“Werklozen hebben eigenlijk betaalde vakantie, langdurig werklozen zijn luie donders en profiteurs, wie echt wil werken vindt een baan, zelfs in crisistijd. Vandaag luidt het: de economie groeit, er zijn banen zat, wie nu nog geen werk vindt die is bijna een crimineel”. De propaganda tegen de werklozen is een groot gif, en dringt door tot aan de cafétoog en in familiekamers. De arbeidsmarkt floreert als nooit tevoren, maar niet in dienst van de werklozen, vooral de lager geschoolden zijn de dupe.(foto, muurschildering in de stad Zaragoza, Noord-Spanje).
Echte cijfers: geen 350.012 maar 511.085 werklozen!
De media en de pers, op enkel berichten uitgezonderd, spelen grosso modo mede in het grote orkest van de culpabilisering van de werklozen. In crisistijd wordt gezegd dat “wie wil werken altijd een job vindt”. Vandaag orakelen de voorlichters in pers en media dag in dag uit, van ‘s morgens tot ’s avonds, dat we in een economische opwaartse beweging zitten en dat de patroons staan te springen voor werknemers en er niet genoeg vinden, codewoorden om te zeggen dat het de schuld van de werklozen is. Hier weer spelen de regime- media kritiekloos hun rol, bewaakt door de neoliberale poortwachters , zoals denkgroepen, studiediensten en woordvoerders van multinationals die winsten maken op de kap van “interim-werknemers”. Er bestaat een cordon sanitaire rond kritische en alternatieve geluiden en analyses.
Neem de werkloosheidscijfers. Hier pakken patronaat en de federale Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) uit met hoera- geluiden over de daling van het aantal werklozen. De socialistische vakbond ABVV heeft hierover zo zijn bedenkingen. De vakbond wijst erop dat de RVA enkel oog heeft voor de uitkeringsgerechtigde werklozen. Daarnaast is er ook een grote groep werklozen die geen recht heeft op uitkeringen en dus door de RVA niet wordt meegeteld. Een derde groep zijn de werknemers die ongewild deeltijds werk moeten doen en minder verdienen dan een uitkering.
In de cijfers van de gewestinstellingen – Vlaanderen, Brussel, Wallonië- vinden we verschillende categorieën terug van werklozen die geen uitkeringen ontvangen van de RVA. Een eerste groep zijn jongeren, die net afstudeerden en geen werk hebben. Zij moeten “beschikbaar” zijn voor de arbeidsmarkt, maar hebben het eerste jaar geen recht op uitkeringen. In de maand december 2017 ging het hier over niet minder dan 49.508 jongeren. Een tweede groep zijn de verplicht ingeschreven werkzoekenden, die geen recht hebben op werkloosheidsuitkeringen. Dit zijn bijv. mensen met een leefloon van het OCMW. He gaat over het hele land over niet minder dan 70.146 werkzoekenden. Dat zijn er 7.748 meer dan in december 2016. De derde groep zijn de werklozen die zich vrijwillig inschreven als werkzoekenden. Dit waren 41.419 werkzoekenden in december 2017.
Daarnaast is er een groep werklozen die helemaal van de radar verdwijnt; Wie geen enkel uitkering ontvangt is immers niet verplicht zich in te schrijven als werkzoekende. Hier komen werklozen terecht die werden gestraft en uitgesloten van inschakelingsuitkeringen na 36 maanden of niet voldoen aan de leeftijd- of diplomavereisten. Het ABVV wijst er ook op dat er veel werknemers in de private sector zijn die gedwongen worden een deeltijdse job te aanvaarden, maar in feite dat niet willen en een voltijdse job zoeken. Als zij minder verdienen dan 1.531 euro bruto per maand ontvangen zij een bijpassing van de RVA. In 2017 bevonden zich maandelijks gemiddeld 37.586 werknemers in die situatie waarvan drie vierde vrouwen zijn.
Het ABVV komt tot het besluit dat, rekening gehouden met het voorgaande cijfers, de officiële hoera-cijfers van RVA, patronaat en regering eerder “fake- news” zijn dan echt nieuws: in plaats van 350.012 werklozen zijn er in december 2017 door het ABVV 511.085 werklozen geteld in ons land.
Dagcontractjes, “working poor”
Uber, Deliveroo,…misbruiken technologie om werknemers sociaal te dumpen. Er is gelukkig verzet van de werknemers.
