Vlaanderen en bij uitbreiding België en Luxemburg, de huidige ‘Benelux’, behoorden tot het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden van 1815-1830. Koning Willem I die toen regeerde kreeg zaterdag 20 oktober 2018 een standbeeld in Gent ter huldiging van de verdiensten van Willem I.
Op 20 oktober 2018 was het eindelijk zover. In Gent, aan het Bisdomplein, werd een standbeeld opgericht voor Willem I, de vorst van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden van 1815-1830. En ere wie ere toekomst: het is vooral aan de niet aflatende aandacht en inspanningen van de Gentse em. Prof. A.K. Evrard (94) te danken dat het monument uiteindelijk er is gekomen. In de jaren vijftig had hij als piepjonge Orangist op de marmeren graftombe van Willem I beloofd dat het standbeeld er zou komen. Prof. em. A.K. Evrard is één van de figuren die nostalgisch terugdenken naar de jaren in de 19er eeuw, toen het Verenigde Koninkrijk der Nederlanden 
(kaart) onder koning Willem I, verenigde als één staat. Natuurlijk, na de afsplitsing van België van het Koninkrijk in 1831 werd Willem I in een niet fraai daglicht gesteld hier te lande. Hoewel er nog geheel wat steun was voor het Verenigd Koninkrijk onmiddellijk na de afsplitsing van België. Het waren de zogenaamde Orangisten die aanwezig waren in de hogere kringen van leger, industrie, vrije beroepen, academici,… die zich verzetten tegen de afsplitsing van België. Het Orangisme was vnl. een burgerlijke, liberale beweging geconcentreerd in Gent en Antwerpen, die geen voeling had met de geproletariseerde massa’s. We verwijzen in dit verband naar een studie over het Orangisme in België van prof. em. Els Witte(*).
Het Congres van Wenen (1815)
Willem Frederik van Oranje Nassau is geboren in 1772 in Den Haag. Als jongeling van zestien jaar vertrekt hij naar Duitsland om daar een militaire opleiding en onderwijs te volgen. Hij huwt met zijn jongere nichtje, die net als zijn moeder Wilhelmina Van Pruisen heet. Zij trouwen in 1791. In 1793 vecht Willem Frederik tegen de Fransen. Als de Fransen in 1795 oprukken naar Holland worden ze door veel mensen onthaald als helden, omdat zij, zo verwachten zij, de levensomstandigheden zullen zien verbeteren. Willem Frederik denkt dat Holland voor goed verloren is en wijkt uit naar Engeland. Als blijkt dat de Hollanders alleen fors mee moeten betalen voor de oorlogen van Napoleon verliezen de Fransen alle steun. Op 30 november 1813 ontscheept Willem Frederik vanuit Engeland in Scheveningen en wordt als soevereine vorst Willem I onthaald.
Na de Franse revolutie van 1789 onderging Europa heel wat oorlogen. Die werden uitgevochten tussen de grootmacht Frankrijk enerzijds tegen wisselende coalities van landen (Rusland, Pruisen, Oostenrijk…). Begin 1805 kende de overheersing van Frankrijk een hoogtepunt. Napoleon verslaat de Russen en Oostenrijkers in de beroemde slag van Austerlitz. Pas na de rampzalig verloren oorlog en veldtocht van Napoleon tegen Rusland keren de krijgskansen. Napoleon moet aftreden in 1814. Het Congres van Wenen (1815) tekent een nieuwe kaart van Europa waarin het een beter evenwicht vastlegt tussen de grote mogendheden en vnl. de grootmacht Frankrijk omringd wordt door stabiele bufferstaten. In die context krijgt Willem I de zuidelijke Nederlanden en wordt hij koning van het “Verenigd Koninkrijk der Nederlanden” d.w.z. het huidige Nederland met kernland Holland, België en Luxemburg. Frankrijk, Engeland en Pruisen zien de Verenigde Nederlanden als een bufferstaat. Willem I bouwde verder op de bestuurlijke inrichting die het Franse keizerrijk en het koninkrijk Holland hadden achtergelaten.
Koning Willem I als ondernemer en zijn taalpolitiek
Koning Willem I is in het opkomende kapitalisme typisch iemand die vanuit de oude heersende klasse de switch maakt naar ondernemer in het opkomende industrieel kapitalisme van de 19e eeuw. Hij wordt gezien als één van de eerste kapitalistische topondernemers in Europa. Hij is dynamisch. Hij richt de Nederlandse Bank op en de Nederlandse Handelsmaatschappij voor Nederlands Indië. In de zuidelijke Nederlanden steunde hij de Britse industrieel John Cockerill om in 1817 in Luik- Seraing de grootste stoommachinefabriek van Europa op te richten. In 1820 bouwde het bedrijf de eerste stoomboot en in 1835 de eerste stoomlocomotief. Willem I maakte werk van het metriek stelsel. Zijn investeringen waren typisch voor het kapitalisme: een aandelenpolitiek in Naamloze Vennootschappen en overheidssubsidies. In 1815 wordt zijn vermogen geschat op 10 miljoen gulden, 25 jaar later is dit aangegroeid tot 200 miljoen gulden. Ondertussen verpaupert het proletariaat. Willem I was ook de oprichter van de Generale Bankmaatschappij van België. Hij wilde van het Koninkrijk der Nederlanden een verlichte, moderne eenheidsstaat maken.
In Vlaanderen werd het Nederlands de officiële taal. Niettemin werd aan het Hof meestal Frans gesproken. Maar de wetten werden in het Nederlands en het Frans afgekondigd. De uitvoerende bestuurstaal in dorpen, steden en provincies volgde de taalgrens. Wat bij de verfranste hogere burgerij en clerus in Vlaanderen weerstand opriep. De sterk op Frankrijk en de francofonie gerichte Vlaamse burgerij en clerus wilde zich niet onderwerpen aan een modernistische, calvinistische vorst uit Den Haag. Willem I regeerde vanuit Den Haag maar ook vanuit Brussel. De regering resideerde om het jaar in Brussel en Den Haag. In Brussel werd een nieuw koninklijk paleis gebouwd. Daarenboven kon hij beschikken over een stadsresidentie in Brussel en het Kasteel van Laken.
Voor Gent heeft Willem I een bijzondere betekenis. Hij stichtte de Universiteit van Gent in 1817 (foto Aula) en verkoos, ondanks sterke druk, Gent boven het meer provinciale Brugge. In 1832 nam hij de beslissing om het kanaal Gent- Terneuzen aan te leggen, wat tot vandaag een steeds belangrijker economische groeipool is en een voorbeeld van samenwerking tussen Vlaanderen en de Nederlandse provincie Zeeland (wapenschild).
(*) Prof. Em. Els Witte, Het Verloren Koninkrijk- het verzet van de Belgische Orangisten tegen de revolutie (1828-1850), De Bezige Bij, 496 blz., 2014.
