De jongste dagen worden we overspoeld door rapporten en artikelen in de pers over – andermaal -een lek in verband met duistere belastingconstructies. Nu zijn het de Paradise Papers. De gelekte Paradise documenten zijn afkomstig van Appleby en Asiatici, twee advocatenkantoren op de Bermuda eilanden en in Singapore.
De Belgische connectie
De Paradise Papers kwamen in handen van de Duitse krant Süddeutsche Zeitung, die ze doorspeelde naar het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) en meer dan 380 journalisten in 67 landen. Aan dit consortium werken ook journalisten van de Belgische kranten De Tijd, Le Soir en het weekblad Knack mee. Ze brengen de schimmige deals van Belgische bedrijven en personen aan het licht. De Paradise Papers zijn een gegevenslek van 13,4 miljoen documenten. Ze onthullen constructies voor belastingontwijking van ondermeer de Britse Queen, muzieksterren Madonna en Bono, de huidige president van de VS Donald Trump. Miljarden worden verborgen op exotische paradijzen van multinationals Apple, Nike, Uber, Deutsche Bank. De jonge Vlaamse onderzoeksjournalisten Lars Bové (De Tijd) en Kristof Clerix (Knack) leggen ook de Belgische connectie bloot. Met als verrassing dat ook de Belgische staat al achttien jaar mede-eigenaar is van een bedrijfsconstructie op de Britse Maagdeneilanden met deelname in het bestuur van de topman van de fiscus, de voorzitter van het directiecomité van de Federale Overheidsdienst Financiën (FOD) Hans D’Hondt, die zei van niks te weten. De Belgische journalisten ontdekten in de documenten hoe Nike,met vestiging in Laakdal, met subsidies van de Vlaamse overheid, winsten maakt en zich internationaal zo structureert dat Nike zo weinig mogelijk belastingen betaalt. Ook het heilige “Janssen Pharmaceutica” genoot van enorme belastingvoordelen van de Belgische politiek. Zijn moederbedrijf Johnson& Johnson heeft volgens de Paradise Papers nog eens gebruik gemaakt van de betwiste Double Irish-structuur om minder belastingen te betalen. Volgens de berekeningen in Knack heeft Janssen Pharmaceutica door octrooiaftrek en de notionele –interestaftrek een gemiddelde van 2,36% belasting betaald op de winst. (cfr.Knack , 8 november 2017 en De Tijd, 6 november jl. en vlgd).
Hulde aan journaliste Daphne C. Galizia
In Groot Brittannië reageerde Labour- leider Jermey Corbyn dat er in het land twee systemen voor het betalen van belastingen zijn: één voor de superrijken en één voor de werkende bevolking. Hij vraagt een onderzoek naar de financiële activiteiten van koningin Elisabeth II en naar de sponsor van de Conservatieve Partij, wiens naam opduikt in de Paradise Papers. Ook heel wat Russische oligarchen zijn gelinkt aan belastingparadijzen in Cyprus en de exotische eilanden, waaronder heren uit de omgeving van president V. Poetin.
Eerder waren er Swissleaks, Luxleaks, de Panama Papers. Het feit dat we op datalekken van klokkenluiders met gevaar voor hun leven, en gewetensvolle onderzoeksjournalisten moeten rekenen om een en ander te weten is een schande. Waar zijn onze universiteiten en bevoegde overheidsinstanties? Het past in deze voor alles, hulde te brengen aan de klokkenluiders en journalisten die de moed en inzet hebben om lekken te maken, miljoenen documenten te onderzoeken, en ze naar het grote publiek te brengen. Soms worden ze vermoord.
Dat mocht de Maltese onderzoeksjournaliste Daphne Caruana GALIZIA (53) (zie foto links)ervaren die met een semtex bom onder haar auto enkele weken geleden werd opgeblazen. Zij berichtte in haar blog over corrupte politici, offshoreconstructies, de rol van Malta als EU- belastingparadijs, de Panamapapers en de banden tussen de maffia en de gokindustrie.
