Op de politieke kaart winnen links en progressieven in Zuid- en Centraal Amerika steeds meer terrein. Momenteel regeert links- in al zijn rijke variaties- over zowat 550 miljoen Zuid-Amerikanen. Maar de staatsgrepen tegen links zijn nooit opgehouden. Peru is het recentste land in de slipstream van staatsgrepen waarin de verkozen Pedro Castillo (foto, salud con lupa) door een institutionele putsch zijn presidentieel ambt verloor en 12 jaar cel riskeert. Wat rechts niet kan bereiken via de stembus, probeert zij met staatsgrepen in Zuid-Centraal Amerika, sinds decennia.
Links en de progressieve beweging in Latijns Amerika heeft altijd stevige wortels gehad in de werkende bevolking, de miljoenen armen, ook in delen van de middenklasse, academici, en in de kerk. Vakbonden, linkse politieke partijen zijn er goed georganiseerd. In het katholiek continent was de rol van de vooruitstrevende vleugel van de kerk van grote invloed via de miljoenen basisgemeenschappen. Maar ook ideologisch, waar de tegenstelling tussen marxisme en religie door de bevrijdingstheologie wordt overbrugd. Niet verwonderlijk dat vijftig jaar geleden al linkse, progressieve presidenten werden verkozen met een programma van sociale rechtvaardigheid, herverdeling van de rijkdom, democratie, nationale soevereiniteit. In Cuba werd een revolutie gerealiseerd in 1953-1958 o.l.v. Fidel Castro en broer Raul. Ze heeft tot vandaag een grote charismatische invloed. Als 60 jaar voert de grote buur vanuit Washington een imperialistische, hybride oorlog tegen Cuba en zijn leiders. Tevergeefs.
Dictaturen
Washington duldt in zijn achtertuin geen presidenten en regeringen die gericht zijn op sociale vooruitgang en soevereiniteit (Monroe-doctrine). Zoals onder meer de linkse advocaat Joao Goulart in Brazilië. Hij werd als verkozen president in 1964 afgezet. Hij moest vluchten na een extreemrechtse militaire staatsgreep. Denken we ook aan de linkse verkozen president Salvador Allende in Chili die in 1973 vermoord werd in een putsch door het leger o.l.v. generaal Augusto Pinochet (na de putsch werd Chili het eerste experiment met de neoliberale recepten uitgevoerd door de overgevlogen Chicago boys). In Argentinië werd in 1976 de populistische regering Isabel Péron omver geworpen door een militaire junta onder de leiding van generaal Jorge Videla. Ook andere landen op het continent kenden rechtse militaire dictaturen. Het was grotendeels een reactie op progressieve, linkse volksbewegingen.
Er werd toen door de dictaturen een bloedig schrikbewind gevoerd. Met de steun van de Amerikanen en van de vele in 1945 gevluchte nazi’s en SS-ers uit Europa die geïntegreerd werden in politie- en veiligheidsdiensten. Er zijn talloze getuigen over de bloedige wreedheden toen. In Brazilië bijv. werd Dilma Rousseff, als jonge verzetsmilitant aangehouden, gefolterd en enkele jaren gevangen gezet. Zij werd later president (2011-2016).
In Chili fungeerde in 1973 het voetbalstadion Estadio Nacional in de hoofdstad Santiago, als concentratie- en folterkamp. De gekende Chileense zanger-gitarist Victor Jara werden zijn vingers gebroken en nadien vermoord. Pablo Neruda, nobelprijswinnaar voor literatuur, en bondgenoot van president Allende, stierf niet lang na de staatsgreep in duistere omstandigheden. In de kwalificatieronde voor de wereldbeker voetbal weigerde het Sovjet-elftal in het Chileense Estadio Nacional te voetballen een paar maand na de staatsgreep (ze verloren met forfaitcijfers en kregen een fikse boete van de wereld voetbalbond FIFA).
In Argentinië werden linkse militanten gefolterd en op grote hoogte uit vliegtuigen gegooid in de oceaan. We zouden zo nog even kunnen doorgaan.
Veerkracht
Dat alles kon de democratische en linkse krachten niet breken. Ze beschikten over een enorme veerkracht. Als kurken die onder water wordt geduwd kwamen ze terug boven in de jaren tachtig. De democratie werd min of meer hersteld. Het bloedig geweld, folteringen en moorden verminderde. De democratische evolutie waarin linkse krachten een prominente rol speelden ging verder. Vele Zuid-Amerikanen zagen, gezien hun vreselijke ervaringen, dat de democratie, hun sociale toestand en de civiele vrede de beste kansen heeft als links aan de macht kwam. Ze wilden ook een einde maken aan de slechte invloed van Washington dat Zuid-Amerika ziet als zijn speeltuin. De heersende klasse zag dat door de militaire dictatuur, zij haar legitimiteit verloor bij het volk.
