Op 20 december 2020 is het honderd jaar geleden dat de Parti Communiste Français werd gesticht in Tours. Gezien de pandemie ging de eeuwfeestviering door in mineur. Sommige evenementen en tentoonstellingen gingen wel door. Massabijeenkomsten zullen in 2021 doorgaan. We laten enkele vooraanstaande Franse communisten zelf aan het woord in de plaats van een sceptisch tot vijandig commentariaat.
Ian Brossat van de communistische Jongeren en kandidaat geweest voor het Europees Parlement, schetst wat hij vindt van het 100-jarig bestaan van de PCF (radiostation France Inter): “De PCF is niet alleen een rode apotheek, ze is niet alleen de hamer en de sikkel. Nee, de Communistische Partij is een partij die de geschiedenis van de wereld mee heeft vormgegeven, in Europa en in Frankrijk vooral. Al meer dan een eeuw. Van het gemeenschappelijk programma dat de socialist François Mitterrand in het Elysée paleis bracht, tot de rood-roze-groene coalitie waarmee Anne Hidalgo de burgemeesterszetel van Parijs veroverde. En zelfs als de PCF minder invloed heeft op nationaal vlak dan vroeger, is er het bewijs dat op de avond van de eerste ronde van de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2020 jl. de PCF simpelweg de partij was met de meest gekozen vertegenwoordigers in de Franse gemeenten.” Volgens I. Brossat mist de PCF momenteel een sterke figuur als een George Marchais
(foto) (1920-1997). En ook de concurrentie met La France Insoumise (LFI) van Jean Luc Mélenchon is er. “Mélenchon is een volkstribuun. Maar, zonder de steun van de communisten zou hij het moeilijk hebben gehad om de 500 handtekeningen te verzamelen die nodig zijn om presidentskandidaat in 2022 te zijn. Ooit was de PCF in de nationale politiek van Frankrijk een geduchte macht. De PCF was zeer belangrijk in het antifascistisch verzet in de Tweede Wereldoorlog, toen een groot deel van Frankrijk door de nazi’s bezet was. De PCF nam deel aan drie regeringen: in de “bevrijdingsregering” (1944-1947), de regering onder president François Mitterrand (1981-1984) en in de regering van een linkse coalitie o.l.v. eerste minister Lionel Jospin (1987-2002). Vandaag is de PCF nog steeds sterk lokaal verankerd met tienduizenden leden, maar is haar nationale invloed sterk afgezwakt.
De stichting van de partij gebeurde in de nasleep van de eerste wereldoorlog. Een meerderheid van Franse socialisten verwierp de steun van de socialistische leiders aan de oorlog. Daarenboven inspireerde en enthousiasmeerde de Oktoberrevolutie in Rusland van 1917 ook heel wat socialisten. Dat waren de voornaamste oorzaken van de afsplitsing en de oprichting van de Communistische Partij in Frankrijk.
De Duitse Roza Luxemburg Stichting (RosaLux- Stiftung) sprak met de historicus Guillaume Roubaud-Quashie (*)(**) (In wat volgt enkele passages van het vraaggesprek, cursief, vet zijn toegevoegd)
Volgens hem is Frankrijk diep getekend door de actieve communistische aanwezigheid in de afgelopen 100 jaar. Of het nu gaat om de vormgeving van de Franse Grondwet, het sociaal zekerheidsmodel, de openbare diensten, of symbolische tekens in de aanwezigheid via straatnamen, pleinen en metrostations en in de brede weerklank van de poëzie van communistische dichters en schrijvers zoals Louis Aragon. Hij verwijst naar de vele culturele en sportieve invloeden en de vele gemeentelijke initiatieven. Volgens G. Roubaud-Quashie is de constante in de PCF gedurende de voorbije eeuw dat zij de enige Franse partij is die voortdurend gepleit heeft op straat, in het parlement en in vele gemeentebesturen, voor een alternatief voor het kapitalisme. De partij was in de voorbije honderd jaar niet de enige. Socialistische leiders zoals een Léon Blum spraken in de jaren twintig over de “dictatuur van het proletariaat”. Of François Mitterrand die ooit nog opriep tot een breuk met het kapitalisme.