Belastingparadijzen, motor van sociale ongelijkheid
Zoals eerder gezegd vragen we ons af of de universiteiten geen actievere rol zouden kunnen spelen samen met klokkenluiders en onderzoeksjournalisten? Eén van het groepje profs aan een universiteit verdient een vermelding. Het is de jonge prof Gabriel Zucman van de Amerikaanse universiteit UC Berkeley. Hij is de auteur van het boek over belastingparadijzen “The Hidden Wealth of Nations” (2015). Hij zegt dat de belastingparadijzen de motor zijn van een enorme toename van sociale ongelijkheid. En omdat de niet-betaalde belastingen moeten worden gecompenseerd door hogere belastingen voor veel minder rijke gezinnen, kunnen deze groepen moeilijker sparen en enige rijkdom opbouwen. Worden de belastingen niet verhoogd, dan moeten de overheidsuitgaven dalen. Belastingparadijzen liggen dus aan de basis van een gigantische vermogenstransfer van arm naar rijk en tussen de generaties: de jongeren worden armer, de ouderen rijker.
Gabriel Zucman: “ Het zal niemand verbazen dat de meest verstopte activa eigendom zijn van rijke mensen. Het verbaast nog steeds hoezeer de rijkdom geconcentreerd is in zo weinig handen. Ongeveer de helft van het vermogen in belastingparadijzen behoort toe aan gezinnen die meer dan 50 miljoen dollar bezitten. Die superrijken vertegenwoordigen 0,01 procent van de bevolking in de ontwikkelde economieën. Velen menen dat de belastingontwijking democratischer is geworden. Maar het vermogen van die talloze gematigd rijke klanten, van zelfstandigen, kmo’s, relatief kleine ondernemingen, valt in het niet bij dat van de superrijken. Het gevolg is: door de belastingparadijzen onderschatten we de wereldwijde ongelijkheid en haar groei. De rijkdom die in belastingparadijzen zit is onzichtbaar in de nationale rekeningen en de fiscale gegevens, de traditionele dataverzamelingen die worden gebruikt om economische ongelijkheid en activiteit te meten. In elk geval zijn de statistische instrumenten om sociale ongelijkheid te meten niet meer aangepast aan de realiteit van het 21e eeuwse kapitalisme”
Incivieke elites
Het maatschappelijk belang van de bekendmaking van de Paradise Papers kan niet onderschat worden. Om te beginnen worden maskers afgerukt van elites die immens populair zijn bij het brede publiek zoals royals, sterren uit de sport- muziek- en filmbusiness en de politieke elites. Maar in feite geven ze geen zier om het publiek dat veel geld betaalt voor hun optredens, tot de laatste euro of dollar belastingen betaalt en zware inleveringen torst in hun welvaart en welzijn door gebrek aan geld dat in belastingparadijzen verborgen zit. De politieke elites bieden belastingontwijkers en/of fraudeurs een wettelijk kader aan zodat alles “legaal” is voor hun incivisme. De lekken brengen ook een bepaald publiek enigszins in verlegenheid, alhoewel. Want laten we wel wezen, de vlucht in onze regenachtige belastingvriendelijke landen en in zonnige exotische paradijzen kan, omdat er nog altijd een brede maatschappelijke en politieke steun voor is. Heel wat burgers die geilen op superrijkdom, vinden die superrijken die belastingparadijzen opzoeken, slimmeriken. Iets wat zij in hun stoutste dromen ook zouden willen zijn. Zij bewonderen diegenen die in de Champions League van vermogen en bezit spelen. De lekken en de rapporten van de onderzoeksjournalisten zijn een belangrijk instrument om de maatschappelijke consensus tussen het volk en de voor het volk vaak sympathieke maar roofzuchtige, en incivieke elites een knauw te geven.
We mogen met deze Paradise Papers stellen, zoals de Franse schrijver Victor Hugo (1802-1885) (foto links) in zijn roman Les Misérables: “ De hemel van de rijken is gemaakt door de hel van de armen”.