Covid-19 heeft de maskers afgeworpen. Van een Vlaanderen waar winstzucht koning is en corruptie de prinses. Dat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten is larie en apekool. Ook dat het vanzelf beter wordt. We tuimelen in een diepe recessie. Miljoenen mensen verarmen verder, worden werkloos. De rijksten in hun villa’s met parken beschermen zich en worden rijker. Covid-19 is niet voor iedereen gelijk. Over dit alles verscheen enkele weken geleden een boek van Peter Mertens, “Ze zijn ons vergeten” (*). (Foto– Rode Kruis)
In Vlaanderen kan je de dominantie van rechts niet begrijpen als je ook geen oog hebt voor de cohorten rechtse demagogen, de poortwachters van de heersende elites. Ze voeren in elk hokje van het Vlaamse sociale en culturele leven, in salons, aan universiteiten, in parochiezalen, aan feestdissen, aan de toog van de bakker of beenhouwer, in de media de ideologische oorlog. Ga je naar de bakker, dan worden lekkere luchten van vers brood en gebak doorkruist door stinkende walmen uit racistische monden . Volg je les, dan is de leraar vaak iemand uit een zwarte collaboratiefamilie al dan niet gerecycleerd tot democraat, op familiebijeenkomsten is de schaduw van het darwinisme aanwezig wanneer het over Covid-19 gaat: de zwakken sterven, de sterken zullen overleven. Covid-19 is een gewoon griepje zeggen ze. De economie, lees de geeuwhonger naar geld en winsten, gaat voor op gezondheid.
Het is een verademing, een zuurstofbel dat er ook in Vlaanderen mensen opstaan die het verstikkende covid-discours van rechts het hoofd bieden. Onder meer Peter Mertens, auteur en voorzitter van de PVDA (foto). We zitten stilaan in een periode waarin “de waarheid zeggen een revolutionaire daad is” (In Engeland zou het boek van Peter Mertens nu bij wet verboden zijn in het onderwijs omdat zijn boek antikapitalistisch is (zie vorige Blog-bijdrage).
De vergeten Helden
De auteur heeft het over de Helden. “Jarenlang werden kosten op de zorg als “last” gezien. Volgens de politiek correcte regels moest erop bespaard worden. Ondanks de vergrijzing (van mensen die tientallen jaren mee onze welvaart hebben opgebouwd) en de verhoogde zorgnood, ondanks de toename van chronische ziekten, ondanks complexere en duurdere zorg, verlaagde de regering-Di Rupo de groeinorm van het budget voor de gezondheidszorg van 4,5 naar amper 3 procent. Nadien verlaagde de Zweedse coalitieregering (liberalen en rechtse Vlaams nationalisten van N-VA met Cd&V) dat plafond nog naar maximaal 1,5%. De Christelijke Mutualiteiten telden uit dat de gezondheidszorg de afgelopen vijf jaar structureel met twee miljard minder heeft moeten doen. Een kaalslag. Maar voor sommigen gaat dit niet ver genoeg. Bij de eindeloze regeringsonderhandelingen stelde Bart De Wever begin januari 2020 weer voor om nog eens 5,2 miljard euro te besparen in de gezondheidszorg.
Onder het hoofdstuk “sterren zie je pas als het donker wordt”, brengt de auteur de echte helden en de dragers van onze economie en samenleving voor het voetlicht. Hij geeft meteen een vernietigende kritiek op het parasitair karakter dat het kapitalisme van vandaag heeft aangenomen met overbetaalde CEO’s en oligarchen, fiscale engineers en grote advocatenkantoren in dienst van de vluchtroutes naar belastingparadijzen. Jarenlang werden ze opgevoerd als de wonderboys, de welvaartsscheppers, de geleerde bollebozen gereduceerd tot vakidioten ten dienste van de winstbelangen van het systeem. Bernie Sanders, gewezen kandidaat voor de nominatie bij de Democraten voor het presidentschap in de VS stelde het duidelijk: ” onze economie heeft geen minimale toplaag nodig van miljardairs. Ze moet afgeschaft worden”. Arbeid is onder het neoliberaal kapitalisme een wit product geworden, goedkoop dat je bij het afval zet, op kosten van de gemeenschap als het niet meer opbrengt voor de parasiterende elite. De auteur reageert zo: “Het is de werkende klasse die de boel draaiende houdt. Gewone werkende mannen en vrouwen. Zij die nooit in praatprogramma’s of op de opiniepagina’s verschijnen, behalve wanneer over hen gepraat wordt. Zij die elke dag hun arbeid verkopen. Die de rekken vullen. De vrachtwagens lossen. De beddenlakens wassen. De bejaarden en zieken verzorgen (foto). De aardbeien plukken. De winkels bedienen. De karkassen uitbenen. Het afval ophalen. De fabrieken doen draaien. De branden blussen. De gangen schoonmaken. De kleuters verzorgen. Zonder deze mensen zouden we in tijden van pandemie niet overleven. We zouden niet verzorgd worden, geen eten hebben, niet veilig zijn. Ze leveren het bewijs van de gapende kloof tussen de waardering voor hun arbeid op de markt- een karig loon- en de sociale waarde van hun activiteit. Ze zijn onmisbaar”. Peter Mertens stelt terecht dat het Covid-19 virus een klassenvirus is. Hij verwijst naar de Parijse professor Nadine Levratto die er onderzoek over deed “Covid-19 heeft, zoals vele ziektes een sterke sociaaleconomische dimensie. Die dimensie is territoriaal verankerd”. Het virus slaat heel hard toe in dichtbevolkte volkswijken en grootsteden. Het virus heeft sociaal contact nodig. Dat vindt het sneller in torenflats, in overbevolkte wijken met weinig groen en buitenruimte.
