Tijdens de verkiezingen van 8 februari 2020 in Ierland behaalde de links nationalistische partij Sinn Fein een grote overwinning. Ze onttroonde twee rechtse partijen, Fine Gael (FG) en Fianna Fail (FF). Sinn Fein kreeg vooral de steun van de jongere generatie met een sociaal programma en het doel de eenheid van Ierland na te streven.
De Ierse premier Leo Varadkar heeft slecht gegokt. Half januari 2020 riep hij verkiezingen uit. Hij rekende op een snelle, doeltreffende kiescampagne om de verkiezingen van 5 februari jl. te winnen. Hij speelde vooral de troef uit van een overeenkomst die hij op 10 oktober 2019 afsloot met de huidige Britse eerste minister Boris Johnson. Die overeenkomst moest de Brexit ontgrendelen zonder een harde grens tussen de Ierse republiek, lid van de Europese Unie (EU) en Noord- Ierland dat onderdeel is van Groot-Brittannië. Hij hoopte de verkiezingen te winnen met de resultaten van dit akkoord. De verkiezingen moesten hem een nieuw mandaat geven voor de onderhandelingen tussen London en Brussel over de toekomstige economische verhoudingen, waarin Ierland op de frontlinie ligt.
De centrumrechtse regeringspartij van de Ierse premier, Fine Gael (FG), kon ‘slechts’ 20,9 procent van de kiezers overtuigen, een gevoelige achteruitgang van -4,9% ten opzichte van 2016. Hieruit bleek duidelijk dat de kiezers andere prioriteiten lieten meespelen in hun stemgedrag. Grote delen van de kiezers schoven de schuld in de schoenen van de regeringspartij voor de acute huisvestingscrisis met de zeer hoge huren vooral in Dublin die voor de lagere en middeninkomens onbetaalbaar zijn geworden. Of het gebrek aan sociale woningbouw, de afbraak van de gezondheidszorg en ondermaats openbaar vervoer. De regering zegt dat ze de economie doen groeien heeft met vijf procent. Dat zal wel. Maar dat betekent nog niet dat het volk er wat aan heeft. Het was vooral groei van inkomen voor de rijken, en de hogere middenklasse inkomens. Niet toevallig kwam de winst naar Sinn Fein die een campagne voerde op sociale thema’s zoals een huurstop gedurende drie jaar, of de bouw van 180.000 sociale woningen in tien jaar, of extra middelen voor de ziekenhuizen en een hogere vennootschapsbelasting. De regerende neoliberale rechtse coalitie werd enkele weken voor de verkiezingen geconfronteerd met stakende en betogende leraars, gezondheidspersoneel. De Europese Unie had na de diepe bankencrisis van 2008, inbegrepen banken in Ierland, aan Dublin een super sociaal besparingsplan opgelegd nadat de overheidsfinanciën opdraafden voor de redding van de banken in de crisis van 2008-2009. Het economisch herstel daarna, heeft alleen de rijken rijker gemaakt en de werkende bevolking bleef achter met zware besparingsplannen.
Sinn Fein: gede-demoniseerd
De links nationalistische partij Sinn Fein voerde, zoals gezegd, een totaal andere campagne waarin een progressief, links sociaal beleid werd verdedigd en de eenheid van Ierland werd voorop gezet als streefdoel. Ze bereikte wat nog nooit gebeurd is: 24,5 procent van de stemmen of een winst van niet minder dan 10,7%! Ze werd de eerste partij met het aantal voorkeurstemmen (het kiessysteem staat gemengd stemmen toe). Vele politieke waarnemers spreken van een aardverschuiving. Immers, Sinn Fein doorbreekt voor het eerst de historische overheersing van de twee grote rechtse, neoliberale partijen die jaren het politieke reilen en zeilen beheersten in Dublin. De Fianna Fail was geen regeringspartij, maar steunde vanuit de oppositie de regering in de pre- Brexit periode. De Fianna Fail verloor 2,2% van de stemmen en eindigde op 22,2%. Aan de linkerkant van het politiek spectrum werd de zwanenzang van Labour verder gezet. Ze behaalde 4,4 procent of zelfs nog een verlies van -2,2%. De marginalisering van Labour begon in 2011 toen Labour zijn steun gaf aan een neoliberaal beleid van de regering. Met 7,1 procent behaalden de groenen een goed resultaat en boekten een winst van 4% in vergelijking met 2016.
