Met het aan de macht komen van Trump heeft de wereld een draai naar (uiterst) rechts genomen. Het grootkapitaal en hun oligarchen zijn open en bloot aan de macht. Trump en Musk (vastgoed en technologie), Macron (Rotschild), de komende Duitse bondskanselier Merz (grootste beleggingsbedrijf Blackrock), Draghi (grootbank Goldman Sachs). In kapitalistisch Rusland zijn ook de oligarchen aan de macht sinds de welvaartsstaat voor de Russen in duigen viel in de jaren negentig. Wat betekent dit als uitdaging voor links en het socialisme in de toekomst?
De afgelopen 160 jaar geschiedenis van de linkse beweging in Europa en Rusland is er een ‘eb en vloed ‘geweest. Er zijn veel memorabele momenten, maar ook diepe terugval. Nochtans is het in de voorbije decennia dat links en breder alle democratische krachten in staat zijn geweest sociale vooruitgang en democratisering voor het volk te realiseren.
De Terugval
Door het neoliberale offensief begin de jaar tachtig onder de impuls van het duo Thatcher-Reagan en tien jaar later de implosie van de Sovjet-Unie zien we een terugval van de linkse beweging in Europa en in Rusland.
De intense Koude Oorlog veegde al na de Tweede Wereldoorlog sterke West-Europese Communistische Partijen in Frankrijk, Italië en Spanje weg.
In het Westen van Europa maakten de centrumlinkse partijen van sociaaldemocraten een draai naar het neoliberalisme. Met sociaaldemocraten werden 40 jaar lang besparingsprogramma’s op de welvaart van het volk losgelaten. De Derde Weg van de sociaaldemocratie werd een parallelweg met de snelweg van het neoliberalisme. De trein raast verder. In de nieuwe Arizona-regering van premier Bart De Wever (“VOKA is min baas”) staat expliciet geprogrammeerd: langer werken, voor mindergeld en een lager pensioen en supervermogens worden niet of nauwelijks aangesproken om hun bijdrage te leveren. De militarisering met kolonels en generaals in de tv-studio’s rukken op. Ze vragen om meer geld aan gewillige NAVO-supporters zoals Defensieminister Theo Francken (NVA).
In het oosten werd de Sovjet-Unie, zeker in de naoorlogse decennia, geleid door een gedegenereerde Communistische Partij (CPSU) in een éénpartijstaat. Van binnenuit waren anticommunisten actief met een partijkaart en maakten carrière. Leiders van de CPSU werden van ‘communisten’ spoorslags Thatcherianen. Boris Jeltsin
(foto) en cs. vernietigden in de jaren negentig van vorige eeuw de Sovjet-Unie en richtten hun kompas op de “neoliberale westerse beschaving”.
Dat ging heel ver in de jaren negentig. De Sovjet-Unie viel uiteen. Rusland werd de kapitalistische opvolgersstaat van de Sovjet-Unie. Het was een roofzuchtig, gewelddadig kapitalisme. Er ontstond een klasse van Russische oligarchen die voor een appel en een ei duizenden staatseigendommen opkochten. Knokploegen overvielen sommige bedrijven en veranderden gewelddadig fabrieken van eigenaar. De Westerse veiligheidsdiensten werden kind aan huis in het Kremlin en in ministeries.
De Communistische Partij in de Sovjet-Unie werd verboden in 1991. Pas in 1993 konden de communisten legaal hun partij heroprichten en werd de Communistische Partij van de Russische Federatie (CPRF). (Dankzij massaal westerse propagandadollars kon Jeltsin de tweede ronde van de presidentverkiezingen winnen van de kandidaat van de CPRF in 1996). De CPRF is vandaag de belangrijkste democratische oppositiepartij in het parlement: cultureel conservatief en sociaaleconomisch socialistisch gericht.(foto)
Na de vernietiging van de Sovjet-Unie en de neoliberale draai van de sociaaldemocratische partijen in het Westen was er een krachtige terugval van de linkse beweging in Rusland en Europa. De welvaartsstaat werd opgedoekt of geleidelijk aan ontmanteld. Terugval die tot vandaag voortduurt.