Wat veranderd is, is de relatie met de ‘socialistische’ landen. Het oprichtings Congres van Tours in 1920 kwam voort ook uit de hoop geïnspireerd door de Oktoberrevolutie in Rusland. De Franse communisten stelden lang hun vertrouwen in het “Oosten”. G. Roubaud-Quashie: “We moeten er zoals rechts en sommige linksen echter geen karikatuur van maken. De periode 1920-1991 kende heel wat ups en downs in de relatie. Met name in 1968 toen de Franse communisten de Sovjet- interventie in Tsjechoslowakije veroordeelden. Er waren ook fundamentele andere opvattingen over de inhoud en toekomst van het communisme. Het grote verschil met 1920 is dat we toen in de voetsporen van de Oktoberrevolutie in Rusland moesten treden en hier een socialistische revolutie moesten implementeren, en dat sinds de jaren vijftig deze inspiratie zijn glans en waarde heeft verloren. Sindsdien is het motto dat steeds terugkeert op de congressen: we vertrekken van de Franse binnenlandse situatie”. De historicus verwijst ook naar de grote rol van de communisten in de bevrijding van het nazisme in 1945. Ze speelden een hoofdrol in het Program Commun de la Résistance, een actieplan in het vooruitzicht van de bevrijding en de maatregelen die daarna moesten genomen worden. Als grootste partij in Frankrijk toen (meer dan 700.000 leden en grote electorale aanhang) wierp de PCF zijn politiek gewicht richting de implementatie van dit Program Commun met meerdere nationalisaties vnl. van de banken, de oprichting van een sociaal zekerheidsstelsel. Ook speelde de PCF na de oorlog een grote rol in de secularisatie van de Franse republiek. Het was de communist Etienne Fajon die het adjectief “laïque” introduceerde in de Grondwet van de Franse republiek. In de nasleep van de Holocaust en de discriminatie van de joden was dit een belangrijke bepaling in de grondwet. De PCF slaagde er ook in om twee kampen met elkaar te verzoenen. Aan de ene kant de machtige antiklerikale beweging die sinds de Franse revolutie (en daarvoor) in Frankrijk bestaat en aan de andere kant de gelovigen uit de arbeidersklasse met zelfs arbeiders-priesters in de fabrieken die lid werden van de PCF en door de paus werden veroordeeld.
Moeilijke bondgenootschappen
Een grote nederlaag van de PCF is dat zij er in de loop van de jaren er niet in geslaagd is de politieke krachten te bundelen op een duurzame manier. Periodes van isolatie (al dan niet vrijwillig) zijn afgewisseld met periodes van convergenties. Op dit domein is er geen gebrek aan tegenslagen die de PCF heeft moeten incasseren. De historicus geeft een aantal voorbeelden waaronder de volgende. Neem bijv. 1936. Toen bundelden de communisten hun krachten met radicalen en socialisten om de meerderheid van het Volksfront veilig te stellen. Nadien verkruimelde dat bondgenootschap over de kwestie van de Spaanse burgeroorlog, het akkoord van München, en zelfs over sociale kwesties. Een ander voorbeeld is dat van 2005. Toen was de PCF een belangrijke speler in het streven van links om de ontwerp Europese Grondwet en de liberale architectuur ervan te dwarsbomen. Er werd een referendum afgedwongen dat het ontwerp van Europese Grondwet verwierp (waarvan de rechtse ex-president Valéry Giscard d’Estaing één van de hoofdauteurs was samen met de Belgische Jean-Luc Dehaene). De pogingen tot het verderzetten van die alliantie na de overwinning van het nee in het referendum bleek een mislukking. In de presidentsverkiezingen van 2007 leidde dit tot een catastrofaal resultaat voor de PCF. In 2008 werd dan een Links Front gestart. Maar de cocktail van verschillende ideeën en strategieën pakte niet en het bondgenootschap viel uiteen nadat de dissidente socialist Jean Luc Mélenchon
(foto) op de voorgrond trad bij de presidentsverkiezingen van 2012. Hij brak met het Links Front en de PCF, en richtte zijn beweging La France Insoumise (LFI) op.
