Vlaanderen beleeft een merkwaardige periode. De meeste Vlaamsgezinden zijn in een hemelse gelukzaligheid terecht gekomen toen ze na de verkiezingen van 2014 het Vlaams nationalisme door de grote poort de politieke machtscenakels zagen binnenstappen. Verblind door dit succes en vanuit een liberaal-conservatieve maatschappelijke invulling van het nationalisme zeggen velen: de Vlaamse natievorming is voltooid. Amen en uit. Het verhaal van de academische nationalismegoeroes ondersteunt deze houding. Maar, wie de sociale tegenstellingen erbij neemt, kan moeilijk over een “voltooid Vlaanderen” spreken.
De belgicist Yves Desmet, ex-hoofdredacteur van De Morgen, en thans Humo- journalist interviewde op 6 september 2016 jl. Bruno De Wever, N-VA-voorzitter Bart De Wevers oudere broer. Zoals zijn broer Bart is Bruno een uitmuntend historicus en intellectueel. Hij werd ooit door de al even sublieme Sophie de Schaepdrijver ooit als “maître à penser” betiteld. Bruno De Wever, is de historicus, die net zoals Lode Wils, in feite zowat de poortwachter van geschiedenis van het Vlaams nationalisme is in opdracht van de nationale Belgische elites. Bruno De Wever heeft contacten met de goeroe van de internationale historische kenners van het nationalisme op wetenschappelijk vlak nl. de Tsjech Miroslav Hroch. Prof. Miroslav Hroch schreef in 1968 het standaardwerk “Social Preconditions of National Revival in Europe”. In verschillende interviews vertelde zijn broer Bart hoe hij dit boek verslonden heeft in de jaren negentig van vorige eeuw. Wat zegt M. Hroch? Nationalisme, wil het succesvol zijn, mag niet de natie als doel zien. Maar als middel om thema’s aan te pakken waar grote groepen in de natie van wakker liggen: sociaal- economische vooruitgang, minder belastingen, strengere migratieregels,…Op zich is het juist, maar niet als men de klassenverhoudingen in de natie uit het oog verliest. Wiens belangen dient het nationalisme? Het is geen toeval dat men kan spreken van een links-,progressief- en rechts-conservatief nationalisme. Betreffende een formele, democratische staatsopbouw kan het nationalisme de links-rechtse tegenstelling enigszins overstijgen. Maar het doel van het nationalisme, met de waarden- en analyseschema’s die eraan ten grondslag liggen, verschillen fundamenteel als het erop aankomt het vormen van sociale en culturele machtsverhoudingen in de natie. In een recent interview met de weekenduitgave van de krant De Standaard zegt M. Hroch over Vlaanderen dat: “Vlaanderen zijn natievormingsproces voltooid heeft. De Vlaamse natie bereikt alle sociale lagen van de bevolking. Het heeft eigen academici, ondernemers, media, een hoge cultuur, een eigen onderwijs beleid. Een Vlaamse staat is niet meer nodig”. De zogenaamde wetenschappelijke onderbouwing van dit voltooide Vlaanderen sluit perfect bij wat in de lagere en hogere burgerij van Vlaanderen leeft en wellicht ook in grote delen van de N-VA. De Vlaamse beweging is voor Bart De Wever dan ook irrelevant geworden. De academische goeroe M. Hroch zegt in feite : Mannen en vrouwen stopt ermee, jullie hebben al gewonnen”. Hierbij sluit de stelling van Lode Wils- Bruno De Wever aan. De “minimalistische” strekking Frans Van Cauwelaert, met figuren als een Karel Van Miert, Wilfried Martens, Hugo Schilz en Jean-Luc Dehaene hebben via geleidelijkheid en staatshervormingen het nu “voltooide Vlaanderen” gerealiseerd. Het Vlaams nationalisme was voor hen een stoorzender. Het heeft dat proces in hun ogen alleen maar vertraagd, gesaboteerd. Bovendien stond het Vlaams nationalisme klaar om, uiteraard uit eigen belang, België over te nemen. Het VNV tijdens WOII, de N-VA vandaag. De harde kern nationalisten handelen volgens het vermelde duo louter uit rancune vanwege de repressie, prototype Mark Grammens. Zij houden het kleinsteeds, op mythen gebaseerd calimerodiscours in stand. Maar wie heeft gewonnen? In Vlaanderen voelen zich meer en meer werkenden, sociaal uitkeringstrekkers, armen, gepensioneerden de verliezers. De Vlaamse voedselbanken groeien als kool, de zelfmoorden groeien pijlsnel alsook Vlaamse jongeren in psychische moeilijkheden (rode neuzencampagne). De zorgsector betoogde enkele weken geleden met zo’n 15.000 tegen de onhoudbare werkdruk en besparingsplannen, vakbonden mobiliseren tienduizenden Vlamingen tegen het sociaal bloedbad dat rechts aanricht. De bankiers, diamantairs, drinken champagne in het “voltooide Vlaanderen”. En als toetje: Bart De Wever heeft het graag over het “bewapend bestuur”.