Het is een veel gehoord argument dat het socialisme een historische nederlaag heeft geleden die onomkeerbaar is. Progressieve, linkse ontwikkelingen in de geschiedenis zijn geen rechtlijnige opgaande lijn. Er is altijd een terugval mogelijk. De overgang van feodalisme naar een rijp kapitalisme duurde ca 500 jaar vooraleer burgerlijke revoluties plaatsvonden.
Links staat anno 2025 onder zware druk. De liberale, rechts conservatieve narratieven, vandaag de militariserig, worden dagelijks met grote intensiteit ingelepeld in onderwijs, reclame, pers en sociale media in de VS en Europa.
Fierheid
In deze bijna catacomben tijden voor links dreigen we uit het oog te verliezen tot welke prestaties de linkse, socialistische beweging in de voorbije 160 jaar is gekomen in West-Europa en de Sovjet-Unie.
Er zijn veel redenen om fier te zijn over dat verleden, het te koesteren en als referentie te gebruiken voor wat de globalistische liberale elite vandaag zoal in petto heeft voor het volk. En hoever ze de sociale , democratische rechten van het volk wil terugdraaien.
West-Europa
Enkele voorbeelden. De strijd voor elementaire, fundamentele sociale en democratische rechten in de 19e eeuw was intens.Toen de Gentenaars Jan de Ridder en Cis Beelen, in de lente van 1857 de eerste vakbond oprichtten, moest er veel in het geheim gebeuren. Door de wet-Le Chapelier werden alle vormen van organisatie of betogingen sinds de Franse Revolutie (1789) verboden. Zelfs cafébazen en zaaleigenaars waren bang om hun zaal ter beschikking te stellen. Het was de openlijke dictatuur van de bourgeoisie. Na intense strijd door het proletariaat werd de wet in 1866 afgeschaft. Sommigen vandaag dromen ervan om terug een 21e -eeuwse Wet-Le Chapelier op te leggen.
In 1905 verplichtte een wet dat niet meer 7 dagen op 7 mocht gewerkt worden en dat zondag een verplichte rustdag was. Vandaag willen sommige bazen de mensen terug tot arbeidsslaven maken 7 dagen op 7.
Het afdwingen van stemrecht van het volk was geen wandeling in het park. Er waren verschillende algemene stakingen voor nodig van de socialistische beweging (1893, 1902,1913). Er vloeide bloed met gewonden en doden.
In 1918 werd voor het eerst het enkelvoudig algemeen stemrecht voor mannen bij wet geregeld (het zou tot 1948 duren eer vrouwen stemrecht kregen).
Hetzelfde voor de invoering van de acht-urenwerkdag en afschaffing van kinderarbeid bij wet van 14 juni 1921.
Onder druk van de massabeweging in Rusland en Europa begon een en ander te bewegen op het vlak van fiscaliteit. In 1914 bezat de 1% rijksten in West-Europa, 60 procent van het totale privévermogen. In enkele decennia zagen de superrijken hun totale vermogen met ongeveer twee derde dalen (in 1980 nog 20%).
Dat was het gevolg van twee grote omwentelingen: de oorlogseconomie voor Wereldoorlog I die inflatie, nationalisaties en onteigeningen meebrachten en ten tweede de beslissing van de Sovjet-Unie in 1917 om de tsaristische schulden niet terug te betalen aan westerse investeerders die gemakkelijke winsten zochten in Rusland.
De heersende klasse in West-Europa gaf die toegevingen, niet alleen omwille het behoud van haar machtspositie tegenover de massale steun voor de eisen van de socialistische arbeidersbeweging, maar ook tegen het rode gevaar voor haar dat de pas gestichte Sovjet-Unie in 1917 voor hen betekende.
