Naar aanleiding van de 100e verjaardag van de Russische revolutie werd een vierde Nederlandstalige druk uitgegeven van het getuigenverslag van de bolsjewistische revolutie door de Amerikaanse communistische journalist John Reed. Hij was samen met zijn echtgenote Louise Bryant de enige Westerse journalist die de Russische revolutie als ooggetuige heeft meegemaakt en er een boek over schreef “Tien dagen die de wereld deden wankelen” (FOTO boven cover van het boek)
Wie was John Reed? John Reed kwam uit een welstellend Amerikaans gezin en studeerde aan één van de beste universiteiten van de VS, Harvard. Hij was met de Rusland reportage niet aan zijn proefstuk. In 1913 ging hij naar Mexico om daar de Mexicaanse revolutie te verslaan. Aan de zijde van Pacho Villa. Hij schreef er een boek over “Insurgent Mexico”.
Van Mexico naar Rusland
In 1917 ging hij naar Petrograd om er de bolsjewistische revolutie te verslaan (die begon op 7 november volgens de Gregoriaanse, westerse kalender) en was sterk onder de indruk van Vladimir Lenin en Leon Trotski. Hij schreef over zijn ervaringen een goed gedocumenteerd een boek onder de titel “Tien dagen die de wereld deden wankelen”. Het was een boek dat verslag gaf over één van de meest ingrijpende gebeurtenissen in de 20e eeuw. De Russische revolutie was eigenlijk het verhaal van een revolutie waarin de Russen een sprong van eeuwen maakten: van het middeleeuws lijfeigenschap onder de tsaren naar een moderne, industriële samenleving. Zij het dat die sprong onnoemlijk veel levens gekost heeft. Josef Stalin was niet de vriend van J. Reed. Hij vernoemt hem slechts en paar keer in zijn boek. Het was dan ook niet verwonderlijk dat Stalin het boek verbood in Rusland en nadien in Oost- Europa. Na het overlijden van Stalin (1953) werd het boek herdrukt en uitgegeven in het Russisch. Lenin en Trotski waren vol lof over het boek. Ze hadden zoveel respect voor J. Reed dat hij (vroegtijdig gestorven in Rusland (32 jaar), als enige Westerling werd begraven als Held van de Revolutie in de muur van het Kremlin. Zijn vrouw Louise Bryant die hem vergezelde schreef een bijzonder aangrijpende brief naar aanleiding van zijn overlijden. Zelfs in haar woorden vol verdriet komt John Reed naar voren als een bevlogen en oprecht man, met groot respect voor de waarheid, een ongebreidelde wil, een tomeloze inzet en een grenzeloos enthousiasme die ons een uniek boek heeft achtergelaten..
Over de Russische revolutie zijn vele boeken geschreven. Positieve en negatieve. Maar ze zijn allemaal achteraf geschreven. In de wereldliteratuur bestaat één uitzondering: “Tien dagen die de wereld deden wankelen”. Een meeslepend ooggetuige verslag. In zijn reportage holt John Reed als een razende reporter van hot naar her. Hij brengt verslag uit over de toespraken van Lenin “Vrede, brood en land”. Hij staat op de eerste rij bij de bestorming van het Winterpaleis in Petrograd. Hij schrijft over de bezetting van de fabrieken door de Sovjets (=raden) bestaande uit arbeiders en soldaten. Een boek dat de chaos, de geestdrift, de conflicten van die periode geniaal in woorden weet te vatten. De weduwe van Lenin Nadezjeda Kroepskaja schreef bij de Russische herdruk: “We hebben hier niet te maken met een eenvoudige lijst van gebeurtenissen of een verzameling documenten, maar met levendige schilderingen, zo typerend dat ze bij iedere getuige van de revolutie de beelden van toen weer zullen oproepen. Al die taferelen, uit het leven gegrepen, vertellen op onovertroffen wijze hoe de revolutie verliep…”
Amerikanen onder de indruk van het boek
Het boek van John Reed maakte ook indruk in de Verenigde Staten. In 1967 maakte Orson Welles een TV-documentaire over het boek. In 1981 werd het leven van John Reed verfilmd onder de naam “REDS” onder de regie van Warren Beatthy (zie foto), die ook de hoofdrol speelde, en een Oscar won als beste regisseur. Speelden ook mee gekende filmacteurs zoals Jack Nicholson en Diane Keaton. In 2008 plaatse het Amerikaans Filminstituut de film op de 9e plaats in de categorie als beste film in het genre “Epic films”. Georges Kennan, een vooraanstaand anticommunist in de regering van Harry Truman (VS-president 1945-1953) prees het boek: “Reed’s verslag steekt boven alle andere berichten, door zijn literaire kracht, de indringendheid, het oog voor detail, en meende dat het “boek in herinnering zal blijven als alle andere al vergeten zijn”. De Britse krant de Guardian schreef over het boek: “Vanaf de eerste pagina heeft “Tien dagen die de wereld deden wankelen” een tempo en een toon die het tot een bijzonder boek maken, in een tijdperk waarin het genre van de reportage nog in de kinderschoenen stond. Het blijft één van de grote teksten van de Amerikaanse journalistiek”.
Laten we even John Reed citeren uit het voorwoord van zijn boek: “…Na een heel jaar Sovjetregering is het nog steeds gebruikelijk om over de bolsjewistische opstand als over een ‘avontuur’ te spreken. En dat was het, één van de wonderbaarlijkste avonturen uit de geschiedenis van de mensheid, die de arbeidersmassa’s naar de vervulling van hun bescheiden maar alomvattende verlangens voerde. Er was al een systeem opgezet om het land van de grootgrondbezitters onder de boeren te verdelen. De fabriekscomité’s en vakbonden konden ieder moment de arbeiderscontrole over de industrie invoeren. In alle dorpen, steden en districten en provincies stonden sovjets van arbeiders-, soldaten- en boerenafgevaardigden klaar om het lokale bestuur over te nemen. Hoe er ook over het bolsjewisme gedacht moge worden, het valt niet te ontkennen dat de Russische Revolutie één van de grootste gebeurtenissen in de menselijke geschiedenis is en de opkomst van het bolsjewisme van wereldwijd belang….Gedurende de strijd was ik niet onpartijdig. Maar tijdens het vertellen van het verhaal over deze geweldige dagen heb ik geprobeerd om de gebeurtenissen met de ogen van een gewetensvolle journalist te beschouwen en op papier te zetten”. John Reed, New York, 1 januari 1919
Reed’s boek verscheen in vele talen. De Nederlandse vertaling verscheen pas in 1966 bij Pegasus,in volle Koude Oorlog. Pegasus was toen nog de uitgeverij van de Communistische Partij van Nederland. In 1976 en in 1978 verscheen een tweede en derde druk bij Pegasus. De vierde druk verscheen in 2017 bij Uitgeverij Schokland, de Bilt en EPO- Antwerpen. Een uitstekende uitgave die op een waardige manier de 100e verjaardag van de Russische revolutie viert en een standaardwerk is geworden van de wereldliteratuur. De redacteuren Nils Buis en Koen Wijnkoop hebben in die vierde uitgave grote verdiensten. Het boek is te bestellen via ww.Epo- Berchem.