1999 was een scharnierjaar na de kwelling van de rechtse dictaturen. Een progressieve Venezolaanse beroepsmilitair Hugo Chavez
(foto) werd verkozen. Hij werd president onder de vlag van het “Bolivariaans socialisme”. Hij overleefde een rechtse staatsgreep gesteund door de Amerikanen. Door de actieve steun van het volk en het leger werd hij bevrijd na 48 uren (onmiddellijk hierna kreeg hij kanker. Wat bij vele vragen doet rijzen over wat er gebeurd is in zijn 48 uren gevangenschap en isolement). Chavez overleed in 2013. Met Chavez kreeg links in Zuid-Amerika de wind in de rug. Na Castro werd Chavez de meest charismatische figuur bij de Zuid-Amerikaanse volkeren. In dat rijtje mogen we de legendarische linkse vakbondsman Luiz Inacio Lula da Silva (roepnaam Lula) (foto Lula en Dilma Rousseff) niet vergeten die van 2003-2011 de 35e president was van het grootste en volkrijkste (211 miljoen inwoners) Zuid-Amerikaans land, Brazilië. Hij werd opgevolgd door zijn partijgenote Dilma Rousseff (2011-2016) (foto).
Vandaag won voor de derde keer Lula de verkiezingen op de neofascistische kandidaat.
Het tweede volkrijkste (140 miljoen inwoners) en tweede economie van Zuid-Amerika is Mexico. In 2018 werd hier ook een linkse president verkozen, Manuel Lopez Obrador, met een ruime meerderheid, ook in het parlement en in de regio’s.
Het derde volkrijkste land Colombia (51 miljoen inwoners) heeft vandaag ook een verkozen linkse president, gewezen linkse guerrillastrijder Gustavo Petro. Hij begon alvast goed. Hij bezocht onmiddellijk na zijn inauguratie de Venezolaanse president Nicolas Maduro in de hoofdstad Caracas. Venezuela kent alle trucs van de foor van de hybride oorlog van het Westers imperialisme: economische oorlog met inbeslagname van bedrijven, van de goudvoorraad in Londen, moordpogingen, een marionet die door het Westen tot president verklaard en erkend wordt (werd) (inbegrepen groenen en sociaaldemocraten), enz….
Meteen werd de toon gezet door de nieuwe Colombiaanse president. Immers, het land was onder rechts bewind, als buurland, de gevaarlijkste vijand van Venezuela. Ook omdat het officieel de samenwerkingspartner van de NAVO is. (Colombia besteedt het hoogste percentage van zijn BBP aan militaire uitgaven van het zuidelijke continent (3,3%). Het militair budget van Colombia bedraagt 8,98 miljard dollar, alleen Brazilië (4x meer inwoners) besteedt meer: 25,75 miljard dollar)
Hybride oorlog
Vandaag zijn extreemrechtse staatsgrepen nog altijd aan de orde, zij het niet meer zo militaristisch. Openlijke militaire dictaturen hebben geen legitimiteit meer bij het volk. Het versterkt zelfs de legitimiteit van het linkse verzet. Men stapt over naar de strategie van ondermijning van de legitimiteit van linkse presidenten en topleiders via criminalisering.
Rechts en het imperialisme beschuldigingen linkse verkozen presidenten en leiders van verkiezingsvervalsing, van corruptie. Er worden tegen hen mediacampagnes gevoerd, met in de rand selectieve moorden. In Brazilië werd Luiz Inacio Lula da Silva (Lula) weer populair na twee presidentstermijnen zodanig dat hij voor de derde keer president zou kunnen worden. De rechtse oligarchie stak er een stokje voor en beschuldigde in 2018 Lula van corruptie. Een massieve juridisch-bureaucratische machine kwam op gang om Lula voor een rechtbank te beschuldigen, te veroordelen tot 12 jaar en naar de gevangenis te sturen. Zo kon de neo- fascistische gewezen legerkapitein Jair Bolsonaro winnen. Het was slechts uitstel. Lula kwam uiteindelijk vervoegd vrij na twee jaar gevangenschap. En won recent nu voor de derde keer de presidentsverkiezingen in Brazilië.
