Dr. Egmont Ruelens kreeg als arts in opleiding in de praktijk “Geneeskunde voor het Volk” in Hoboken veel patiënten als buschauffeurs van de openbare vervoersmaatschappij De Lijn (zie foto Pvda) met klachten over stress, lichamelijke ongemakken en pijn. Hij besloot er een masterthesis over te maken en daarvoor incognito één jaar aan de slag te gaan als buschauffeur in Antwerpen. Dat resulteerde in een boek waarin de dokter zijn ervaringen neerschrijft van het onderzoek en als undercover buschauffeur.
Pijnlijke arbeidsomstandigheden.
Vooraleer incognito te gaan werken bij De Lijn, organiseert de dokter een enquête bij de buschauffeurs over hun werkomstandigheden, hun fysieke klachten en gemoedstoestand tijdens en na het werk. Dit alles resulteerde in het authentiek en sterk relaas: “Dokter aan het stuur” (*). Niet minder dan 550 chauffeurs vulden de enquêteformulieren in. We laten Dokter E. Ruelens zelf aan het woord. Vorige week heb ik de laatste enquêtes verwerkt. Eindelijk zijn alle resultaten bekend. En die zijn niet mals. Maar liefst 45 procent van de chauffeurs rapporteert rugklachten. Door de onevenwichtige dienstregeling heeft 48 procent van de ondervaagden slaapstoornissen. Eén op vier chauffeurs ging ziek werken uit angst zijn job te verliezen. Het zijn niet alleen de slechte stoelen die tot rugklachten leiden. De stress komt door het drukke verkeer of de krappe ritorders, door te nipte rijtijden, door niet genoeg vanachter het stuur vandaan kunnen komen krijgt de rug geen minuut rust. De wisselende shifts verstoren het bioritme, wat leidt tot slapeloosheid. Maar evengoed zorgt rugpijn ervoor dat je niet kunt slapen, en omgekeerd. Als je minder of onregelmatig slaapt, zul je ook minder snel recupereren van de rugpijn. Net zoals overgewicht van de chauffeurs een gevolg is van hun zittende beroep, maar evengoed van het ongezonde werkritme en een omgegooid sociaal leven waarbij maaltijden vaak bestaan uit een bezoek aan het frietkraam. Ook als de vervoersmaatschappij De Lijn de banden van haar bussen keihard oppompt en de vering uitzet om te besparen, dan heeft dat ook gevolgen voor de rug. Hetzelfde geldt voor de rijtijden. Nu moeten de chauffeurs door het verkeer razen, ze rijden te laat en krijgen boze reacties van de reizigers. Als De Lijn de reistijden zou aanpassen, dan moet ze meer chauffeurs aanwerven en nieuwe bussen aanschaffen om de extra diensten op te vangen, maar de middelen zijn er niet. Dr. E. Ruelens: “ Het openbaar vervoer is niet populair bij de politici die momenteel de plak zwaaien in Vlaanderen. Je kunt de vervoersmaatschappij vergelijken met een lichaam dat wordt uitgehongerd. De personeelsleden zijn de cellen of de organen van dat lichaam”.
De Lijn: privatiseerders in de startblokken
De Lijn: autobussen (en trams) in de wit-gele kleuren van Vatciaanstad.(foto Pvda)
In de top van de machtige directieraad van De Lijn zijn de neoliberale krachten die alles wat los of vast zit willen privatiseren en overleveren aan”de markt” dominant. De voorzitter van de Directieraad is ene Marc Descheemaecker (N-VA) voorzitter en Johan Sauwens (CD&V) ondervoorzitter. In de 9-koppige Directieraad zijn er drie lid van de N-VA, namens het Vlaams Gewest en de Vereniging van Steden en Gemeenten plus één lid van de VLD, twee lid van het Vlaams patroonsverbond VOKA en twee vakbondsvertegenwoordigers (ACOD en ACV). Vertegenwoordigers van de reizigers voor Trein- Tram- Bus, en de fietsersbond zijn geen lid. Met de samenstelling moet het niet verwonderen dat de rechten van het personeel op gezonde en eerlijke werkomstandigheden er bekaaid vanaf komen en dat bij de dames en heren de privatisering van De Lijn een te koesteren droom is. Door de huidige rechtse Vlaamse regering en met de club van de Directieraad met dhr. Descheemaecker op kop wordt dan ook een dubbelsporige verrottingsstrategie gevolgd: naar het personeel toe waarvan boven Dr. E. Ruelens getuigt en op politieke vlak De Lijn langzaam wurgen via besparingen zodat kan gezegd worden: “kijk De Lijn functioneert slecht, het wordt tijd de markt te laten spelen, dus privatiseren”. Door de huidige regering Geert Bourgeois met minister van Mobiliteit Ben Weyts wordt De Lijn 110 miljoen euro van De Lijn ontnomen. Dit boven de 60 miljoen die in 2012 al werden geschrapt. Het exploitatiebudget wordt ingeperkt tot 875 miljoen euro. In oktober 2017 kondigde Minister van Mobiliteit Ben Weyts dat daarvan nog eens 100 miljoen afgeknepen moet worden. Ondertussen maakt keizer Auto het leven op onze wegen gevaarlijk en onleefbaar, wordt wel gepraat over de complementariteit van de vervoersmodi bus-tram- trein-boot- en auto maar blijft de auto de heilige koe, die eindelijk eens zal moeten geslacht worden.
De Vlaamse kleinburger als reiziger
Vergeten we ook niet dat het maatschappelijk draagvlak voor een ander vervoersbeleid in Vlaanderen vooralsnog nauwelijks bestaat, behalve bij wat actiegroepen en moedige mensen zoals boven een Dr. Ruelens, de vakbonden en linkse partijen zoals de PVDA, Groen en de SP.A. Het recente autosalon in de Heizelpaleizen lokte nog een 500.000 kijkers en kopers die als kleine kinderen zich in het spiegelpaleis waanden. De meeste reizigers van de trein of bus zijn kiezers van de rechtse, liberale partijen maar maken in hun ogen noodgedwongen gebruik van het openbaar vervoer omdat de waanzin van de autofiles nog erger is. Als er dan problemen zijn, zijn het diezelfde kleinburgers die als reizigers op de trein, tram, bus, hun gal spuwen op de chauffeurs van de trams en bussen, de treinbegeleiders, vooral de vakbonden, enz…Vele reizigers krijgen de boemerang in hun gezicht geworpen. Immers, ze geven hun stem aan politieke partijen die de problemen van vertragingen, stakingen, gebrek aan comfort op trein- tram- bus, uitlokken.
Als neoliberalen in economie en politiek hun zinnen gezet hebben op de privatisering van een openbaar bedrijf, zoals De Lijn in dit geval, dan is de verrottingstrategie de sleutel op de deur. Hoe slechter het gaat in het bedrijf, hoe rijper het wordt voor privatisering. Besparingen en scherpe uitbuiting van het personeel zijn de snelweg naar de “markt”. Hierbij helpt natuurlijk ook een gedegenereerde Vlaamse sociaaldemocratie die al dertig jaar lang meedoet met deze neoliberale agenda en zich kwetsbaar maakt voor de neoliberalen door het geknoei zoals het geval van Tom Meeuws recent aantoont in Antwerpen.
(*) “Dokter aan het stuur”, Egmont Ruelens, 147 blz., uitgeverij Lannoo, 2017.
