Het balletje rolt weer urenlang in het vierjaarlijkse Wereldkampioenschap voetbal, nu in Rusland. Het spelletje enthousiasmeert miljoenen mensen, arm en rijk, oud en jong. Er hangt echter een schaduw over het voetbal: de wereld van multinationals en het grote geld heeft het voetbal in zijn greep. Het Wereldkampioenschap wordt een feest, voor de miljoenen supporters zeker, maar vooral voor de bonzen van de voetbalbonden en de multinationals. Gaat het voetbal zijn sportieve waarden en grote populariteit kunnen vasthouden in de draaikolk van geldzucht en corruptie?
Mexico-supporters. Mexico, veel aanwezig op een eindtornooi, geeft telkens kleur en ambiance. In de knock out fase- 8e finales- moet het partij geven tegen Brazilië op 3 juli e.k..
Vandaag 30 juni komt het tornooi in Rusland, in zijn slotfase met het begin van de knock-outmatchen die moeten uitmonden in de finale op zondag 15 juli e.k. Bij de zestien overgebleven ploegen is alvast België dat aan de supporters heel wat spelplezier heeft gegeven met de eerste plaats in de groep G, met het maximum van de punten (voor Engeland, Tunesië en Panama). De hoofdrol is weggelegd voor het trio met de snelle dribbelaar Eden Hazard, met de strateeg op en rond het middenveld Kevin De Bruyne en met Romelu Lukaku die vakkundig de bal in de netten trapt. Het trio heeft de volle steun van de rest van de 20 spelers. Ze spelen allen op hoog niveau. Dit alles onder de kundige leiding van coach Roberto Martinez en zijn assistenten (waaronder de Franse ex-topvoetballer Thierry Henry). Het tornooi is al ten dele geslaagd met deze gouden generatie van voetballers. Misschien nu nog de kers op de taart met het doorstoten naar de halve finale en de finale?
Maar over het voetbal hangt ook een grote schaduw die het succesrijke voetbal-spelletje dreigt te doen bezwijken onder zijn eigen succes. Want er lopen ook heel wat spelbedervers rond in het voetbal op maatschappelijk, financieel en cultureel vlak. In de mainstream media en pers wordt er geen of nauwelijks aandacht aan besteed.
De truitjes stinken al voor de match
Sara Ceustermans, de coördinator van de “Schone Klerencampagne” lanceerde naar aanleiding van het WK in Rusland een aantal vernietigende voorbeelden over de totale afwezigheid van enige moraliteit of redelijkheid die er in de voetbalsport heerst. En waarover onzedig gezwegen wordt in de mainstream media die het alleen hebben over tactiek, de ploegopstellingen, de analyse van het spel zelf; een diaree aan statistieken en cijfers en leuke anekdotes, over het nieuwe kapsel van voetbalsterren waarover kan geschreven en gesproken worden in de kappersblaadjes. Je zag zo de ontgoocheling van de media dat de overigens goede speler R. Naingolan, nu van AS Roma naar Inter Milaan verkocht, niet geselecteerd was. Immers, zo’n labiele persoon stond garant voor uitspattingen, conflicten, waarover gretig zou kunnen geschreven worden.
Sara Ceustermans toont aan dat de truitjes waarmee de voetballers gaan spelen al stinken voor ze gebruikt worden. Deze voetbaltruitjes worden voor 90 euro verkocht, daarvan gaat een schamele 0,90 euro naar de textielarbeid (st)er in de lage loonlanden. En het verbetert er niet op. Het deel dat in de vorm van loon aan de textielarbeid (st)ers uitbetaald wordt werd de voorbije tien jaar kleiner. De winsten stegen wel. Net als de dividenden voor de aandeelhouders. De grote niets ontziende geldhaaien zijn de kledingmerken Nike (VS) en Adidas (‘Duitsland). Beide multinationals betalen astronomische bedragen om clubs, oligarchen en sjeiks,voetballers, aan zich te binden en via die publiciteit ook de individuele consumenten te doen kopen. Het gaat om jaarlijks 2 miljard euro. In 2016 tekende de Portugese voetbalster Christiano Ronaldo een nieuw contract met Nike. Een contract dat hem per jaar 20 miljoen euro opbrengt voor de rest van zijn leven. Zes maanden later tekende de Argentijn Lionel Messi een contract met Adidas voor het leven. Ook de Duitse “Mannschaft” sleepte een nieuw contract binnen met Adidas. De regerende Duitse wereldkampioen krijgt 65 miljoen euro per jaar, of drie keer meer dan het vorige contract. De Franse nationale voetbalploeg, gesponsord door Nike, volgt met 50,5 miljoen euro per jaar.
