In november e.k. zijn er presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten (pictogram, Semen Tiunov, 123RF). Sommigen zien in de kansen van kandidaat Donald Trump het gevaar van fascisme. Een bloedige dictatuur is misschien overdreven indien hij zou winnen. Maar, sommige fascistische ingrediënten zijn wel aanwezig in de VS. Tegelijk hebben de VS een ander gezicht: de sociale-, ecologische en anti-raciale strijd. Ook is een socialistisch geïnspireerd senator en ex-presidentskandidaat Bernie Sanders, immens populair. De vraag is: in welke biotoop is een Donald Trump kunnen ontstaan, groeien en bloeien?
Donald Trump is een nationalistische, blanke supremacist en een fanatieke kapitalist. In zijn toespraken gebruikte hij recent voor het eerst letterlijk het nazi jargon. Zijn tegenstanders zijn “ongedierte dat moet verdelgd worden”. Nazi-groepen, extreemrechtse milities, alt-right bewegingen zijn de vrienden van Trump en omgekeerd.
Het fenomeen Trump en het neofascisme is echter een symptoom van een grotere crisis. Het gefinancialiseerde neoliberale model (‘Washington’ consensus) sinds de jaren tachtig, bracht enorme sociale ongelijkheid, afbraak van de democratie en sociale zekerheden, met daar bovenop de ecologische crisis en een bankencrisis in 2008.
Ca 40 jaar extreem neoliberaal beleid (1980-2023) in de VS heeft economisch én culturele individualisme en hebzucht gevoed, de loper uitgerold voor een economisch model als platform voor fascisme. Wordt met Trump en zijn mogelijke herverkiezing de weg naar het politiek fascisme geplaveid in de Verenigde Staten?
De VS na WOII, een nieuwe thuis voor fascisten
Het fascisme is niet vreemd aan de VS. Vele ingrediënten van het fascisme zijn in het land structureel verankerd. Het volstaat even een terugblik te werpen in de geschiedenis van de VS.
De Verenigde Staten hebben, in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog, tienduizenden fascisten en nazi’s gerehabiliteerd. Velen kregen in operaties als Paperclip na Hitlers nederlaag een veilige doorgang naar het Westen. Ze werden aan het werk gezet in de wetenschappelijke-, spionage- en militaire instellingen (waaronder de NAVO en de NASA). In de VS werden hun oorlogsmisdaden gewist.
Hetzelfde gebeurde in Canada (grootste kolonie van gevluchte extreemrechtse Oekraïners) en in Zuid-Amerika (met de steun van de vluchtroutes via het Vaticaan en de VS). Tegelijk steunden de VS, de NAVO de fascistische krachten in Oekraïne en de Baltische landen, die na de nederlaag van Hitler, de strijd verderzetten tegen de Sovjet-Unie in een guerrillaoorlog (tot einde de jaren vijftig).
Gekend is Wernher von Braun, lid van de SS en belangrijk raketingenieur van Hitler.
(foto in kostuum) Hij leidde zonder problemen de ondergrondse raketfabriek en testlocatie in het Noord Duitse dorpje Peenemünde. Voor Dhr. W. von Braun behoorde dwangarbeid, uithongering en ophanging van gevangenen in zijn bedrijf tot het dagelijks leven. Hij werd in de VS na de oorlog één van de belangrijkste verantwoordelijken voor het Amerikaans ruimtevaartprogramma van de NASA.
De geïmporteerde nazi’s zagen veel herkenbaars in het Amerikaanse (Canadese) samenlevingsmodel. De VS ademen een geweldcultuur, racisme en anticommunisme uit, met wijdvertakt wapenbezit. In Amerikaanse films en tv-series zijn het aantal de schietpartijen niet te tellen.
Zo werden de linkse militanten Nicola Sacco en Bartolomeo Vanzzetti,
(foto) twee Italiaanse migranten, onterecht beschuldigd van de moord op een bankloper en zijn bewaker. Toen de echte dader een zekere Celestino Medeiros zich kwam aangeven voor de moorden, werd dit als ongeloofwaardig afgedaan door de rechters. Op 23 augustus 1927 werden Sacco en Vanzetti terechtgesteld in de gevangenis van Charlestown. Wereldwijd waren er protesten en betogingen tegen de veroordeling en executie.