Guillaume Roubaud-Quashie: “Er is in de voorbije eeuw een meedogenloze politieke en ideologische strijd gevoerd waarvan de PCF het slachtoffer werd. Maar ze heeft ook zelf punten verloren. Er zijn objectieve factoren. De Oostbloklanden waren allang opgehouden als bewijs dat er een alternatief voor het kapitalisme mogelijk was. Het was onvermijdelijk dat de ineenstorting van die regimes elk communistisch project blokkeerde. Het communisme werd met die ineenstorting gezien als een project van het verleden, een project van een vervlogen tijdperk. De PCF, die een communistische agenda bleef pushen, leed sterk onder die associatie met een wereld die onherroepelijk verleden tijd was geworden. M.a.w. in de jaren negentig en de jaren 2.000 rook het woord “communisme” naar de Sovjet-Unie die deed denken aan de 20e eeuw en dus aan een vervlogen tijd”.
De PCF vandaag
Uiteraard kan je in een eeuwfeest niet zonder een toespraak van de leider van de PCF, Fabien Roussel.
(foto) In wat volgt geven we enkele belangrijke passages uit de toespraak van Fabien Roussel (toegevoegd: vet, tussentitels en cursief) (***)
Volgens Fabien Roussel was het stichtingscongres van Tours honderd jaar geleden een congres, nadat de werkende klassen in de eerste wereldoorlog tegen mekaar gevochten hadden, ook een oproep tot eenheid “Werkers aller landen verenigt U”. “Vandaag is die oproep nog altijd relevant. Na de verschrikkingen van de eerste wereldoorlog was het een kwestie van vrede tussen de volkeren te waarborgen. Het ging toen ook om het omslaan van de bladzijden van het kapitalisme dat mensenlevens had vernietigd in de wereldoorlog, en mannen, vrouwen en kinderen verminkte of doodde op onveilige arbeidsplaatsen in de fabrieken. Deze ambitie gedragen door de mensen wiens leven was verwoest door de wereldoorlog is nog steeds die van de communisten honderd jaar later. Dat is ook de ambitie geweest van honderdduizenden mannen en vrouwen die in ons land besloten om zich gedurende die eeuw bij onze partij aan te sluiten. Het waren mannen en vrouwen die besloten in opstand te komen, om hun dromen te realiseren en zich daarvoor te organiseren in de Communistische Partij. Het is dat verlangen om nuttig te zijn voor de toekomst van een vredevolle en rechtvaardige maatschappij dat de jonge Guy Môquet, een zeventienjarige scholier schreef op de vooravond van zijn executie door de nazi’s op 22 oktober 1941: “Mijn lieve kleine moeder (…). Ik ga sterven (…). Natuurlijk had ik graag verder willen leven. Maar wat ik met heel mijn hart wil is, dat mijn dood nuttig zal zijn voor de toekomst”. Terugkijkend naar de voorbije 100 jaar kunnen we geruststellen dat de strijd van de Franse communisten nuttig is geweest. Het verzet van de jonge Guy Môquet hielp de democratie voor de toekomst open te houden toen dat perspectief geblokkeerd leek”.