Maximale uitbuiting, maximale winsten
De bron van de winsten? Nike en Adidas (maar ook andere kledingmultinationals) zoeken zonder schaamte en cynisch naar de landen waar ze de werknemers maximaal kunnen uitbuiten en onderdrukken in textielateliers (foto). Vakbonden hebben er nog weinig macht en militanten vaak hun leven op het spel zetten als ze de belangen van de werknemers consequent verdedigen. Het is niet meer China dat in de bovenste schuif ligt, omdat de lonen stilaan de normen van een leefbaar inkomen bereiken. Vandaag zijn het vooral landen als Bangladesh, Vietnam, Indonesië die “uitverkoren” worden. Onderzoek van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) toont aan dat er in die en andere landen grove schendingen zijn van de arbeidsnormen. In Indonesië verdienen kledingarbeid(st) ers volgens de IAO 82 à 200 euro, afhankelijk van de regio. En dat is onleefbaar. Je hebt een minimaal loon nodig van 363 euro per maand om sobertjes door het leven te gaan. Dat alles staat in schril contrast met wat de supersterren van de voetballers verdienen. Sommige supersterren vinden hun waanzinnige inkomens nog niet genoeg. Hun geeuwhonger naar geld kent geen grenzen. Ze vinden het nog nodig, met hun advocaten belastingconstructies op te zetten om de belastingen te ontwijken of te frauderen. Dat leverde de Portugese stervoetballer Christiano Ronaldo bijv. 2 jaar celstraf op,(die hij zal kunnen omzetten in een minnelijke schikking en boete) en een verwaarloosbare boete van 18 miljoen euro . Ook de Argentijnse sterspeler Lionel Messi kent de weg naar de rechtbank voor zijn frauduleuze omgang met zijn belastingaangiften.
Nike’s strooptocht in Vlaanderen
Je hebt de directe uitbuiting van de arbeiders in de textielateliers van lage loonlanden. Maar hier bij ons in het Westen wordt de gemeenschap opgelicht door de multinationale sportkledingbedrijven via belastingsconstructies en de hulp van de politieke klasse. In de zakenkrant De Tijd (7 november 2017) lezen we daarover een concrete analyse van journalist Lars Bové (hij maakt deel uit van een wereldwijd consortium van 350 journalisten die de lekken uit de belastingparadijzen onderzoeken en er in Vlaanderen verslag over geeft in De Tijd). Nike kreeg al voor miljoenen subsidies in ons land. Maar de sportkleding multinational laat hier een kruimel aan belastbare winst achter door allerlei trucs. Als meer dan 20 jaar pompt de Vlaamse regering miljoenen euro’s subsidies in Nike dat een groot verdeelcentrum heeft in de Kempen op het grondgebied van de gemeenten Laakdal, Herentals, en Ham. Er werken zo’n 3.000 mensen die naar alle uithoeken van de wereld sportkledij verzenden. Lars Bové: “ Al van bij het begin moest de Vlaamse regering diep in de buidel tasten. De Vlaamse regering betaalde zowat 10% van de investering van Nike. Later wilde Nike alleen uitbreiden indien dit gepaard ging met fikse overheidssteun. De geplande uitbreiding voor 2019 is gekoppeld aan 2,8 miljoen euro aan opleiding en nog eens 3 miljoen voor groene initiatieven. Alle Belgische topministers van de Cd&V, N-VA pakten uit met deze logistieke parel van Nike”.
