Sinds de 19e eeuw hebben de werknemers en hun vakbonden gestreden voor waardig werk. In honderd jaar strijd werden positieve resultaten geboekt. Maar sinds de neoliberale pletwals van deregulering, maximaal winstbejag over de samenleving dendert, is de strijd voor Waardig Werk terug bij af. De mainstreammedia hebben, gisteren, 7 oktober, de dag voor Waardig Werk vergeten. Dat is niet toevallig. Wij in elk geval niet. Zonder waardig werk lonken ontsporingen in de samenleving, individueel, sociaal én politiek.
Op internationaal vlak is de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) actief die een agentschap is van de Verenigde Naties waarin regeringen uit 185 landen, vakbonden en patronaat vertegenwoordigd zijn. Sinds 2017 is gewezen ACV-voorzitter Luc Cortebeeck voorzitter van de IAO. Het hoofddoel van de organisatie is de strijd voor waardig werk, wereldwijd en de kapitalistische uitbuiting te milderen. Ook het ABVV maakt deel uit van de IAO. De IAO werd opgericht in 1919 om de strijd aan te gaan tegen de slechte werkomstandigheden en ontstond ook in de sfeer van opkomende vakbonden, en van linkse, revolutionaire gebeurtenissen in Rusland en Duitsland,…. Het internationaal secretariaat bevindt zich in Genève Zwitserland waar zo’n 2.700 mensen werkzaam zijn uit ca 150 landen. De IAO heeft ook nog 40 vestigingen wereldwijd. Dank zij de strijd van de IAO worden bescheiden, maar betekenisvolle successen geboekt inzake lonen, arbeidsvoorwaarden,enz… ondanks de machtige tegenstand van fabriekseigenaren, lakse en onwillige regeringen. Vakbondsverantwoordelijken riskeren in sommige landen in hun strijd voor waardig werk vaak hun leven en worden soms vermoord door rechtse doodseskaders.
De Internationale Arbeidsorganisatie (IAO)
Een succes van de IAO was het project “Better Work” opgezet in 2009. Door deze actie zijn de arbeidsomstandigheden in fabrieken die meer dan drie miljoen arbeiders te werk stellen verbeterd door meer dan 60 wereldmerken uit de confectie en 1.200 bedrijven te mobiliseren. In Jordanië bijvoorbeeld worden vertegenwoordigers van migranten werknemers nu vertegenwoordigd door een collectieve overeenkomst, de betrokken bedrijven hebben voor 50% vooruitgang geboekt op het vlak van de naleving van bepalingen inzake veiligheid en gezondheid op het werk en 100% voor wat het storten betreft van een minimumloon. In Leshoto-Afrika heeft “Better Work” ertoe bijgedragen dat alle fabrieken die deelnemen aan het project, de discriminatie wegens Hiv/Aids , is gestopt in een land waar het Aids-virus sterk verspreid is. Voor de IAO zijn er vier peilers voor de bevordering van “Waardig Werk”: bevordering van werkgelegenheid door de ontwikkeling van kleine, lokale ondernemingen; het recht op een job, de uitbreiding van de sociale bescherming en levensvatbare lonen, en de bevordering van de dialoog.
De strijd voor waardig werk betekent ook dat de uitbuiting van kinderen (foto) gestopt wordt. De laatste jaren werden door de IAO meer dan 200 projecten opgezet om kinderarbeid te bestrijden. Sinds 2003 werden ongeveer 1 miljoen kinderen uit de kinderarbeid gehaald of werd verhinderd dat ze erin belandden. Het totaal aantal jongens en meisjes als slachtoffer van kinderarbeid is met 30 procent afgenomen tussen 2000 en 2012, en is van 246 naar 168 miljoen gedaald. Dat laatste cijfer blijft onaanvaardbaar. Dat betekent meer dan één tiende van het totaal aantal kinderen in de wereld. Vijf miljoen van vernoemde kinderen zijn slaven, slachtoffers van mensenhandel. De IAO stelt dat “ er een sterk verband is tussen armoede van gezinnen en de kinderarbeid. Kinderarbeid geeft de armoede door van generatie op generatie door de kinderen van school weg te houden en hun mogelijkheden van sociale opgang te blokkeren”. Wereldwijd is er ook de plaag van de dwangarbeid, de moderne slavernij. In 2016 werden bijna 25 miljoen mensen wereldwijd slachtoffer van dwangarbeid. Wat betreft de 25 miljoen mensen, daarvan worden er 16 miljoen uitgebuit in de privé sector in huishoudelijk werk (ook ambassades), de bouwsector, de landbouwsector. 4,8 miljoen mensen zijn het slachtoffer van seksuele uitbuiting en 4 miljoen mensen worden door de staat, in een dictatuur, gedwongen tot arbeid. Vrouwen en meisjes worden zwaar getroffen: ze vertegenwoordigen 99% van de slachtoffers in de seksindustrie en 58% in andere sectoren. Dwangarbeid en slavernij genereren meer dan 150 miljard dollar aan illegale winsten per jaar, zegt de IAO.
