Met veertig jaar lang beukende neoliberale vloedgolven is de democratische staat vandaag een residu, een Hollywood façade geworden. Achter de façade wordt het spel gespeeld van de lobby’s en ondemocratische cenakels. De covid pandemie, de koopkrachtcrisis, geld voor wapens en geen euro voor de noden in de sociale zorg, het grof spel van het kapitaal tegen de 9.000 Delhaize werknemers: dat, en nog veel meer, heeft mensen de ogen geopend. Zij willen af van de schone schijn democratie. Enquêtes in Vlaanderen wijzen erop dat vele kiezers dit doorhebben en hun kiesgedrag aanpassen.
Verkiezingen (foto)
als de expressie van de volkswil en als legitimeringsmechanisme voor de politieke macht blijven een belangrijk democratisch kapitaal. Er is jarenlang voor gestreden tegen verlichte despoten, ook in België. Maar verkiezingen kunnen gemakkelijk gemanipuleerd en gerecupereerd worden voor en na de stembusgang. Zelfs in dictaturen en autocratieën worden nu verkiezingen georganiseerd. Maar als de verkiezingsuitslag niet conform de belangen van de dictatuur is in bijv. Myanmar-Birma, wordt de overwinnaar van de oppositie Aung San Suu Kyi gevangen gezet. Of worden smakken dollars gesponsord aan de voorkeurs kandidaat van de superrijken en het westen als hij dreigt te verliezen, zoals in de ‘ontluikende democratie’ van Rusland (in 1996 de verkiezing van Boris Jeltsin in de tweede ronde ten nadele van de communistische presidentskandidaat Gennadi Zjoeganov). Het democratisch gehalte van een samenleving is veel meer dan verkiezingen.
De essentie van de democratie is een werkwoord: het permanent streven naar een beleid door en voor het volk. Er zijn globaal periodes van progressie (vorige eeuw) en tijden van regressie. Harde feiten en het instinctief aanvoelen van het grote publiek geven aan dat we vandaag ondergedompeld zijn in een democratische regressie. Een beleid door het volk is vervangen door een beleid van de particratie, advocatenkantoren en consultancyclubs, de cenakels van banken en internationale instellingen. “Voor” het volk is democratie al bijna een lege doos geworden, zoals we in wat volgt zullen opmerken.
Het democratisch strijdterrein is internationaal de natie, de nationale staat. Vandaag worden beslissingen genomen in de cenakels, in achterkamers van internationale organisaties. Daarin worden de belangen van het volk opgeofferd aan de belangen van mondiale entiteiten zoals multinationals, grootbanken, niet verkozen technocratische structuren (ECB-EU-IMF bijv.) grotendeels gedomineerd door het westen. In deze besluitvorming bestaat de democratie niet. Je hoort en leest alleen de stem van technocraten, managers en aandeelhouders.
De politiek filosofe Chantal Mouffe schrijft terecht in haar essay ‘Over het politieke’ (2008) dat de globalistische kosmopolitische benadering, in ruil voor fictieve nieuwe rechten, de oude rechten van de soevereiniteit opoffert. “Doordat ze internationale instituties het recht geeft om de soevereiniteit te ondermijnen, en de burgers het democratisch recht ontzegt van vele landen op zelfbestuur….” Di Battista, een vertegenwoordiger van de Italiaanse Vijfsterrenbeweging zei ooit over democratie in de geopolitieke verhoudingen: “De hoeveelheid democratie die men wil exporteren naar een land is altijd in verhouding tot de hoeveelheid grondstoffen die er is”.
Vrije meningsuiting
Een van de basisgegevens van een naar democratie strevende samenleving is het recht om “te denken wat men wil en te zeggen wat men denkt”. In vele landen is dit recht verankerd in de grondwet. Maar, vele regeringen, organisaties en regimes hebben dat recht vandaag op een of andere manier beknot. Zeker in gespannen tijden zoals met binnenlandse conflicten en in oorlogen. Censuur was één van de middelen van de gevestigde machten om de vrijheid van meningsuiting aan banden te leggen. Bijv. in de katholieke kerk heerste honderden jaren censuur.
