Na de Amerikaanse breuk op 8 mei jl. met het in 2015 gesloten nucleaire akkoord met Iran en het terug invoeren van economische sancties dreigen de Europese bedrijven, actief in Iran, een bittere pil te moeten slikken. Immers, zij dreigen ook gesanctioneerd te worden door de VS. In Europa gaan stemmen op tegen de rol van de VS als economische gendarm in de wereld. Gaan de Europeanen hun soevereiniteit willen-kunnen veroveren op het Amerikaans-Atlantisch ‘bondgenootschap’? Brengt een meer Continentaal gericht Europa, onder de stimulans van Frankrijk-Duitsland, soelaas?
Unipolaire wereld
Na de val van de Sovjet-Unie waren de VS de enig overgebleven supermacht. De unipolaire wereld onder de dominantie van de VS leek onvermijdelijk. Maar vandaag 2018 zijn er nieuwe naties die zich ontwikkeld hebben en in de ogen van de VSA een gevaar betekenen voor hun mondiaal machtsmonopolie, niet in de laatste plaats de economische macht van Europa, vnl. van Duitsland en Frankrijk.
Charles De Gaulle: voorstander van een Europa der naties van Lissabon tot de Oeral
Een eerste belangrijk belangenconflict in het Atlantisme manifesteerde zich in 2003 toen President G. Bush jr. en zijn Britse poedel Tony Blair, ten oorlog trok naar Irak onder valse voorwendsels, zonder goedkeuring van de Verenigde Naties. Voor de eerste keer kwam er een scheur in het Atlantisch bondgenootgenootschap toen twee belangrijkste Europese landen: Frankrijk, onder impuls van president Jacques Chirac en eerste minister Dominique de Villepin, en Duitsland o.l.v. kanselier Gerhard Schröder, weigerden mee te stappen in de Irak oorlog. Zij vervoegden zo de politici die tijdens de Koude Oorlog in de tweede helft van vorige eeuw, trachtten Europa van onder het Amerikaanse juk weg te trekken. Zoals de Franse president Charles De Gaulle ( foto), de sociaaldemocratische regeringsleiders Olaf Palme (Zweden), Willy Brandt (Duitsland) en Bruno Kreisky (Oostenrijk) of de communistische leider van de PCI in Italië Enrico Berlinguer. Al deze en andere voorbeelden waren eerder uitzonderingen. De meerderheid van de Europese elites gingen vaak op bedevaart naar Washington of volgden in het land cursussen aan universiteiten om hun Atlantische loyauteit op te poetsen. De façade werd zorgvuldig gekoesterd dat we de partners waren van de VSA. Maar in feite hadden we niet de minste soevereiniteit. Bijv. na de massale rakettenbetogingen in België in de jaren tachtig, volgde een debat in het parlement over het al dan niet plaatsen van de Amerikaanse raketten, en eerste minister Wilfried Martens verzweeg dat de raketten tijdens het debat al onderweg waren naar Florennes. Het meest recente voorbeeld wordt geleverd door de economische sancties tegen Rusland, op bevel van Washington. De Krim zou geannexeerd zijn geweest door Rusland. Maar er was een democratisch referendum waarin de meerderheid van de Krimbewoners terug naar Rusland wilden. Het is de typische dubbel moraal als we het over het stukje grond Kosovo hebben dat zonder referendum onafhankelijk werd, of de bezette gebieden van de Palestijnse gebieden door Israël waar dit land niks hinder van ondervindt. Het zijn sancties die nauwelijks de VS raken, maar wel de Europese en de Russische economie.
President D. Trump zegt de nucleaire Iran deal op
Na twaalf jaar onderhandelen werd in 2015 een nucleaire deal gesloten met Iran, waarin het afziet van de aanmaak van kernwapens en bereid is controles toe te laten van het Internationaal Atoomagentschap. In ruil zou begonnen worden met het schrappen van de economische sancties van het Westen t.a.v. Iran, buitenlandse investeringen zouden terug op gang komen. Het akkoord werd ondertekend door de vijf permanente leden van de VN- Veiligheidsraad ( de Verenigde Staten, onder president Barack. Obama, Groot-Brittannië, Frankrijk, China, Rusland). Duitsland en de EU waren betrokken bij de overeenkomst. Voor Europese bedrijven die produceren in en handel drijven met Iran, was het akkoord een zegen. Een aantal bedrijven uit Nederland, België, Duitsland en vooral Frankrijk sloten miljarden contracten af. Bijv. de grote vliegtuigbouwer Airbus ( een samenwerkingsverband tussen Franse, Duitse en Spaanse bedrijven), de Franse oliereus Total en de Brits- Nederlandse Shell, de Franse autoconstructeurs Renault en Peugeot.