De nuttige rol van de PCF
“Zou zonder de PCF links iets betekend hebben op deze cruciale momenten? Zou er het Volksfront en programma van de Nationale Raad van het Verzet zijn geweest? Ja, de Communistische Partij is onafscheidelijk verbonden met schitterede prestaties zoals de betaalde vakantie in 1936 of het systeem van sociale zekerheid in 1945. Het is de communistische minister Ambroise Croizat die het omslagstelsel voor de pensioenen creëert. Het was de communistische afgevaardigde Fernand Frenier die op 24 maart 1944 het amendement indiende dat het kiesrecht voor vrouwen wettelijk verankerde. We waren de eerste partij die, voor het stemrecht, in 1925 de vrouwen toegang tot volwaardige jobs verdedigden. Ik denk aan de 17 vrouwelijke communistische afgevaardigden onder de eerste 33 vrouwelijke afgevaardigden in 1945. Het was de communistische afgevaardigde Etienne Fajon die in 1946 voorstelde het secularisme in de Grondwet van de republiek te verzekeren. We verwijzen naar 1968 waar de communisten een belangrijke rol speelden, naast de vakbonden en de jeugdorganisaties in de verovering van nieuwe sociale rechten waaronder de verhoging van het minimumloon met 35%. We verwijzen naar de overwinning van links in de presidentsverkiezingen, met de PCF die onder de leiding van George Marchais een ambitieus project verdedigde van werkduur tot 39 uren, pensionering op 60 jaar, nationalisaties in het bijzonder in de banksector. Het was een historische vergissing van president François Mitterrand in 1983 van dat programma af te stappen en koos voor besparingen. We zijn fier op de inzet van onze communistische burgemeesters die voorop lopen in de strijd voor kwaliteitsvolle huisvesting, medische gezondheidscentra, een beleid om de cultuur en het volksonderwijs te ontwikkelen en in de wijken te streven naar een sociale mix.”
“De Franse communisten zijn er trots op dat toonaangevende kunstenaars in hun rangen een plaats vonden. Zoals een Louis Aragon (foto)(1897-1982)
, de zanger en tekstschrijver Jean Ferrat (1930-2010), een Pablo Picasso (1881-1973). We moeten vandaag ook verwijzen naar de internationalistische inzet van de PCF. We zijn er trotst op dat we op de eerste rij stonden in de dekolonisatiebeweging met de strijd voor onafhankelijkheid van Algerije en de dekolonisatie oorlogen in Vietnam
(foto links) en Indochina. Of de strijd van de PCF voor de vrijlating van Nelson Mandela. Vandaag strijden we voor de vrijlating van Marwan Barghouti, de Palestijnse leider, die al jaren in Israëlische gevangenissen zit of voor het stopzetten van de reeds tientallen jaren durende economische blokkade van Cuba”.
“Het is in naam van de soevereiniteit van de volkeren dat we ons verzetten tegen het liberale Europa, tegen de Europese verdragen die de volkeren onderwerpen aan de eisen van de financiële machten (Griekenland) en hun onafhankelijkheid verkopen door een steeds verregaander onderwerping aan het Atlantisch bondgenootschap. Ook hier behaalden de communisten een overwinning toen het Franse volk in een referendum de Europese grondwet verwierp in 2005. Maar onmiddellijk daarna koos rechts en een deel van links ervoor om de uitspraak van het Franse volk te verraden door het verdrag voor te leggen in het Parlement waar het dan werd goedgekeurd. Opnieuw respecteerden de communisten in het Parlement de wil van het volk. Dit verraad van rechts en een deel van links heeft de afkeer van het volk ten aanzien van de politiek aangewakkerd.”
“100 jaar na de oprichting van de Franse Communistische Partij is de PCF nog steeds een essentiële kracht in het land. We zijn een partij met één van de hoogste ledenaantallen, 50.000. We beschikken over 660 burgemeesters en duizenden lokale, regionale, departementale, nationale verkozen afgevaardigden. Ze oefenen hun mandaat uit met aanwezigheid op het terrein, met toewijding, en met liefde voor het volk.”