Er is ook de manier waarop de bazen beroep deden op maffia -knokploegen om stakingspiketten af te ranselen en te vermoorden. Of hoe fascisten ervan smulden hoe senator Mc Carthy en de politieke elite in de jaren vijftig van vorige eeuw de anticommunistische repressie organiseerde (cfr. fragmenten in de recent bekroonde film Oppenheimer).
En hoe de bazen hun werknemers intimideerden en de vakbonden uit hun bedrijven weghielden of wegpestten.
Traditie van verzet
De traditie van verzet tegen boven geschetste realiteit mag niet gebagatelliseerd worden. Het verzet komt en gaat, maar is nooit helemaal weg. Aangezet door woede en hoop hebben de Amerikaanse werkende mensen van alle kleuren zich georganiseerd, geagiteerd, gedemonstreerd, aan verkiezingen deelgenomen, gestaakt, blokkades met soms gewelddadige botsingen met de politie.
De Amerikaanse werkende bevolking en de Afro-Amerikanen hebben niet alleen nederlagen geleden maar ook overwinningen voor sociale rechtvaardigheid en anti-imperialisme geboekt. (vroeger de Vietnambetogingen, nu de acties in solidariteit met de Palestijnen).
We nemen twee belangrijke domeinen: de strijd tegen racisme en voor de emancipatie van de Afro-Amerikanen en de sociale rechten van de Amerikaanse bevolking.
Diepgeworteld racisme
Het racisme valt grotendeels samen met de sociaaleconomische klassentegenstellingen: Afro-Amerikanen werden gedeporteerd uit Afrika en werden gedoemd tot slavernij.
De Amerikaanse burgeroorlog tussen 1861 en 1865 ging vooral over het al dan niet afschaffen van de slavernij. Toen de oorlog gewonnen werd door de Noordelijke, meer geïndustrialiseerde staten, werd in 1865 de slavernij afgeschaft door het 13e amendement van de Grondwet. De slavernij werd afgeschaft, maar rassenscheiding, lynchpartijen kwamen ervoor in de plaats.
De afschaffing van de slavernij zorgde dus voor gruwelijke lynchpartijen van duizenden Afro-Amerikanen uit ophitsing of vage verdenkingen en zonder enige vorm van een eerlijk proces. Ze werden gruwelijk en bloedig vermoord. Bijvoorbeeld. In 1916 wordt de zeventienjarige jongen Jesse Washington beschuldigd een blanke vrouw te hebben vermoord. Jesse Washington verliest zijn vingers, oren, hij wordt gecastreerd en daarna levend verband. Politici lieten het toe en de Ku Klux Klan kon ongestoord zijn gang gaan.
In 1955 vindt in Mississippi een gruwelijke lynchpartij plaats. Emmett Till, een zwarte jongen wordt gruwelijk gemarteld, verminkt en vermoord. De grote woede was een kantelpunt.
In 1955 werd de African-American Civil Rights Movement opgericht. Martin Luther King
(foto) was het gezicht van de verzetsbeweging. Vooral na de grote Mars naar Washington in 1963. Hij zal nadien vermoord worden. Ook Malcolm X, ook een boegbeeld, werd vermoord. In 1964 werd de Civil Rights Act aangenomen door het Amerikaans Congres. Deze wet verbiedt discriminatie op basis van ras, huidkleur, religie en sekse.
Angela Davis (°1944), (foto) Afro-Amerikaanse, hoogleraar in Californië en vroeger lid van de Communistische Partij in de VS (CPUSA), nadien mede stichter van het Correspondence for Democracy and Socialism( CCDS) werd begin de jaren zeventig vals beschuldigd van een complot en medeplichtigheid aan moord op een rechter. Ze werd op de ‘most wanted’ lijst van de FBI geplaatst. Angela Davis dook onder. En na zoekwerk van de FBI gearresteerd. In 1972 kwam de jonge A. Davis na 16 maanden opsluiting vrij, nadat een volledig blanke jury haar niet schuldig had bevonden.(foto)
Na 250 jaar is het racisme nog niet geëlimineerd. De burgerrechtenbeweging voor Afro-Amerikanen voert een intense strijd tegen de blanke supremacisten, anticommunisten, nazi’s. Ook vandaag.