Sovjet-Unie
De eerste poging om het socialisme op te bouwen in de voordien tsaristische, feodale, slavenmaatschappij was de Sovjet-Unie. Ze werd gekenmerkt door grote tragedies maar ook kolossale prestaties. Het land maakte een zevenmijls sprong van het tsaarisme en feodalisme naar een geletterde, ontwikkelde industrële maatschappij.
Eén van de prioriteiten van Lenin deed was de veralgemening van het onderwijs. In de ruimtevaart en de rakettenbouw werden en worden de hoogste technologische prestaties geleverd. De Nederlander Hubert Smeets en Ruslandkenner schrijft: “Circa 55 procent van de Russen heeft na de gewone middelbare school verder gestudeerd aan een universiteit of instituut. Bijna nergens ter wereld is de bevolking zo hoogopgeleid als in Rusland”.
Verder waren er: Sociaal vooruitstrevende maatregelen op het vlak van werk en vrije tijd (bijv. gratis vakantiekampen voor kinderen), de vergrote rol van de vrouw in de maatschappij (Cfr. Alexandra Kolontai), hoge economische groeicijfers van genationaliseerde strategische bedrijven en sectoren, de eerste sprong in de ruimte (Spoetnik, Joeri Gagarin, Valentina Teresjkova, de eerste vrouw in de ruimte).
Vergeten we niet de zwaarbevochten overwinning van de Sovjet-Unie op het nazisme en fascisme (dit jaar zal ze op 9 mei 2025 luisterrijk herdacht worden bij de 80e verjaardag van de overwinning) en de steun aan de dekolonisatie bewegingen in de zuidelijke wereld.
Men kan dus moeilijk het socialisme en de strijd voor de welvaartsstaat in West-Europa en in Rusland in de 19e-20e eeuw, tot de jaren tachtig van vorige eeuw, moeilijk een mislukking noemen. Het sloopwerk van die sociale verworvenheden en de democratie begon in de jaren tachtig. (Cfr. De volmachtenregering Martens-Verhofstadt).
Geen nostalgie
Onze voorlopers in de voorbije 160 jaar streden in even moeilijke omstandigheden tegen een meedogenloze heersende klasse en tegen hun imperialistische macht. Ze heersten over een wereld waar de zon nooit onderging.
Het bewustzijn over een schitterend verleden, mag echter geen, steriel, nostalgisch verlangen koesteren.
Hoe dan ook blijkt anno 2025 meer en meer duidelijk, zonder een communist of marxist te zijn, om te voelen dat het kapitalisme anno 2025 als globalistisch wereldsysteem gedoemd is.
Het is bijzonder repressief, moorddadig, brutaal, en ineffectief voor de volkswelvaart, het leefmilieu en het leven zelf (Cfr. De Israëlisch-westerse moordcampagne in Gaza, de economische oorlog tegen Cuba en Venezuela bijv.). Het fysiek voortbestaan van de planeet is zelfs in het geding met grote natuurrampen.
Volgens de laatste cijfers van de Verenigde Naties lijden 735 miljoen burgers honger. Nog eens 3 miljard mensen kunnen zich geen evenwichtig voedsel veroorloven. Slechts enkele tientallen supermiljardairs kun je in één touring car vervoeren en bezitten evenveel vermogen als de armste helft van de mensheid, 4 miljard mensen.
De klimaatrampen
(foto), de voedselcrisis, de wurgende schulden, de economische- en militaire oorlogen, de uitbuiting van miljoenen kinderen, arbeiders en vrouwen, schudden onze planeet door elkaar. Er is geen Derde Weg: het is barbarij of democratie en socialisme.
Reset of alleen nog waakvlam?
Een complete reset van links in West-Europa dringt zich op. Zoniet verdwijnt West-Europees links. En zullen enkele consequent linkse partijen (Cfr. De Europese parlementsfractie The Left waarvan de PvdA deel uitmaakt) de waakvlam zijn.