Met de hulp van de Belgische journalist Mario Danneels, die in Dublin woont, maakt Maarten Rabbaey in De Morgen (dd. 15 februari jl.) een schets van Sinn Fein en van de nieuw verkozen leider van de partij in Ierland, Mary Lou McDonald
(foto). Tijdens de campagne sprak de nieuwe leider van Sinn Fein over een catastrofale, schandalige toestand op de huizenmarkt, vooral in de hoofdstad Dublin. M. Danneels: “Dublin is Europa’s duurste stad. Voor een gemiddelde woning met drie slaapkamers betaal je bijna 3.400 eur per maand, een appartement met één slaapkamer kost in het centrum ongeveer 1.750 euro per maand. Het is een noodtoestand. Er zijn daarenboven in Dublin en Ierland duizenden kinderen dakloos die in de wagen van hun ouders wonen of in een hotelkamer”. M.L. McDonald is van een totaal andere generatie dan haar voorganger de historische leider Gerry Adams
(foto). De bebaarde oudere leider kwam uit een arbeiderswijk. Gerry Adams had een verleden bij de IRA, de gewapende arm van Sinn Fein, die vele jaren een stadsoorlog uitvocht in Noord- Ierland met het Britse bezettingsleger. Hij was nadien nauw betrokken bij de vredesonderhandelingen die uitmondden in een vredesakkoord, het Goede Vrijdagakkoord van 1998. Dat akkoord bepaalde ook dat de IRA haar wapens zou inleveren, wat het ook deed.
McDonald kwam eerder uit een middenklasse gezin. Haar vader was landmeter. M.L. McDonald was opgeleid in een privé school, ze studeerde in Dublin literatuur. Nadien ging ze werken aan het Institute of International and European Affairs. M.L. McDonald was even lid van het rechtse Finna Fail. Maar, door het Noord-Ierse vredesakkoord van 1998, kreeg ze sympathie met de linkse, sociale- en nationalistische agenda van Sinn Fein en werd militant. M.L. McDonald stond volledig buiten de IRA en haar geschiedenis
(foto: muurschildering in Belfast met wijlen Joost Vandommele (1956-2019), lid Vlaams Ierlandkomitee). Ze was dus onbezoedeld voor vele kiezers. Ze maakte een electorale blitzcarrière. Ze werd in 2004 Europarlementslid, in 2011 Iers parlementslid en volgde uiteindelijk de zeventigjarige Gerry Adams (°1948) op in 2018. Ze is ook een overtuigd feministe, wat jarenlang in het conservatieve katholieke Ierland geen evidentie was. Ze sloeg aan bij jongeren, vooral de vrouwen toen zij in mei 2018 met succes het Ierse abortusverbod wist te laten schrappen. Ze steunt ook de holebi huwelijksrechten en slachtoffers van huiselijk geweld. Zolang in Noord- Ierland een oorlog woedde stemde nauwelijks iemand voor Sinn Fein in Ierland. Er was geen links alternatief. Pas in 1997 werd een eerste Kamerlid in Dublin verkozen. Nu de IRA- generatie op pensioen gaat, zet de nieuwe leidster volop in op verjonging en vervrouwelijking. Met succes. De gemiddelde leeftijd van de Sinn Fein parlementsleden is 44 jaar. Het jongste lid Claire Kerrane is 27 jaar.
Voor Sinn Fein: eenheid
McDonald voert nu coalitiegesprekken met de kleine progressieve partijen: de groenen de sociaaldemocraten. De rechtse partijen FF en FG willen niet met Sinn Fein regeren. Een minderheidsregering is niet werkbaar. Dan maar nieuwe verkiezingen. Mario Danneels: “Sinn Fein zou dan wel eens een absolute meerderheid kunnen behalen. Gezien Sinn Fein ook al in Noord-Ierland aan de macht deelneemt, zou er dan, door het vredesakkoord vereist, een dubbelmandaat kunnen komen van de regeringen in Dublin en Belfast voor een referendum over de Ierse hereniging”.
Zo zou het wel eens kunnen dat een links nationalistische beweging, in een overwegend katholiek en conservatief eiland, dé dragende kracht in de Ierse Republiek en in Noord- Ierland zou kunnen worden voor de (vreedzame) hereniging van het eiland. Er is nog een andere paradox. De Europese machtscenakels in Brussel ontdekken een nieuw perspectief voor Groot-Brittannië. Er is niet alleen Schotland dat niet alleen lonkt naar onafhankelijkheid van het Britse koninkrijk, maar tegelijk de blik gericht heeft op integratie in de Europese Unie. Maar ook in Ierland is een links nationalistische partij niet alleen voor een verenigd, soeverein Ierland, maar ook pro Europese integratie onder de leiding van de nieuwe leider M/L. McDonald.
Maar alle speculaties terzijde, de bevolking in Ierland (en in Schotland ook), willen in het echte leven snelle en positieve veranderingen voor de werkende bevolking die al te veel ziet dat de sociale ongelijkheid, de kloof tussen rijk en armere- arme mensen, weinig veranderd is. De verkiezingsoverwinning van Sinn Fein leert dat linkse en soevereinistische doeleinden in een conservatiefkatholiek land een massaal draagvlak kunnen verwerven. Een derde opmerking is dat het vlaams-nationalisme dat voor 99% rechts tot uiterst rechts is, eenzaam kampeert in West-Europa tussen al die progressief- en links nationalistische bewegingen. Tot slot, wellicht te optimistisch en dromen mag: waarom zou in het conservatieve- katholieke Vlaanderen niet kunnen wat in Ierland wel mogelijk blijkt?