In deze eeuw en in 2023 waren er nog moorden van politieagenten op Afro-Amerikanen. Hiertegen werd de beweging Black Lieves Matter (BLM) in 2012 opgericht. Op 25 mei 2020 werd de Afro-Amerikaan George Floyd voor de camera’s door de politie verstikt toen hij op de grond lag. Het veroorzaakte grote woede in heel de wereld. De dader werd wel veroordeeld tot levenslang.
2023: memorabele sociale strijd
Er was voor de eerste wereldoorlog een zo groot ongenoegen over de perverse rijkdom van de Carnegies, Rockefellers, Morgans,… dat overgegaan werd tot het extra belasten van bijv. de winsten van monopolies. In 1900 lag de aanslagvoet voor de hoogste inkomens op 10%. In 1920 lag die al tussen 20 en 30%. Tijdens de New Deal onder president Franklin Delano Roosevelt voor meer dan 80 procent afgeroomd. De Amerikanen speelden in deze fiscale revolutie, een sociale strijd van eerste orde, een eersterangs rol.
De New Deal van president Roosevelt niet alleen een Keynesiaans antwoord op het liberale beleid van zijn voorganger Hoover. Het was ook de schrik van de heersende klasse voor een toenemende invloed van vakbonden en linkse partijen die de miserie van miljoenen Amerikanen vertolkten en de strijd aangingen in de jaren dertig van vorige eeuw. Zeker, toen de Sovjet-Unie tien jaar ervoor gesticht werd onder de leiding van de bolsjewisten die het kapitalisme verwierpen als dominant economisch-politiek regime. Het socialistisch Sovjet-experiment had toen grote uitstraling op de arbeidersstrijd in de westerse kapitalistische landen. De heersende klasse werd ongerust voor een toename van de intensiteit van de klassenstrijd van miljoenen slachtoffers.
Van dan af zagen heel wat sociale maatregelen het licht om terug in vraag te worden gesteld toen de neoliberale pletwals erover begon te rollen met het aantreden van Ronald Reagan als president in 1981 met een frontale aanval op de welvaartsrol van de overheid.
Deze eeuw was is het min of meer stiller op het sociale front met hier en daar verzet (Occupy beweging n.a.v. de bankencrisis in 2008). 2023 was echter een memorabel jaar voor de hernieuwde vakbondsstrijd in de VS. We kennen de resultaten van het sociaal verzet van duizenden werknemers en hun vakbonden in het pakjesbedrijf Amazon, van scenaristen en acteurs in Hollywood en van de vakbonden in de auto-industrie. Een nieuwe linkse generatie van strijdbare, jonge vakbondsleiders is opgestaan!
Bij Amazon was er al een heroïsche strijd nodig van de jonge Chris Smalls
(foto, samen met de linkse volksvertegenwoordiger Alexandria Occasio Cortez) en zijn team om een vakbond georganiseerd te krijgen in het verdeelcentrum JFK8 in New York. De Jeff Bezos bazen zette alles in het werk om te beletten dat de vakbond voet aan de grond kreeg in het bedrijf.
Het is de eerste keer dat na een hevige strijd, werknemers in meer dan 100 Amazon-vestigingen vertegenwoordigd worden door een vakbond (vergeten we niet dat Amazon in de VS meer dan 1 miljoen mensen te werk stelt in sociaal onaanvaardbare omstandigheden).
In Hollywood staakten in 2023 de scenarioschrijvers en acteurs van film- en telvisiereeksen meer dan vijf maanden voor een betere verloning. Vakbondsleider was de gekende actrice Fran Drescher. Het gaat om 11.000 film- en tv-scenaristen die aangesloten zijn bij de Writers Guild of America (WGA). In juli 2023 sloten zich nog eens 160.000 acteurs zich bij de staking aan. De staking eindigde met een forse loonopslag en werkzekerheid ondanks verzet van de hebzuchtige film- en tv-seriebazen.
In de autoindustrie bereikten de vakbond een historisch loonakkoord na weken staking! Zoals vakbondsvoorzitter Shawn Fain (foto, Bernies Sanders met erachter Shawn Fain) stelt: “We hebben dingen gerealiseerd die niemand voor mogelijk hield. We gaan de werknemers geven waar ze recht op hebben. Niet alleen bij Ford, GM en Stellantis, maar in de ganse auto-industrie. Samen keren we het tij voor de arbeidersklasse in dit land
Democratische Partij geen bolwerk tegen fascisme
Binnen de Amerikaanse context was de presidentiële campagne van Joe Biden voor de verkiezingen van 2020 grotendeels georganiseerd rond het idee dat Biden in staat was het land te redden van het fascisme omdat hij de vreedzame machtsoverdracht en de rechtsstaat zou respecteren.