Als de volksmassa’s tijdens de laatste verkiezingsrondes hebben gestemd of sympathiseerden met rechtse/extreemrechtse partijen dan zijn traditionele linkse en groene partijen daarvoor verantwoordelijk.
Sedert de jaren tachtig heeft het volk instinctief en terecht het gevoel dat ze in de steek gelaten zijn door de klassieke sociaaldemocratische en soortgelijke partijen. Louis Tobback zegde ooit: “als sociaaldemocraten met de liberalen regeren eindigen ze bont en blauw”.
Zolang de focus en serieuze voorstellen niet komen voor de herverdeling van de rijkdom (zie de soap rond de meerwaarde belasting in de De Wever-regering), de inperking en opsplitsing van de macht van oligarchen en hun grootbedrijven, zullen de traditionele partijen het vertrouwen van de volksmassa verliezen. En plegen ze zelfmoord.
Rechts heeft de controle over het narratief en de identiteit van links. Het links liberale narratief wordt gevoed door de media en in het onderwijs. De bescherming van seksuele en andere minderheden, de rechten van de vrouwen, aanklachten tegen misbruik, liefdadigheidsacties zoals de Voedselbanken, het planten van bomen en het beschermen van padden, inspraak rechten, … Het zijn gewichtige problemen en verdienen solidariteit.
Maar het mag links niet afleiden van waar het echt voor staat. Prioritair voor links moet (terug) zijn het in vraag stellen van het privé bezit van de grote, strategische productiemiddelen, een sterke sociale zekerheid, gratis onderwijs en gezondheidszorg. Het vormt de materiële basis voor een open progressieve cultuur.
De recente vakbondsbetogingen en de massale acties in Frankrijk, Engeland,… zijn een hoopvol teken om politiek links bij de les te houden (foto links Bruzz)
En vooral de staat de nodige middelen geven voor een sociaalecologisch beleid en niet voor wapentuig, via onder meer rechtvaardige belastingen. Links zijn is: De strijd van vakbonden, van milieubewegingen en de vrede tegen het militarisme steunen.(foto rechts Linkse Socialistische Partij)
Een kantelmoment
In Europa is het Atlantisme, dit wil zeggen de ondergeschiktheid aan het Amerikaans imperialisme al 80 jaar verankerd. Decennialang gingen duizenden Europese academici, politici, intellectuelen naar de Verenigde Staten studeren in de anticommunistische Koude Oorlogsmodus. Het gaf hen carrièremogelijkheden, en een informeel loyauteitscertificaat. Vandaag studeert de jonge Belgische kroonprinses Elisabeth niet in Europa, maar in de VS.
Europese staatsmannen als Charles de Gaulle (foto)
, Enrico Berlinguer, Aldo Moro (vermoord), Pierre Harmel, Willy Brandt, Olof Palme (vermoord) lieten zich niet kisten in een lakeienrol voor de Amerikanen. Vernoemde staatsmannen e.a. waren actieve pleitbezorgers voor vrede en wederzijdse veiligheidsgaranties voor de Sovjet-Unie en economische win-in relaties. Volgens ons moeten we daar naar terug.
Maar, vandaag beleven we ook iets nieuws, een fundamenteel kantelmoment. Na 500 jaar overheersing van de westerse machten die hun eerste rijkdommen opbouwden met verschrikkelijke slavenhandel, plunderingen, moord, bloedbaden, verschuift het economisch en politiek gewicht naar het zuiden, naar Azië, waarvan het Euraziatisch project deel uitmaakt. Napoleon zei ooit: “Als de Chinese reus ontwaakt, zal de wereld dooreen geschud worden.”
Trump is gebeten om China te verslaan. Net zoals de Europese elites, inbegrepen officieel links, een politieke gruwel zijn om op het Europees front via Oekraïne de oorlog en militarisering tegen Rusland aan te wakkeren. Het zijn twee zijden van éénzelfde imperialistische agenda.