Er is formeel een recht op vrijemeningsuiting. Het is echter klassen gebonden in de gedigitaliseerde kapitalistische maatschappij De vrije meningsuiting is in handen van de grote mediaoligarchen. Bijv. nadat Tony Blair, sociaaldemocraat van Labour in Groot-Brittannië, in 1997 verkozen was, was het eerste wat hij deed het vliegtuig nemen voor een “audiëntie” bij Rupert Murdoch, een reactionaire mediamogol en eigenaar van de belangrijkste Britse persorganen. Er is bij ons de Vlaamse mediamagnaat Christan Van Thillo (De Pers Groep – DPG- met o.m. VTM, Het Laatste Nieuws, humo, De Morgen…). Een mediamagnaat kan zijn recht op vrije meningsuiting breed uitsmeren in kranten, kappersblaadjes, televisie, radio, internet voor een miljoenenpubliek in vergelijking met de doorsnee burger. Typisch is het actuele gedoe rond Bpost. Alle mogelijke wantoestanden passeren de revue. Maar waar zit Dhr. Van Thillo? Journalisten die werken voor zijn pers- en mediabedrijven “vergeten” de rol van de mediabedrijven in dit schandaal uit de doeken te doen. “immers om een geheime deal te maken van ca 700 miljoen euro om kranten en tijdschriften te bedelen moet je minstens met twee zijn”, zegt de onderzoekssite Apache terecht.
Christian van Thillo, de media- en krantenkoning (Vrij Nederland)
In de huidige sociaaleconomische verhoudingen kan de mediamogol, een kleine elite van politici een eigen invulling geven aan het recht op vrije meningsuiting. Bijv. nemen we de slogan: “Werk emancipeert”.
In het discours komt niet aan bod dat werk in het huidig regime niet emancipeert. Integendeel vele werknemers -lager en hooggeschoolde- werken afstompend. Ze functioneren aan de rand van de afgrond met stress en tegen te lage lonen en slechte arbeidsvoorwaarden.
De machtsverhoudingen maken dat bestuurders en managers onevenredige loons- en bonusverhogingen incasseren, terwijl de werknemers geconfronteerd worden met een wettelijk afgedwongen loonblokkering. Dit alles wordt verzwegen, met mondjesmaat gelost of verteld in een ‘normaliseringsverhaal’.
We herinneren aan de onzekerheid van flexjobs van vaak werkende armen. We spreken nog niet over de slavernij van bijv. bouwvakkers die door onderaannemers op een bittere wijze ervaren hoe “werk emancipeert”. Of de naakte uitbuiting van stagairs in ziekenhuizen en woonzorgcentra. Soms wordt er cynisch gezegd: “in een democratie mag je zeggen wat je wil, maar ben je niet verplicht te luisteren”.
De politici, zogenaamd van het gematigde centrum doen, met Vooruit-voorzitter Conner Rousseau op kop, voorstellen voor een verplichte basisbaan voor mensen die langer dan twee jaar werkloos zijn. Het klinkt rechtse partijen als muziek in de oren. Of voor huisvrouwen en mensen die ziek zijn en maar moeten genezen en gaan werken. Het erge is, dat over al deze gewone mensen een sluier van profitariaat, luiheid en plantrekkerij wordt gehangen(tekening)
. De media zijn de toeters om deze eenzijdige voorstellen kond te doen.
Als de “democratische” politici mensen een lot uittekenen van krakende, werkende muilezels in plaats van emancipatie, dan hoeft het niet te verwonderen dat het geloof in de democratie naar het vriespunt zakt zoals een recente enquête aangeeft.
Hetzelfde met de manier waarop de democratische politici jongleren met kindergeld. (In Vlaamse newspeak: ‘groeipakket’). Het kindergeld is vandaag de buffer voor vele arme gezinnen tegen armoede. Rechts (N-VA) en centrumlinks (Vooruit) openen samen in pers en media de aanval om een deel van dat geld te besteden aan wat de overheid meent het te moeten uitgeven omdat, tussen de regels te horen, de ouders te dom, te laks zijn. Ze vergeten wat de dwingende macht van het consumentisme en lage geletterdheid doet met deze mensen. Vanuit de liberale hoek bakt men het bruinst door te stellen dat niet de te lage lonen het probleem zijn, maar de te hoge uitkeringen.