Enkele jaren gelden werden de zogenaamde Panama Papers gelekt waarin miljoenen gegevens aan het licht kwamen over kapitalen die de belastingen ontwijken. Ondermeer de praktijken van de Amerikaanse sportkledingmultinational Nike. Van de miljarden euro’s die Nike de voorbije jaren verdiende in Vlaanderen stroomde het merendeel naar het belastingparadijs van de Bermuda. De constructie bestond erin om alle intellectuele eigendomsrechten van Nike te plaatsen op de Bermuda eilanden. Om vervolgens alle bedrijven rechten en royalty’s te laten betalen aan de papieren vennootschappen op de Bermuda’s. Zo kon Nike miljarden inkomsten doorsluizen naar de Bermuda’s waar het belastingtarief 0 % is! Alleen al in 2010, 2011,2012 verhuisde Nike meer dan 3,8 miljard dollar inkomsten naar postbus Bermuda. De springplank die Nike gebruikt bevindt zich in 
Nederland (tekening rechts). Want het Belgische verdeelcentrum is niet in handen van een Belgische vennootschap. Wel van een Nederlandse vennootschap in Hilversum. De eigenaar van de Nike- spullen is in handen van NEON (Nike European Operations Netherlands). Het gevolg is dat het zweet en het werk van de Vlaamse arbeiders wegvloeit en Nike formeel geen winst boekt in Vlaanderen waarop de Belgische fiscus belastingen kan heffen ten bate van de staatskas en de gemeenschap. Het Nederlandse NEON moet in België alleen de kosten betalen voor het verdeelcentrum en de lonen van de 3.000 werknemers. Een minuscuul bedrag laat Nike in Vlaanderen achter als belastbare winst. Nike heeft naast NEON nog twee andere bedrijven (één als eigenaar van de site in Vlaanderen), één voor one lineaankopen “Nike Retail”. Lars Bové legt twee fiscale trucs uit van Nike. De eerste truc bestaat erin de drie Nike bedrijven te groeperen. “Zo kan Nike alle winsten die het boekt in het ene bedrijf compenseren met verliezen in het andere bedrijf. Zo houdt het veel minder belastbare winst over. Dan volgt de tweede belastingstruc: de Nederlandse bedrijven moeten miljarden euro’s betalen aan royalty’s aan Nike’s papieren constructie op de Bermuda’s”. Hij besluit: “De hele constructie is een aanslag op de staatskassen in zowel de VSA als Europa. Het betekent ook concurrentievervalsing tegenover Europese bedrijven, omdat alleen Amerikaanse bedrijven zo’n constructie kunnen opzetten. Zo betaalt Nike maar 15 procent belastingen buiten de VSA. In 2016 betaalde Nike’s bedrijf NEON in Hilversum maar 380 miljoen euro belasting op zijn miljardenwinsten” . Nike is een stroper op Vlaamse bodem en de boswachter, de Vlaamse politieke elite, helpt de stropers.
De Voetbalwereld, een spiegel van de samenleving
Het massale succes van het spelletje met de voetbal, de miljoenen supporters in de stadions en de televisierechten maken van het voetbal een miljardenbusiness. In 2016 waren de voetbaltornooien met landenploegen in Europa (Frankrijk, 2016) en het wereldkampioenschap voetbal voor landenploegen in Brazilië (2014) resp. het vierde en het tweede lucratiefste sporttornooi in de wereld. De Europese voetbalfederatie UEFA incasseerde netto 2,2 miljard euro. De Wereldvoetbalbond FIFA verdiende 3,3 miljard euro. In Rusland zal het nog hoger zijn.
Grote banken, multinationals als Coca Cola, Nike, Adidas, grote automerken, fast foodbedrijven, drankbedrijven, schimmige makelaars en gokbedrijven en nog zovele anderen zien in dat miljoenenpubliek een kans voor stijging van hun omzet en dus hun geeuwhonger naar geld. De televisiezenders die de matchen uitzenden fungeren als onuitputtelijke reclamehefbomen. Grote voetbalclubs, spelers, supporters, zijn handelswaar. Amerikaanse investeerders, Russische oligarchen, Aziatische nieuwe rijken, kopen en verkopen dat het een lust is. Voetbalbonden verdienen bergen dollars of euro’s met grote voetbaltornooien. Overkoepelende voetbalbonden (bijv. UEFA en FIFA) zijn op zich multinationals geworden met een grote macht in het land tijdens tornooien waardoor geknipt wordt in sommige wetgeving en dus de soevereiniteit van de gastlanden. Omdat het voetbal zo een kijkcijferkanon is, en daarmee de dito opbrengsten, worden het aantal ploegen dat op een eindtornooi mag deelnemen steeds uitgebreid. In Frankrijk deden voor het eerst 24 in plaats van 16 landen mee. In het wereldkampioenschap voetbal 2026 dat in Noord Amerika doorgaat (VSA- Mexico- Canada) zullen voor het eerst in plaats van 32- , 46 ploegen deelnemen aan het eindtornooi. Waarom is de braadoven in het minuscule olierijke Qatar in het Midden Oosten, verkozen om het voetbaltornooi in 2022 te organiseren waar moderne slaven nieuwe stadions, in de woestijnhitte, uit de grond stampen?