Het moet uiteraard duidelijk zijn dat een formele, burgerlijke democratie verreweg te verkiezen is boven een openlijke fascistische dictatuur. En de strijd voor het eerste boven het tweede is van het allergrootste belang en vraagt om zo breed mogelijke bondgenootschappen. Trump gaat over de vraag: zal het economisch fascisme in de VS een macaber gevolg krijgen met een systeem van repressief, bloedig politiek fascisme?
Het is een vergissing om te denken dat de Democratische Partij in de VS een bolwerk is tegen het fascisme. Bij zijn benoeming tot president heeft Biden nagelaten directe stappen te ondernemen om Trump in de gevangenis te zetten wegens samenzwering na de door hem gecoachte bestorming van het Capitool. De bestormers van het Capitool zijn met fluwelen handschoenen aangepakt.
Pas nu in 2023- en in de propaganda start in de aanloop naar de verkiezingen van november 2024- riskeren sommige samenzweerders gevangenisstraffen en wordt Trump op een aantal aanklachten voor de rechtbank gedaagd.
Bovendien heeft Biden geen ernstige stappen gezet om de Amerikaanse politiestaat en het systeem van massale opsluiting te ontmantelen.
En hoe gaat desgevallend het verzet tegen het Trump bewind zich ontwikkelen? De geschiedenis van vorige eeuw leert dat het verzet van het volk tegen fascistische dictaturen uiteindelijk loont. Maar tegelijk met een zeer hoge prijs aan mensenlevens, pijn en martelingen en materiële destructie.
We verwijzen naar de Tweede Wereldoorlog waarin het Europese- en Japanse fascisme werden verslagen, en naar de Zuid-Amerikaanse fascistische militaire dictaturen die verdwenen onder druk van een democratische- linkse verzetsbeweging.
Good cop, bad cop
Trump heeft een ideale biotoop gevonden in vijftig jaar neoliberale economie. Het neoliberaal beleid in de VS heeft na vijftig jaar een soort economisch fascisme doen ontstaan met een plutocratie aan de absolute top.
Met een bijna grenzeloze heerschappij van de “Wolven van Wall Street”, van de grote entiteiten van het militair-industrieel complex, de mediasector, de farma sector, de voeding, de hightech sector, en het casinokapitalisme.
Dat alles maakt dat de VS geen democratie zijn, maar veeleer een plutocratie. De verkiezingen worden gekocht door de superrijken, de plutocraten, via de twee imperialistische partijen: de Democraten en de Republikeinen. Die twee partijen maken van de VS een Coca-Cola democratie.
Prof. Gabriel Rockhill (*)
(foto) : “De zogenaamde liberale democratie functioneert als de goede agent van het kapitalisme en belooft rechten en vertegenwoordiging van volgzame onderdanen. Het wordt grotendeels ingezet om de lagen van de midden- en hogere middenklasse te besturen. De slechte agent van het fascisme wordt losgelaten op de arme- stakende werknemers, raciale ontevredenen. Het verdient uiteraard de voorkeur geregeerd te worden door de goede agent. De verdediging en uitbreiding van zelfs beperkte vormen van democratie zijn waardvolle tactische doelen. Vooral in vergelijking met de verschrikkingen van een volledige fascistische overname van het staatsapparaat. Het is echter van strategisch belang om te erkennen dat net als in een politieverhoor, de good- en bad cop samenwerken voor dezelfde staat: het in stand houden, zelfs intensiveren van de kapitalistische orde door gebruik te maken van de wortel van de burgerlijke democratie of bij onvrede en verzet de stok van het fascisme”
(*) Prof.Gabriel Rockhill is hoogleraar filosofie aan de Villanova Universiteit in Pennsylvania (VS). Citaat uit interview met World Socialism Studies, overgenomen door Monthly Review, december 2023. (Momenteel voltooit hij zijn boek: The Intellectual War: Marxism versus The Imperial Theory Industry).