De vrije meningsuiting is dus gekleurd door de machtsverhoudingen in een door mediaoligarchen, conservatieve, imperialistische elites overheerste omgeving. De politieke klasse aan de macht, die zich graag gematigd en democratisch noemt, associeert de democratie voor miljoenen mensen met het extremisme van onrechtvaardigheid, cynisme en sociale afbraak. Wie oorlogsmisdaden en corruptie aanklaagt zoals Julian Assange wordt in de kerker geworpen.(foto)
Veiligheidsobsessie
De vrije meningsuiting wordt niet alleen door de economische machtsverhoudingen bepaald. Maar ook als gevolg van de obsessie rond veiligheid. De heersende elites beweren dat de veiligheid overal en voortdurend in gevaar gebracht wordt door de met veel mist omgeven terroristische organisaties en hun aanhangers. Als er al dreigingen zijn, komen ze vooral uit landen waar de zichzelf noemende democratieën oorlogen begonnen. Ze initieerden interventies en oorlogen (Afghanistan, Irak, Libië, Palestijnen, Syriërs…) met als gevolg vluchtelingenstromen van ontwortelde mensen. Die obsessie voor veiligheid doet de gewone burgers kiezen tussen hun veiligheid of democratische rechten van vrije meningsuiting.
Die veiligheidsobsessie heeft alvast één gevolg voor de economie. Er groeit een vraag naar de ontwikkeling van een winstgevende hoogtechnologische afluisterindustrie. In Europa sloten heel wat ‘democratische regeringen’ contracten af met de afluisterindustrie. Het is een methodisch opgezet systeem betaald met belastinggelden om critici die gebruik maken van hun recht op vrije meningsuiting te controleren en te onderdrukken.
Een onderzoeksommissie van het Europees Parlement publiceerde eind 2022 een rapport als uitloper van de onthullingen over het wereldwijd gebruik van Pegasus-software om politieke opposanten, journalisten en ander vervelende democraten te bespioneren. In Spanje zette Madrid ‘spyware’ in tegen 65 Catalaanse parlementsleden, leden van het Europees Parlement, advocaten en ngo’s. In Polen en Hongarije is de toestand zorgelijk. Sociaalliberaal Europarlementslid de Nederlandse Sofie in ’t Veld, die namens een commissie het rapport ter zake opstelde, zegt dat deze afluisterpraktijken een directe bedreiging zijn voor de Europese democratieën.
De democratie, in de vangarmen van de octopus
Onze democratie zit tussen de vangarmen van de octopus van de superrijken. Bijna alle leven in de maatschappij- met hier en daar nog wat oases- wordt geleid door het privaat winstbelang. We kunnen vandaag niet meer spreken van een democratische welvaartsstaat, maar in het puin ervan, is een neoliberale staat van de plutocraten, de superrijken geboren. Het is als een octopus die de samenleving in haar greep houdt.
Met catastrofale gevolgen voor de democratie. In de VS wordt daarvan al jaren een extreem voorbeeld gegeven. Het grote bedrijfsleven in de VS illustreert dat wie aan de economische en financiële knoppen draait, ook de politieke macht heeft. Presidentskandidaten moeten naar de superrijke sponsors onderdanig kruipen om hun campagne te financieren. En eens verkozen leren leven met hun lobbyisten in het parlement.
We gaan niet herhalen wat in de pers en media al uitvoerig aan bod is gekomen. Hoe er een simultaneïteit is tussen het volk dat zich blauw betaalt aan de voedsel- en energieprijzen (foto Test Aankoop)
en het vuurwerk van buitensporige verrijking van de voedsel- en energiemultinationals. Om niet te spreken over de farma industrie. (covid pandemie)
De plutocratie wentelt zich in luxe. Ze leeft in gouden tijden. Ze betaalt nauwelijks belastingen. Ze vliegt met privé jets naar haar verschillende villa’s of exotische (belasting) paradijzen. Zij heeft het grootste aandeel in de natuur- en klimaatcrisis. En de winsten worden uitbetaald aan de aandeelhouders. “Après nous, le déluge” straalt deze elite uit. En ze financiert miljarden om ooit naar Mars te vliegen. Ondertussen sponsort ze de ‘democratie’.
Vandaag zien we dat grote delen van het volk de superrijke elite, en zijn politici die met hen gemene zaak maken, niet meer vertrouwen. Zie de resultaten van een recente enquête over de politieke voorkeuren in Vlaanderen. Zie de hardnekkige de strijd bij Delhaize. De zichzelf noemende democraten van de Vivaldi- en de Vlaamse regering laten de Delhaize-werknemers stikken.
Kijk naar de wekenlange betogingen in Frankrijk van miljoenen mensen (foto DeWereldMorgen)
tegen president E. Macron die, zonder parlementaire meerderheid, autoritair de pensioenhervorming oplegt. Kijk naar de mobilisaties in Engeland en Duitsland.
De strijd van het volk, in en buiten de verkozen instituties, moet een democratische revolutie bewerkstelligen. Om de democratie, in dienst van de geldaristocratie en de particratie, te vervangen door een volkse democratie voor de welvaart en het welzijn van het volk.
