkamers van het fascistisch regime. In 2020 betaalde VW voor zijn samenwerking met de dictatuur zo’n 5,5 miljoen euro. Maar daarmee is VW er niet vanaf. Volgens Braziliaanse justitie verdienen de ‘Braziliaanse arbeiders en de samenleving een meer respectvolle benadering’. Er zijn ook nog andere westerse bedrijven in Brazilië in het geding die net zoals bij ons hier gebruik maken van onderaannemers waar de werkomstandigheden ondraaglijk zijn. (bijv. de brouwers Heineken en Ambev).
Onder de extreemrechtse president Jair Bolsonaro (2019-2022) konden westerse bedrijven hun gang gaan. Onder zijn opvolger president Lula waait er een andere wind. Om te beginnen is het aantal arbeidsinspecteurs verdubbeld en treden ze kordater op. Bedrijven die slecht presteren volgens de geldende arbeidswetten betalen hoge boetes en kunnen soms tijdelijk of definitief niet meer beroep doen op Braziliaanse staatsbanken. De resultaten van die aanpak worden stilaan zichtbaar.
Brazilië gaat soeverein zijn weg
Het eeuwenlange koloniaal gedrag van westerse bedrijven in Brazilië legt een zware schaduw op de relaties met het Westen. Met het koloniale slavernij verleden (tot op vandaag) is gemakkelijk te begrijpen dat Brazilië volop zijn soevereiniteit laat spelen in hun weigering mee te dansen op het ritme van de verre oorlog in Oekraïne. Sprookjes van democratie en mensenrechten van het westen zijn, gezien het verleden van de kolonisatie, aan de Brazilianen nauwelijks besteed.
De Brazilianen zijn onder de linkse president Lula (foto) sl
immer dan de Europeanen. De Brazilianen schieten zichzelf niet in de voet voor een conflict tienduizend km ver over de oceaan. Ze willen geen economische sancties tegen Rusland.
Brazilië heeft intense economische relaties met de Euroaziatische landmassa. Het bezoek van de president aan China met een uitgebreide delegatie past daarin. De economische relaties van Brazilië met China zijn belangrijker dan deze met de VS. China is de grootste handelspartner van het land. Brazilië exporteert vooral sojabonen, ijzererts, ruwe olie.
Rusland is de grootste leverancier van meststoffen en dieselbrandstof voor vrachtwagens en landbouwmachines. Brazilië importeert 85 procent van de meststoffen die nodig zijn voor de productie van sojabonen, maïs, suikerriet en katoen. Rusland is goed voor 23 procent van de invoer van 40 miljoen ton.
Ook moet gedacht worden aan de economische samenwerking tussen Rusland, China en Brazilië in het kader van het economisch samenwerkingsverband BRICS (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika). Dilma Rousseff, zoals gezegd de voormalige presidente van Brazilië, is inmiddels benoemd tot president van de BRICS-bank.
Rusland steunt Brazilië om een permanent lid van de VN Veiligheidsraad te worden.
De huidige president Lula steunde, in zijn eerste ambtstermijn, begin deze eeuw, de oprichting van het progressieve integratie ALBA blok in Zuid- en Centraal Amerika op initiatief van Hugo Chavez, president van Venezuela, samen met Bolivia en Cuba. Dit, als antwoord op het ontwerp Pan-Amerikaans Vrijhandelsakkoord onder de leiding van de Amerikanen.
Door het verzet van Brazilië en Argentinië werd dit Vrijhandelsakkoord gekelderd. Vandaag spreken president Lula en de Argentijnse president Alberto Angel Fernandez zich publiek uit voor de de-dollarisatie van de handel op het Zuid-Amerikaans continent.
Scholz-Lula: oorlogskoorts versus vredeswil
In januari jl. trok de Duitse kanselier Olaf Scholz naar Brazilië om zijn sociaaldemocratische collega, president Lula te vragen om Rusland te veroordelen voor de oorlog in Oekraïne. Hij vroeg ook munitie voor het Duits luchtafweergeschut in Oekraïne. De twee werelden van de sociaaldemocraten botsten: met Scholz lijdend aan oorlogskoorts en Lula die de Braziliaanse soevereiniteit èn een vredesagenda promoot. President Lula zette de Duitse kanselier Scholz te kijk op de gezamenlijke persconferentie. Lula zei dat Rusland de fout heeft gemaakt een ander land binnen te vallen, maar weigerde Rusland te veroordelen en munitie te leveren aan Zelensky. Eerder wezen Argentinië en Chili de Duitse kanselier ook al de deur. Lula insinueerde dat de Oekraïense president ook schuld treft in de oorlog.
Verwonderlijk is de houding van Lula niet. Rusland is geen vijand. Rusland steunt Brazilië om een permanent lid te worden van de Veiligheidsraad. In de VN-Veiligheidsraad steunde Brazilië de ontwerpresolutie van Rusland en China om een onpartijdige VN-onderzoekscommissie te laten werken in een zoektocht naar de daders van de Nord-Stream ontploffingen. Deze resolutie werd door het Westen verworpen. Voor vele leden van de Verenigde Naties is de verwerping van die motie een stilzwijgende schuldbekentenis van het Westen.
Temeer daar de gerenommeerde Amerikaanse onderzoeksjournalist Seymour Hersch, op basis van feiten van insiders, de Amerikaanse staat verantwoordelijk stelt voor de vernietiging van de Nord Stream gaspijpleiding. Volgens hem werden zware explosieven geïnstalleerd onder dekking van de NAVO-oefening ‘Baltops’ door duikers van de Amerikaanse marine met de medeplichtigheid van Noorse specialisten.
Europese sociaaldemocratie: vazal in verval
Hier ook zien we dat Brazilië, met de terugkeer van de sociaaldemocraat Luiz Inacio Lula da Silva bezig is de Braziliaanse soevereiniteit uit te bouwen en de volkswelvaart, de toekomst van het Amazonewoud actief te verdedigen. Maar ook met de ambitie de tentakels van de Amerikaanse imperialistische macht te trotseren.
In Europa zien we het omgekeerde van de sociaaldemocratie. Ze is de drijvende kracht in de uitvoering van de Amerikaanse imperialistische agenda. In de Europese sociaaldemocratie is geen plaats meer voor anti-imperialisten, een autonoom Europa en socialisten. We verwijzen naar gewezen voorzitter van het Britse Labour, de linkse Jeremy Corbyn
(foto Socialist Worker). Hij krijgt van het bestuur van Labour onder de leiding van de rechtse Keir Starmer een verbod namens Labour zijn parlementszetel te verdedigen.
In het Europees parlement bakt de sociaaldemocratie het heel bruin met de betrokkenheid in corruptieaffaires met Qatar en Marokko, met valiezen vol pakken euro’s, met aanhoudingen, enkelbanden en dreigende processen. De Europese sociaaldemocratie is een vazal in verval.
En als toetje de houding van de EU-Hoge vertegenwoordiger voor buitenlands beleid, de sociaaldemocraat Josep Borrell. Deze Spaanse hoge EU-ambtenaar is nog niet verlost van het koloniale verleden van Europa. Op een forum van 150 EU- en Zuid-Amerikaanse parlementsleden (30 november jl.) somde hij de redenen op waarom de wereld een “perfecte storm” doormaakt. “Om in deze storm te navigeren moeten we net als de ontdekkers en veroveraars een nieuwe wereld ontdekken”. Hiermee nam hij de traumatische ervaringen van de kolonisatie aan als een vanzelfsprekendheid. Wat tot groot ongenoegen leidde bij de aanwezige Zuid-Amerikaanse parlementsleden.