Evo Morales was sinds 2006 verkozen als president van Bolivia. Hij behoort tot de Movimiento al Socialismo (MAS). In 2019 werd de Boliviaanse president Evo Morales opnieuw verkozen. Rechts beschuldigde hem de verkiezingen te hebben vervalst. De president werd verjaagd met steun van de VS en de rechtse oligarchie van Bolivia (vnl. nakomelingen van de Spaanse veroveraars). Hij riskeerde zijn leven en vluchtte naar Mexico. De staatsgreep belette niet dat Morales’ partij, de MAS, opnieuw na de staatsgreep in verkiezingen de meerderheid behaalde en zijn partijgenoot Luis Arce president werd. Morales keerde terug naar zijn land. De staatsgreep tegen Morales wordt algemeen de lithium staatsgreep genoemd. De exploitatie en commercialisering van de grondstof lithium, belangrijk voor batterijen, wilde Morales nationaliseren en de opbrengst naar het volk doen vloeien. Iets wat de Amerikaanse multinationals en elite met onder meer Tesla baas Elon Musk niet zinde.
Peru: recentste rondje staatsgreep
Decennialange staatsgrepen. Vandaag is het weer zover in Peru. President Pedro Castillo
(foto el cronica) die vorig jaar werd verkozen in een historische triomf voor Peruviaans links. Dat is niet verwonderlijk. Ca 8 miljoen Peruvianen op 33 miljoen inwoners leven onder de armoedegrens. Volgens het wereldvoedselprogramma van de VN heeft de helft van de bevolking moeite zich te voeden. De Covid pandemie heeft de sociale tegenstellingen nog verscherpt. De rijken konden zich goede zorgen in privé klinieken veroorloven. De armen hadden geen plaats in krottige openbare ziekenhuizen, stierven thuis of op straat. Vele burgers hebben hun hoop gesteld in Pedro Castillo.
Hij kreeg onmiddellijk agressieve tegenwerking van de Peruviaanse oligarchie gesteund door Washington. De oligarchie kon profiteren van een versnipperd parlement om hem af te zetten. Na twee mislukte afzettingspogingen was de derde poging gelukt. In dit wrede institutionele conflict speelde andermaal het leger een bedenkelijke rol. Het leger verwierp de maatregelen van de president (nieuwe verkiezingen en nieuwe grondwet) en dwong de president tot ontslag. Hij is nu gevangene van de putschisten en beschuldigd van misdaden tegen de mensenrechten. De president zit in voorarrest voor 18 maanden en riskeert 10 jaar cel. Hij werd opgevolgd door vice-presidente Dina Boluarte.
De linkse aanhangers van Castillo demonstreren en het komt tot gewelddadige botsingen met leger en politie. Ze eisen vervroegde verkiezingen. De Communistische Partij van Peru (CPP) verwerpt de “staatsgreep van het congres. Zij belet president P. Castillo zijn programma van nationale soevereiniteit, economische groei en herverdeling van de rijkdom en landbouwmodernisatie uit te voeren. Dat alles is van vitaal belang om de armoede en de corruptie het hoofd te bieden, een triest resultaat van het mislukte neoliberale model”. (zie ook www.DeWereldMorgen, 19/12 jl. Soetkin Van Muylem ‘Chaos in Peru’)
Heftige reacties
President Nicolas Maduro
(foto) van Venezuela is ervaringsdeskundige als het gaat om de intriges en hybride oorlog van de extreemrechtse oligarchie en van Washington. President N. Maduro sprak vanuit die ervaring zijn bezorgdheid uit over de moeilijke politieke situatie in Peru. President Maduro liet de kans niet onbenut om de Peruviaanse oligarchie te beschuldigen van de oorzaak te zijn van de situatie in het Andesland. N. Maduro: “Alle omstandigheden wijzen erop dat de oligarchische elites in leger en economie niet toestaan dat een eenvoudige leraar het presidentschap van Peru democratisch bereikt en probeert te regeren voor het volk. Het is de boodschap die extreemrechts afgeeft aan alle volksbewegingen, aan linkse progressieve bewegingen: we laten u niet regeren”.
De linkse president van Mexico, André Manuel Lopez Obrador reageerde: “We vinden het betreurenswaardig dat voor de belangen van de economische – en politieke elites, sinds het begin van het legitieme presidentschap van Pedro Castillo, een klimaat van confrontatie en vijandigheid tegen hem is onderhouden. Tot het punt dat hem heeft geleid om beslissingen te nemen die zijn tegenstanders hebben geholpen zijn ontslag te voltooien”.
Met de opmars van links in Zuid- en Centraal Amerika lijkt er een nieuw seizoen van rechtse staatsgrepen begonnen te zijn. Wat het imperialisme en de rechtse oligarchieën niet kunnen bereiken met de stembus, willen ze bereiken via staatsgrepen. Vroeger met bloedige dictaturen die uiteindelijk de legitimiteit van de heersende klasse hebben aangetast. Nu is de nieuwe strategie de aanval op de legitimiteit van de linkse boegbeelden via de criminalisering van hun leiders.