Hoe het er echt aan toe gaat met werklozen die zich op de arbeidsmarkt bewegen leren ons de talloze getuigenissen die her en der in de marge openbaar worden. Er vindt een dramatische daling plaats van de kwaliteit van de jobs, zowel naar arbeidsomstandigheden als verloning. Dat wil zeggen dat het patronaat door zijn machtspositie en door het rechtse regeringsbeleid meer ruimte gekregen heeft om mensen meer uit te buiten, rechtelozer te maken en minder verloning te geven. De “working poor” is geen fabeltje, en dan nog meestal bij lager geschoolden. Maar ook hoger geschoolden, zelfs als ze goed tot zeer goed betaald worden, worden geconfronteerd met een hels arbeidsritme, onzekerheid, concurrentie,…
Zo verwees SP.A voorzitter John Crombez in de VRT-Terzake- uitzending van 31 januari jl. dat jonge mensen die zogenaamd worden aangeworven door private veiligheidsfirma’s het moeten doen met dagcontracten, contracten die elke dag eindigen en ’s anderdaags moeten vernieuwd worden, soms tot tweehonderd werkdagen per jaar! Het gevolg hiervan is dat ze niet kunnen huren en lenen. Ook verwijten alle vakbonden n.a.v. van de geplande afdankingen bij Carrefour de regering met minister Kris Peeters (Cd&V, Minister van Werk), met haar flexi-jobs, de versoepeling van studentenarbeid en nachtwerk zelf het pad geëffend heeft voor het liquideren van volwaardige banen. De hoera campagne van meer jobs, jobs , jobs van patronaat en regering krijgt dan wel een zo bittere smaak dat sommigen deze slagzin vertalen als “jobs, jobs, jobs, of drie voor de prijs van één. Het zijn niet alleen de jongeren die de dupe zijn van dit regeringsbeleid. Ook de oudere werknemers die afgedankt werden worden aangevallen. Om te beginnen zijn het de werkgevers die 55-plussers dumpen, meestal omdat ze te duur zijn. In HLN (11 januari jl., lezersrubriek) schrijft Lieve Veerman: “Ik ben 55 en werkzoekende (maar niet op brugpensioen). En jawel, ik zoek en zoek, schrijf en schrijf en zoek…maar helaas. Zelfs met ervaring in een knelrichting en een goed gevuld C.V. komt er af en toe de stereotype melding dat er “onder de vele kandidaten een betere match zit”. Meestal krijg ik helemaal geen antwoord. Of de directie meldt dat de job is ingevuld, en dan zie je dezelfde vacature weer verschijnen waardoor ik de indruk krijg dat het om verdoken reclame gaat.” Een andere getuige (Jos Billen) schrijft op dezelfde bladzijde: “Ik ben 52 jaar en sinds één jaar werkloos. Op sollicitaties krijg ik zelden antwoord. Mijn ervaring is dat één derde van de vacatures op de VDAB- site valse vacatures zijn, met als doel het aantal inschrijvingen in interim-kantoren op te drijven.
Solliciteren: übermenschen gevraagd
In een interessante bijdrage van Samira Atillah (DM, 11 januari jl.) wordt beschreven hoe weinig respect werklozen krijgen van heel het zootje van 
VDAB, interim kantoren (in handen van multinationals) en natuurlijk de bazen in het bedrijf. Het solliciteren bijv. Ze zegt hoe indrukwekkend de eisen van de VDAB en consorten zijn. “ Want als we even filteren en de tijdelijke en/of interim-contracten weghalen en vervolgens een arbeidsplaats op minder dan 100 kilometer van je woonplaats aanvinken in de computer, dan zitten er zeker straffe vacatures tussen”. “Je moet dan wel veel werkervaring hebben, bereid zijn te werken op weekdagen, weekends, feestdagen, en als het eventjes kan op je begrafenis. Je moet vloeiend meertalig zijn, liefst een drietal universitaire diploma’s kunnen voorleggen, inclusief een brevet van de Zweinsteinacademie of de hogeschool voor hekserij en hocus-pocus. Bon, ze menen het dus? Als je dan toch eens wordt uitgenodigd voor een sollicitatieprocedure moet je wel een hele reeks testen, proeven en taken afwerken voor de betrokken organisatie. Helaas, daar aangekomen op de sollicitatie zul je honderd kandidaten zien die net zo hopeloos op zoek zijn naar werk. De rest van je leven met interim contracten werken. Lekker opgebeld worden één dag van tevoren en niet weten of je morgen al dan niet moet werken. Buiten de generatie werkzoekenden is er nu een generatie mensen die veel werkt, maar in precaire omstandigheden. Hetzij via interim, hetzij via mini- jobs, of flexi- jobs. Deze werksystemen leiden ertoe dat de mensen baden in onzekerheid. Zij horen stand-by te staan en moeten het vaak doen met dag- of weekcontracten zonder uitzicht op een vast contract”.