Communisme als nieuwe hoop
Fabien Roussel: “Ja, het communisme is actueel. Meer nog denken we, het is een pertinent antwoord op een systeem dat de menselijke beschaving en het klimaat bedreigt. Het communistisch ideaal is actueel omdat we ons zien als een beweging van de “immense meerderheid van het volk ten behoeve van de meerderheid”, zoals gedefinieerd door Karl Marx en Friedrich Engels. Gezien vandaag armoede, oorlogen, sociale ongelijkheid, racisme en klimaatrampen de volkeren bedreigen, zullen de communisten er altijd zijn om de mensen te verdedigen, nederig en met respect voor de waardigheid van elk individu. Dat alles om de menselijke emancipatie te bevorderen en om de aarde, de zeeën en de lucht te verdedigen”.
“Voor velen legt de pandemie beperkte eindejaars vieringen op. Voor anderen, honderdduizenden werknemers die nu ontslagen worden, zal Kertsmis en Nieuwjaar bitter smaken. Ik denk aan de families van Bridgestone, Renault, Airbus, Danone, Cargill, Verallia, Vallourec, GE Belfort, Grid en vele andere bedrijven. De aard van het kapitalisme is misbruik maken van de pandemie om de desindustrialisatie van Frankrijk verder te verdiepen. In de pandemie heeft de wereld van de arbeid aan de fontlinie gestaan. Het zorgend personeel, de logistieke krachten, ambtenaren, de postbedelers, boeren, de handelaren…”
“Voor dit alles is het essentieel om de macht terug te nemen van de wereld van bankiers en speculanten, om opnieuw baas te zijn over onze keuzes, om onze democratische en economische soevereiniteit terug te winnen. De 21e eeuw heeft grote behoefte aan vernieuwing en verandering! Om eindelijk de bladzijde om te slaan van alle soorten heerschappij: die van het kapitaal, van het seksisme, het racisme, en homofobie. We hebben 100 jaar later dit DNA van strijdlust met dezelfde eerlijke oprechte toewijding in ons. We zijn ervan overtuigd dat de logica van de winsten en concurrentie onze mannen en vrouwen uitputten net als de natuurlijke hulpbronnen en de ecosystemen. Er is verandering nodig om de conflicten, oorlogen en muren terug te draaien. Ze hebben in 2020 80 miljoen vluchtelingen veroorzaakt volgens de cijfers van de Vluchtelingenorganisatie van de VN. We moeten dringend onze productiemethoden en consumptiegewoonten transformeren. We moeten de openbare dienstverlening ontwikkelen. We moeten onze industrie naar Frankrijk terug brengen om zoveel mogelijk hier te produceren wat we bij ons consumeren”.
“Het kapitalisme heeft zijn tijd gehad. Een nieuw tijdperk moet beginnen. Ja, in de aderen van de communistische militanten stroomt jonger en frisser bloed dan in de aderen van de aandeelhouders van Big Pharma die winst willen maken met een vaccin in plaats van kennis en patenten te delen voor alle volkeren van de wereld. De communisten willen meer macht en rechten geven aan allen die rijkdom scheppen met hun arbeid. Het is hoog tijd om de beschaving van het geldgewin te transformeren naar een beschaving van welvaart en welzijn voor alle mensen die de planeet respecteren en in stand houden. Het communisme is de naam van de hoop van de mensheid”.
(*) Guillaume Roubaud-Quashie, Dr. geschiedenis, wetenschappelijk onderzoeker aan het centre d’histoire sociale (Parijs-Sorbonne/CRS), directeur van de PCF magazine ‘Cause commune’, coördinator van de eeuwfeestevenementen van de PCF.
(**) cfr website PCF
(***) Fabien Roussel is volksvertegenwoordiger voor het noorden, bij Pas-de-Calais. Hij is 41 jaar en zoon van een communistische familie. Hij behaalde een diploma aan het Centrum voor de ontwikkeling van de journalistiek (CPJ) in Parijs. Hij is sinds december 2018 algemeen secretaris van de PCF. Hij deelde in november mee dat hij beschikbaar is voor een kandidatuur voor de presidentsverkiezingen 2022. In mei 2021 zal de partij beslissen of de PCF Jean Luc Mélenchon zal steunen of zelf een kandidatuur zal indienen.