Europa: the race to the bottom
In de ontwikkelde kapitalistische wereld degraderen vandaag de arbeidsomstandigheden en de lonen voor miljoenen Europeanen. Er vindt een “tiermondisering” plaats van de arbeidsomstandigheden in de rijke kapitalistische landen. Ze maken gebruik van wingewesten: in de VSA Centraal- en Zuid Amerika, in Europa Oost Europa om “waardig werk “ te ondermijnen. We spreken dan niet alleen van de arbeiders in de laaggeschoolde beroepen. Maar ook in beroepsgroepen met een hoge scholingsgraad, en redelijke lonen en inkomens drijft men steeds verder af van “waardig werk” door een steeds grotere uitbuiting. “Waardig werk” is niet een zorg van de privé eigenaars van bedrijven. De grote Vlaamse baas mijnheer Fernand Huts, is niet alleen een grote klant van belastingparadijzen. Hij probeert al jaren pruts jobs in te voeren in zijn bedrijf Katoennatie en Logisport. Bij de vliegtuigmaatschappij Rynair (foto) van mijnheer Michael O’Leary voeren de werknemers al weken actie voor waardig werk. De Ryan werknemers 
noemen zich de slaven in een net kostuum of rokje. Werknemers zijn bij deze bazen geen mensen met rechten, maar een ding dat zo weinig mogelijk mag kosten. Zelfs als dit gepaard gaat met de vernietiging van elementaire sociale rechten zoals recht op een menswaardig leven, gezondheid, psychisch welbevinden (burn out). Vrachtwagenchauffeurs kamperen soms maandenlang in hun vrachtwagen, ver van hun gezin. Enkele jaren geleden gebeurde het in Vlaanderen dat een bouwvakker die in het zwart werkte en ziek werd gedumpt werd in een gracht.
Het politieke en wettelijke kader werd de jongste dertig jaar daarvoor gecreëerd in de Europese landen, met de Europese Unie als drijvende kracht. Samen met de patronale lobby’s. Vooral voor de bouwsector en de vrachtwagensector. Maar ook in de West Europese welvaartsstaten is de jongste dertig jaar heel wat sloopwerk gebeurd om het wettelijke en financieel kader van “waardig werk” te ontmantelen. De politieke klasse, die de jongste decennia de lakens uitdeelde (sociaaldemocraten, christendemocraten, liberalen) hebben veel boter op het hoofd. Nemen we het voorbeeld van de transportsector.
In Knack verscheen daarover een interessante bijdrage (3 oktober 2018). De race to the bottom deed vele West-Europese transportbedrijven het voorbije decennium massaal verhuizen naar de nieuwe Oost- Europese EU-lidstaten, Polen op kop. Vandaag zijn er in Polen meer dan 30.000 transportbedrijven actief, met ongeveer 800.000 vrachtwagens. Die vrachtwagens moeten bestuurd worden. Maar hier knelt het schoentje. Poolse transportbedrijven, filialen van Westerse bedrijven vinden nog nauwelijks Poolse chauffeurs. De jobs zijn eerder moderne slavenjobs. Met lage lonen, slechte arbeidsomstandigheden, geen of onvoldoende sociale bescherming. In plaats van betere lonen en werkomstandigheden te geven, gaan de eigenaars van bedrijven uit West Europa op zoek naar even goedkope chauffeurs, in het oosten. Met duizenden vergunningen uitgereikt in Polen, worden nu Oekraïense chauffeurs gerekruteerd, gevolgd door Wit-Russen (5.000), Moldaviërs (1000) en Russen, Filippijnen. De race tot the bottom blijft voortduren.