Psychologische oorlog maakt apathisch, soms radicalisering
Vandaag is Vlaanderen het aards paradijs voor het rechts conservatieve denken en beleid. In hun ogen is er iets mis met werklozen: ze ontlopen hun individuele verantwoordelijkheid. Enige empathie voor werklozen is een risico, want dan zou je de maatschappelijke omstandigheden van het neoliberaal (volks) kapitalisme in vraag moeten stellen. Toch zijn er een aantal gelukkige uitzonderingen. Zoals Prof. Hans De Witte van de KULeuven, arbeidspsycholoog, die al jaren de gevolgen van werkloosheid bestudeert. Hij rekent af met die rechtse kijk op de werklozen, ook van werkenden. Prof. H. De Witte is formeel. Uit alle wetenschappelijk onderzoek lijkt dat werklozen op zowat alle vlakken slechter af zijn dan de werkenden. Hij beschrijft negen ongemakkelijke waarheden op over werklozen. Werkloosheid maakt mensen machteloos, hoe langer werkloos hoe meer welzijn afneemt, mannen hebben meer last van werkloosheid dan vrouwen, werkloosheid weegt zwaarder voor de middengroep dan voor jongeren, werkloosheid is erger voor laaggeschoolden. Ook wijst hij erop dat werkloosheid leidt (soms) tot radicalisering. Jobonzekerheid is een soort voorgeborchte van werkloosheid. Hoe groter de kans op werkloosheid, hoe onzekerder mensen over hun capaciteiten worden. Dat uit zich in negatieve attitudes: onvrede over je werk, het gevoel geen toekomst te hebben. En dat heeft dan weer impact op een negatieve houding tegenover andere mensen. Typisch voorbeeld: een negatieve houding tegenover allochtonen die banen zouden inpikken. De meerderheid van de werklozen wordt uiteindelijk apathisch. Maar een kleine minderheid radicaliseert en gaat politiek de extreme toer op.” Het is dan ook niet te verwonderen dat werklozen vaak voor extreemrechts stemmen, of zich aansluiten bij milities en hooligangroepen, of in het geval van moslimjongeren naar Syrië trokken of hier crimineel of gewelddadig worden”.
De huidige maatschappij is niet zozeer georganiseerd op het recht op volwaardige arbeid, maar op de psychologische oorlog om eender hoe werklozen aan het werk te krijgen en hen moreel onder de duim te houden. Het meest extreme voorbeeld is de groei van de slavenarbeid in de geglobaliseerde wereld. Wat uiteindelijk het aards paradijs betekent voor de werkgever die met gewillige, onderdanige, niet in vakbonden georganiseerde werkkrachten te doen heeft. Het is het succes van het neoliberaal gedereguleerd kapitalisme, waar vooralsnog niet voldoende verzet voor bestaat ondanks loffelijke pogingen van vakbonden, actiegroepen,…Maar, de politieke gevolgen worden stilaan duidelijk, zie de Brexit en de verkiezing van Donald Trump tot president.
Collectief falen
Je zou het niet van een psycholoog verwachten die vnl. individuele gevallen analyseert, maar Prof. Hans De Witte neemt afstand van het liedje van de ‘individuele verantwoordelijkheid’ van de werklozen’, maar ziet vooral een collectief falen van de samenleving ten aanzien van de werklozen. Prof. H. De Witte: “Werkloosheid wordt als individueel falen ervaren, zelfs al ligt de oorzaak helemaal buiten jezelf. Het huidige politieke beleid beklemtoont vooral de individuele verantwoordelijkheid als je werkloos wordt of dat langere tijd blijft. Het effect ervan is dat mensen zich nog meer slachtoffer voelen van omstandigheden die ze helemaal niet in de hand hebben. Het verergert alleen hun problemen. Het adagium dat de privé sector voor banen zorgt, zijn te hoog gespannen verwachtingen over de privé sector. In vorige crisisperiodes organiseerde de overheid zelf nieuwe banen. Denk maar aan de jaren tachtig met allerlei zogenaamde nepstatuten en tijdelijke of gesubsidieerde projecten. De overheid kan ook een belangrijke rol spelen bij herverdeling van werk. Ze kan aan inkomensherverdeling doen of arbeidsduurvermindering invoeren. Al dat soort ideeën lijken volkomen verdwenen. Werkloosheid is een collectief probleem en vraagt collectieve oplossingen en dus een overheid die ingrijpt. Mijn haren gaan soms recht als ik bepaalde politieke uitspraken hoor over werklozen en werkloosheid.” (Knack, J. Lippens, 2015)
Het is duidelijk dat de “arbeidsmarkt” niet werkt voor het recht van werklozen op volwaardig, duurzaam werk. Niet voor de werklozen, maar ook niet voor de werkenden. Dit systeem kan zelfs niet bestaan als er onderaan de sociale ladder, geen reserveleger aan arbeidskrachten bestaat, dat structureel druk uitoefent op de lonen en arbeidsomstandigheden. De hypocrisie kent geen grenzen: de grootste schreeuwers om jobs, jobs, jobs, willen een arbeidsreserveleger, ze voeren daarom zelfs migranten en vluchtelingen in vanuit gebieden waar ze zelf chaos en ontreddering veroorzaakt hebben. Er zal dus een “regime change” moeten gebeuren willen we werklozen en werkenden recht geven op volwaardige, duurzame arbeid.