De neoliberale staat
In het boek wordt, zoals we boven schetsten, één en ander in perspectief geplaatst. Ook de politieke dimensie van de Covid-19 crisis. In het hoofdstuk “Wanneer de burgemeester van New York Karl Marx citeert” (blz.100) begint de auteur met te verwijzen naar een uitspraak van de burgmeester van New York. In een uitzending vergelijkbaar met De Ochtend op VRT-Radio 1 bij ons in New York The Brian Lehrer Show op 24 juli 2020 zegt burgemeester Bill de Blasio (foto): “Dat mijn focus niet op het bedrijfsleven en de elite is gericht, daar zit waarheid in. Ik ben geneigd om een citaat van Karl Marx te gebruiken. “Dat zullen ze in Wall Street leuk vinden” antwoordt de presentator van dienst. “Ja, dat zullen ze”, lacht de Blasio. De Blasio: “Er is een beroemd citaat uit het eerste hoofdstuk van Marx’ Communistisch Manifest dat ‘de staat het uitvoerend comité van de burgerij is’. Ik heb dat als jongere gelezen en ik dacht, zo hoort dat niet te zijn.” Peter Mertens gaat daarop in. “Vandaag ontpoppen de vijanden van al wat collectief is, zich plots weer als grote minnaars van de overheid. Die plotse liefde dient om hun verliezen te laten vereffenen. De rekening volgt later wel, zeggen ze. De staat moet vandaag garant staan voor het belang van de kapitalisten. Dat is het citaat van K. Marx. Dat was toen zo. Dat was in 2008 met de financiële crisis zo. En dat is vandaag weer zo.” Het kan niet genoeg gezegd en herhaald worden zoals de auteur het stelt: “Het is een populaire misvatting dat neoliberalen geen overheidstussenkomst willen. Natuurlijk willen ze dat wel, om de belangen van het grote geld te dienen. De staat is nooit weggeweest in de economie. De kern van het neoliberalisme is niet de relatie tussen markt en staat, maar wel de totale onderwerping van de staat tot slaaf van het kapitaal. (blz.101). De auteur snijdt nog een aantal interessante domeinen aan onder meer de New Green Deal plannen van Alexandria Ocasio-Cortez (foto) en Bernie Sanders in de VS, De privatisering van de ouderzorg in ons land, de Aziatische aanpak van Covid-19 en andere interessante bijdragen.
Dit boek is helder en bevattelijk geschreven. Een must. Het steunt op concrete feiten, van hieruit wordt de algemene context beschreven. Spontaan doet het boek van Peter Mertens ons denken aan het recente boek ‘Het grote wereldtoneel’ van historicus en journalist Philipp Blom waar hij stelt: “In tijden van ingrijpende veranderingen groeien nieuwe verhalen door de scheuren in het beton van de officiële waarheid….Soms kan een nieuw verhaal zich pas vestigen als het oude verhaal voor ieders ogen tot een ruïne vervallen is. Vaak klampen hele generaties zich vast aan hun ruïnes, ze blijven erin wonen en verzinnen hun eigen verhalen van verklaring en rechtvaardiging, ze houden de volgende generaties in gijzeling”. Het boek van Peter Mertens is een belangrijke bijdrage in Vlaanderen aan de schepping van een nieuw verhaal in Vlaanderen, een discours dat kan groeien doorheen de scheuren van het beton van de officiële waarheid en bevrijdend werkt.
(*) Peter Mertens – “Ze zijn ons vergeten”– 143 blz.- uitgeverij EPO, 2020. Peter Mertens is auteur, socioloog en voorzitter van de linkse PVDA-PTB. Hij publiceerde onder andere de bestsellers Hoe durven ze? (EPO, 2011) en Graailand (EPO, 2016).