Op 8 mei jl. zegde de Amerikaanse president Donald Trump het akkoord eenzijdig op en voerde economische sancties in voor Teheran. Het venijnige aan de Amerikaanse sancties is het principe van de “extraterritorialiteit”. Dat wil zeggen als een bedrijf relaties heeft met Iran, kunnen ze van de Amerikanen via hun activiteiten in de VS boetes of sancties krijgen. BNP-Paribas, ook actief in de VSA, is zo beboet omdat de bank activiteiten ontplooide in landen die op de sanctielijst stonden. Het ging om een boete van niet minder dan 10 miljard dollar! Gezien het internationaal financieel systeem sterk verweven is, zitten vele Westerse en andere bedrijven gevangen in het spinnenweb van de Amerikanen. In dat verband mag niet uit het oog verloren worden, dat die landen die trachten zich los te wrikken uit het dominant wereldwijd dollar- betalingssysteem (foto) waarlangs alle transacties verlopen, en nationale of andere munteneenheden als alternatief kiezen, het doelwit bij uitstek zijn van de Amerikanen voor sancties en vernietigende aanvallen zoals in Libië en Irak. Ook Iran heeft maatregelen genomen om de petro-dollar niet meer als betalingsmunt te gebruiken.Rusland en China die via de BRICS-landen openlijk een beleid voeren van handel tussen nationale munten om de US-dollar uit te schakelen, maken hen tot vijand nr 1 van de VS. Ook de euro is een doorn in het oog als hij door landen meer en meer gezien wordt als alternatief voor de US- dollar.
Iran-deal: wake up call voor meer Europese soevereiniteit?
De eenzijdige beslissing va de VS om zich terug te trekken uit een reeks internationale akkoorden, klimaat, handel, en nu ook het nucleair akkoord met Iran brengt heel wat in beweging op het geo-economische- en geopolitieke schaakbord. Ondanks de bedevaarten van president Emmanuel Macron en kanselier Angela Merkel naar het Witte Huis heeft de Amerikaanse president niet de moeite gedaan er rekening mee te houden. John Bolton, veiligheidsadviseur van de president, conservatieve superhavik en oorlogstoker, stelt een ultimatum aan de Europese bedrijven. Hij beveelt hen te stoppen met hun activiteiten om niet bloot gesteld te worden aan Amerikaanse sancties, die het gevolg zijn van het opzeggen van het nucleair akkoord met Iran. Het imperium beveelt, en de vazallen volgen? Vandaag zien we dat de belangrijkste EU-staten weigeren te plooien voor de Amerikaanse dictaten en het nucleair akkoord met Iran willen behouden. Hebben de Europese elites hun grenzen bereikt van loyauteit aan Washington en aan het Atlantisme? Vooral regionale grootmachten als Frankrijk en Duitsland worstelen ermee. De hoofdredacteur van het invloedrijke Duitse weekblad Der Spiegel vertolkt goed het gevoel dat in Duitsland heerst: “Het Westen zoals wij dat tot nu toe kenden bestaat niet meer. Onze relaties met de VSA zijn niet vriendelijk, men kan met moeite spreken van een partnerschap”, betreurt hij in ongewoon harde bewoordingen. Op het politieke vlak verheugt de Duitse minister van Financiën, Olaf Scholz er zich over dat er een gemeenschappelijk Europees front bestaat en, “dat wat er in het geding is de Europese soevereiniteit die ons toelaat te bestaan en ons te verdedigen”. De Franse minister van Economie Bruno Le Maire is verontwaardigd over de dreiging met Amerikaanse sancties ten aanzien van Europese bedrijven. “Het is onaanvaardbaar dat de VSA de economische gendarme zijn van de planeet aarde”. De Franse minister verzette zich al eerder tegenover de Amerikaanse druk. De Amerikaanse minister van Justitie behoudt zich het recht voor elke buitenlandse onderneming te vervolgen en boetes op te leggen als zij de dollar gebruikt of zelfs Amerikaanse communicatiemiddelen gebruikt. Gezien de verwevenheid van de financiële wereld kan het buitenlandse bedrijven moeilijk gemaakt worden.
Daarom dat de EU broedt op tegenmaatregelen die Europese bedrijven in Iran zouden beschermen tegen de Amerikaanse sancties. Vooral bij Europese bedrijven die grote belangen hebben in de VS zal het moeilijk liggen. Maar of dit gaat lukken is een vraag. En wat met de pro-Atlantische krachten? Een jarenlange vazalstatus heeft je weerbaarheid niet versterkt, op financieel en economisch vlak, integendeel. Misschien brengt een meer Continentaal Europa soelaas wanneer de relaties met Rusland genormaliseerd zouden worden (in het vooruitzicht van de Brexit waardoor de invloed van het Angelsaksisch Atlantisme zal verminderen)? EU- President Donald Tusk, voorzitter van de ministerraad van de EU, doet zijn “duit in het zakje” op een informele bijeenkomst van EU-ministerraad in Bulgarije (16/05): “Met zo’n Amerikaanse vrienden, hoef je geen vijanden meer te hebben”. In dit dossier zien we dat soevereine nationale staten in Europa in staat zijn gemeenschappelijke posities in te nemen op Europees vlak en het initiatief nemen. Hopelijk blijft het niet bij klagen en zagen, maar worden, waar nodig, soevereine tegenmaatregelen genomen die de belangen van Europa beschermen tegenover het Amerikaanse bullebak geweld.