Frank Moreels, voorzitter van de Belgische transportvakbond BTB-ABVV en van de European Transport Workers Federation (foto) voerde in vergadercenakels en op straat reeds vele acties voor “waarduig werk” , maar de race to the bottom houdt niet op. Hij ervaart van dichtbij hoe de Europese Unie geen einde wil-kan maken aan the race. “De EU heeft zeker boter op het hoofd. We hebben sinds vorig jaar 2017 de European Labour Authority, een orgaan dat wordt beschouwd als de Europese koepel van de sociale inspectie. Dat klinkt mooi, maar de realiteit is dat die koepel geen initiatiefrecht en bevoegdheid heeft. Hij treedt hoogstens coördinerend op. We zitten met een Unie die wel regels afspreekt, maar er niet in slaagt om die te controleren of af te dwingen”.
Klotejobs
Zoals we eerder stelden is de strijd voor waardig werk niet beperkt tot die arbeiders die actief zijn in beroepen waar de scholing eerder laag is zoals de transportsector, de schoonmaakbedrijven, de bouwsector. Maar in de beroepen met een hogere onderwijsopleiding is het vaak niet veel beter. We denken aan de gezondheidssector waarin verpleegsters, dokters op de spoeddiensten en in de operatiezalen vele uren werken met soms rare, niet opgevoede, agressieve patiënten die soms religie boven de normen van het medisch handelen plaatsen. In een aantal uitstekende bijdragen in Humo, onder de titel “Dossier Klotejobs” (11 &18 september 2018) komen dierenartsen, tandartsen, verpleegsters aan het woord. Neem bijvoorbeeld de tandartsen. Ze beoefenen, na zware universitaire studies, een job die soms ver af is van waardig werk. In de Humo- bijdrage komen tandartsen aan het woord. Het werkveld van een tandarts is zeer klein: 10 kubieke centimeter klein: de mond. Bij bijv. een tandontzenuwing zijn de tandartsen gemakkelijk meer dan één uur bezig met dezelfde tand, in een moeilijke onnatuurlijke werkhouding. Na een aantal jaren kunnen tandartsen al een hernia krijgen in de rug. Tandarts Katrien: “ Mensen zorgen niet goed voor hun gebit, maar ze verwachten wel dat we het even zullen oplossen. Daar kan ik echt moedeloos van worden…Agressie van patiënten is één van de redenen waarom we steeds meer moeite hebben om de wachtdiensten te bemannen…De administratie is zo erg geworden dat de meeste tandartsen de papierberg uitbesteden…Voorts heb je het fenomeen van de binnen- en buitenlandse investeerders die praktijken in Vlaanderen opkopen waarin ze dan tandartsen in te werk stellen. Ook tandartsen uit Spanje, Portugal, Griekenland die een zogenaamde opleiding krijgen en goedkoper werken. Die investeerders zijn vooral geïnteresseerd in winst. Dan gebeuren er ongelukken. Ook dat is een trend die veel tandartsen zorgen baart”.
De strijd voor waardig werk is niet alleen een sociaaleconomische strijd, maar ook een culturele strijd waarin de emancipatorische waarde, de bijdrage aan de samenleving en vooral de waardering voor menselijke arbeid centraal staan. Sommige goedmenende vakbondsmensen, beroepsuitoefenaars en politici denken dat de strijd voor waardig werk duurzame resultaten kan boeken binnen de kaders van een sociaal gecorrigeerd neoliberaal kapitalisme. We denken dat er meer nodig is. We denken aan grondige veranderingen in de economie, die de kaders waarin vele beroepen opereren zullen moeten vervangen door humanistische arbeidsvoorwaarden voor werkenden, om de strijd voor “waardig werk” te winnen.