De nieuwe voorzitter van de Wereldvoetbalbond FIFA, Gianni INFANTINO. Gaat hij nieuwe trends ten goede kunnen introduceren?
Vele supporters, journalisten kennen de wantoestanden, de geldzucht en corruptie van voetbalbonzen, makelaars, sponsors. (in artikels en commentaren lezen we soms ellenlange brave, conformistische, zelfs kritiekloze idolatrie stukken, maar soms ook een lijntje kritiek op de bedrijfscultuur en de bonzen in de voetbalwereld zoals bijv. sommige commentariërende stukjes van Hugo Camps).
politieke veranderingen
Corruptie, willekeur en hypocrisie, en geldzucht besmet niet alleen de voetbalwereld. Het zijn kankers die alle maatschappelijke sectoren kapot vreten, en niet alleen de voetbalwereld. In de bankwereld, grootindustrie, in andere entertainmentbranches buiten het voetbal (film, media, tennis, autosport…), de gokwereld, spelen min of meer dezelfde mechanismen. Ze kunnen maar aangepakt worden indien er zich een maatschappelijk- , cultureel- en politiek alternatief ontwikkelt. En er een politieke revolutie komt. Zonder actie zal het niet gaan. Een goed voorbeeld daarvan waren de massale betogingen in Brazilië in 2016, naar aanleiding van het wereldkampioenschap voetbal, georganiseerd door basisbewegingen, vakbonden en linkse partijen. Die massabetogingen verzetten zich tegen de verspilling van miljarden dollars, door toedoen van de politieke elite, aan nieuwe stadions terwijl er in het land veel geld nodig is voor de grote sociale – en economische basisnoden van miljoenen Brazilianen. Daarenboven waren de toegangsprijzen zo hoog dat de gewone Braziliaan ze niet kon betalen en alleen de rijkeren zich toegang tot de stadions konden verschaffen. Hetzelfde nu met Rusland. Gezien de grote aandacht van de Russen voor het tornooi, waardoor de kans voor betogingen klein is, werd tijdens het tornooi, gauw, gauw door de liberale regering Medvedev, beslist de pensioenleeftijd te verhogen. Wat gaat er worden van de nieuwe stadions in sommige steden waarvan de capaciteit niet overeenstemt met de bescheiden inplanting van het voetbal? Sommige stadions gaan gedeeltelijk afgebroken worden. En andere ? Zijn het witte olifanten, infrastructuurwerken, die na het tornooi zullen overwoekerd met onkruid waarin een olifant zich kan verstoppen?
De ijzeren greep van de corruptie- die in de voetbalwereld “het normale” is geworden- gaat soms zover dat het sportieve en de werkende mensen, die van voetbal houden, echt in de verdrukking komen. Supporters breken met hun club als geldmachine of als ze failliet gaat door een of andere schimmige sponsor zonder emotionele binding met de club of door wanbeleid van een paar parvenu’s. Supporters durven dan een nieuwe voetbalclub oprichten. Bijv. in Manchester. Zo stichtten misnoegde supporters in 2005 zelf een nieuwe voetbalclub. Meer dan 4.000 supporters investeerden een deel van hun spaargeld en bouwden een nieuw stadion met de hulp van het stadsbestuur van Manchester. De onvrede kwam vooral van de overname van de club Manchester United door een Amerikaanse dollar oligarch Malcolm Glazer, die schandalig hoge toegangspijzen vraagt voor de supporters en hun families uit de arbeidersklasse. Daarenboven bleek een gebrek aan inspraak- democratie van de supporters in de clubaangelegenheden. De nieuwe club heet Football Club United of Manchester en is juridisch een non-profitorganisatie.