Vlaamse historici hebben een belangrijke plicht het Vlaams nationale verleden te analyseren. Het te verklaren tot in de kleinste details lijkt me niet meer dan normaal. Maar wanneer militant pro- of antigevoelens ten aanzien van het onderwerp komen bovendrijven en voornamelijk Belgische premissen en dogma’s toonaangevend worden, lijkt de wetenschap veraf. Natuurlijk, waardenvrije historische analyse bestaat niet zoals de gekende linkse historicus Jan Romein (1893-1962) ooit zegde : “Eigenlijk zegt een historisch werk meer over de schrijver- historicus dan over het behandelde onderwerp. Volledig waarden vrije geschiedenis bestaat niet”.
Historici kunnen echter te veel militant worden. Bruno De Wever verklaarde op een colloquium over Tony Herbert enkele jaren geleden dat bij de August Bormsverkiezing de mensen eigenlijk niet voor Borms gestemd hebben. Als je dat zomaar stelt dan geef je de indruk de democratische legitimiteit van Borms niet bestond. Of zit er in die stelling toch een adder onder het gras? De familie De Wever staat bekend als hevig, en genetisch anti- links. Bruno bekende, naar zijn plotse verklaring in het VRT- praatprogramma “Alleen Elvis blijft bestaan” (2013) dat hij als jongeling vele jaren terug samenwerkte met Westerse inlichtingendiensten en regelmatig naar Polen en Moskou reisde om er anti- communistische boekjes en geld over te smokkelen voor dissidenten. In de verkiezing van August Borms riepen de communisten, Jef Van Extergem en de het KP-blad De Rode Vaan op voor Borms te stemmen! August Borms boekte mede door die steun een grote zege met 83.000 stemmen! Heeft August Boris geen democratische legitimiteit omdat hij met steun van de de communisten, 83.000 stemmen behaalde in Antwerpen?
In het nationalisme komen vaak ingewikkelde geschiedenisstromen samen waar oorzaak en gevolg niet altijd duidelijk is. Is het Koerdisch nationalisme oorzaak of gevolg van het Ottomaanse en later Turkse natievormende nationalisme? We hebben het dan nog niet over de ingewikkelde verhouding tussen naties en klasse. Iets wordt nationalisme als het (niet uitgesproken) nationalisme van de heersende klasse in vraag stelt of bedreigt. Denk bijv. aan het Engelse of Britse nationalisme versus het Ierse. Of het nationalisme van de Verenigde Staten verpakt als “exceptionalisme” , een nationalisme dat “vrede en democratie wil verspreiden” via “humanitaire” bloedige oorlogen. En natuurlijk het Vlaams nationalisme dat een uitverkoren schietschijf is van het Belgisch nationalisme (maar zichzelf zo niet noemt). De theorieën van de academische goeroes betreffende het nationalisme zijn intellectueel interessant. Doch zoals alle theorieën beperkt en niet universeel toepasbaar. Ze zijn meer de schijnwerpers die gericht zijn vanuit een bepaalde invalshoek, om ingewikkelde maatschappelijke problemen van de taal, de cultuur, de staat, de sociaal- economische klassen te belichten en mensen te helpen hun oordeel te vormen. Bepaalde theorieën kunnen ook deel uitmaken van het narratief van het heersende machtscomplex om bewegingen te neutraliseren die potentieel een bedreiging zouden kunnen vormen. De verkopers van het “ Vlaamse voltooide natievormingsproces” schurken aan bij dezelfde club als diegenen die na de val van de Berlijnse Muur (1989) spraken over het einde van de geschiedenis en de intrede van een definitief wereldsysteem van “liberalisme en kapitalisme”. Vandaag zien we sinds de vnl. Westerse bankencrisis van 2008, hoe dat liberalisme op zijn grondvesten davert en de samenleving meesleurt. En hoe als reactie op dit kosmopolitisch wereldsysteem van rovende elites en hun collaborateurs een nationalistisch reveil komt van de slachtoffers. Het ‘voltooide Vlaanderen’ is niet het einde van de geschiedenis. Vrij snel zal blijken dat dit voltooide Vlaanderen een verdampend Vlaanderen aan het worden is. Een Vlaanderen waar de tanden van de leeuw gebroken zijn, zijn nagels uitgetrokken, hij uitgehongerd wordt om de leeuw nadien naar de voedselbank te sturen. En dat dit verzet zal uitlokken. Met een echte leeuw. De academische nationalismegoeroes die hun beroep ernstig nemen leggen zich niet neer bij het verhaal van het “voltooide Vlaanderen”. Een Vlaamse onafhankelijkheidsbeweging van soevereiniteit en solidariteit? Het moet allemaal nog beginnen!
